“Cô gái Việt Nam ơi!
Từ thuở sơ sinh lận đận rồi…”
Những câu thơ từ một trái tim nhân ái – nhà thơ Hồ Dzếnh – viết cho Phụ nữ Việt Nam mang một nỗi cảm thương sâu sắc nhưng rơi vào bế tắc, nhưng tôi cứ ngỡ như viết riêng cho mẹ tôi. Mẹ là một trong những cô gái Việt Nam như thế.
Năm đó là năm cha và mẹ không còn sống chung trong một mái nhà. Có những nỗi dằn vặt mà bản thân con người tưởng có thể sống chung với nó, để rồi lại bị chính nó giết dần giết mòn trong chịu đựng. Khi chuyện xảy ra, mẹ và anh hai tôi đều lấy đó là nhẹ nhõm, trông chờ vào sự giải thoát, chỉ mỗi mình tôi là hoang mang trong cái độ tuổi chưa định hình được suy nghĩ. Quá nhỏ ở độ tuổi 11, tôi ngây thơ với cái suy nghĩ là cha chỉ đi xa thôi, rồi cha sẽ về.
Cha về, nhưng không về với gia đình chúng tôi. Cha lập gia đình mới, rồi cứ thế mà xa quá khứ. Vì niềm kiêu hãnh, mẹ tôi kiên quyết từ chối mọi khoản cấp dưỡng, hay vì mẹ tôi nhìn thấy trước cái mối liên hệ phức tạp sau này giữa gia đình sau của cha tôi và không muốn kéo dài mọi mối liên hệ? Khi đó, ba mẹ con tôi sống tạm trong nhà công vụ. Ngày ngày nơm nớp nỗi lo người ta đòi phòng lại. Trong khoảng thời gian đó, tôi thắt lòng nhìn vầng trán mẹ hằn sâu nỗi khó nhọc, thành hình vết nhăn mà mãi sau này vẫn không hết được. Tôi không thể nào quên được hình ảnh khi ngoại lên thăm hai cháu, ngoại nhìn tóc mẹ bạc dần, rồi hai mẹ con nước mắt quanh tròng. Chỉ có thế, tôi không nhìn thấy mẹ khóc nhiều. Vì như mẹ nói, khóc là thỏa hiệp, mẹ không muốn thỏa hiệp, mẹ chỉ muốn vượt qua. Đó là bài học đường đời đầu tiên của tôi: “không thỏa hiệp với khó khăn”. Khi đó, tôi học lớp 5, còn anh hai đang trong kì thi tốt nghiệp cấp III.
Những ngày tiếp theo đến cùng mùa hè tháng 7, năm 1999. Trước đó, mẹ đã bao đêm thức trắng với cái nỗi lo sợ anh tôi sẽ không đậu nổi kỳ thi phổ thông trung học. Ấy vậy mà như một phé
