Lựa chọn ông Rex Tillerson - giám đốc điều hành tập đoàn dầu khí lớn nhất thế giới cho vai trò Ngoại trưởng Mỹ sẽ làm phức tạp thêm quan hệ Trung-Mỹ do ông Tillerson thiếu kinh nghiệm về ngoại giao -là những nhận định đầy lo ngại của giới phân tích thời gian qua.
Rex Tillerson sẽ thay mặt ông Trump giải bài toán Nga và Trung Quốc.
Giới học giả cho rằng đề cử giám đốc điều hành của ExxonMobil là bằng chứng cho thấy ông Trump - người dù không có kinh nghiệm chính trị nhưng lại đang có ý định cải tổ chính sách đối ngoại của Mỹ một cách mạnh mẽ, đúng như lời hứa ông đã nói trong chiến dịch tranh cử.
Zhiqun Zhu, giám đốc Viện Trung Quốc tại Đại học Bucknell, Pennsylvania cho biết ông Trump có xu hướng nhìn mọi thứ từ góc độ kinh doanh, ông tin rằng tất cả mọi thứ đều có thể đàm phán.
"Chúng ta đang đi vào một vùng đất chưa khai phá và người ta tự hỏi liệu một nhà đàm phán kinh doanh thực sự có thể xử lý các vấn đề chính trị và ngoại giao phức tạp?", ông nói về sự lựa chọn đối với Rex Tillerson.
"Ông Tillerson sẽ có làm việc dưới sự bảo trợ trực tiếp của Donald Trump và sẽ không mang theo những khuôn mẫu từ trước của chính phủ, chẳng hạn như nhất quán với chính sách 'một nhà nước Trung Quốc' mà Mỹ đã tôn trọng hàng chục năm", Steve Tsang, giám đốc Viện nghiên cứu Trung Quốc từ Đại họ SOAS London nêu quan điểm.
"Ông ấy sẽ là người đàn ông phù hợp nhất đối với yêu cầu của Trump trong việc đối phó với Bắc Kinh và điều này cũng khiến cho tác động của Tillerson sẽ rất khó lường", Tsang nói.
Câu chuyện ông Trump điện đàm với nhà lãnh đạo Đài Loan Thái Anh Văn hồi đầu tháng này và nhận xét gần đây của ông đã thách thức chính sách "một nhà nước Trung Quốc" - điều phá vỡ sự cân bằng khó chịu trong mối quan hệ tay ba giữa Washington, Bắc Kinh và Đài Bắc.
Giới quan sát dự đoán chính sách cứng rắn của Mỹ ở nước ngoài sẽ còn tiếp tục không nể mặt Trung Quốc khi bên cạnh ông Trump còn có một số cố vấn ngoại giao "diều hâu" như John Bolton - người được đồn đại sẽ là Thứ trưởng Ngoại giao sau này.
Ông Trump cần một Ngoại trưởng có thể cải thiện quan hệ với Moscow.
Mặc dù ông Tillerson không có kinh nghiệm chính trị trước đó, nhưng kỹ năng quản lý và đàm phán tích lũy gần 40 năm ở ExxonMobil là điều gây ấn tượng với ông Trump. Tạp chí Forbes cũng từng đưa ông Tillerson vào danh sách 25 nhân vật quyền lực nhất thế giới trong hai năm qua.
"Tôi không nghĩ rằng Tillerson sẽ có nhiều việc phải làm với Trung Quốc", chuyên gia Zhu nói. "Với việc Trump ngưỡng mộ các nhà lãnh đạo mạnh mẽ như Putin và dự định thay đổi chính sách đối ngoại của Mỹ hướng về Nga, sự lựa chọn nhân vật này mang nhiều ý nghĩa".
Giám đốc điều hành ExxonMobil đã có nhiều năm làm việc ở Nga và được coi là người bạn tốt của Moscow khi ông từng được Tổng thống Putin trao cho Huân chương hữu nghị. Giới chính trị truyền thống Mỹ cũng phàn nàn rằng ông sẽ là người đưa nước Mỹ quá thân thiết với Nga.
Các nhà phân tích cho rằng, ngay cả khi Washington và Moscow tiến gần lại nhau hơn, nó cũng không có nghĩa là Trung Quốc sẽ trở thành đối thủ chính của Mỹ, điều này bắt nguồn từ mối quan hệ chiến lược chặt chẽ giữa Nga và Trung Quốc.
"Đã qua rồi những ngày tháng mà 2 cường quốc hợp lực với nhau để chống lại cường quốc thứ 3", Zhu nói. "Sự phụ thuộc lẫn nhau và sự khác biệt về lợi ích quốc gia khiến cho bất kỳ mối quan hệ quyền lực lớn nào cũng đồng thời có cả hợp tác lẫn cạnh tranh".
Hàn Tiểu Bình, giám đốc điều hành của cổng thông tin năng lượng China5e.com nói rằng, dù ông Trump có thể muốn bắt tay với Nga để kiềm chế Trung Quốc, cái kết của nó đôi khi sẽ không diễn ra như mong đợi.
"Hầu như tất cả các đời Tổng thống Mỹ đều có chung giấc mơ kiềm chế Trung Quốc bằng cách làm việc với Nga," ông nói. "Nhưng, ngược lại, họ lại còn căng thẳng với Nga nhiều hơn".
Ông cho rằng chủ đích trong kế hoạch của Trump rất đáng chú ý thế nhưng dường như nó sẽ không có bất kỳ tiến triển nào vì Nga sẽ không thay đổi sự hoài nghi sâu xa với Mỹ chỉ vì một lời hứa hẹn.
Dàn khoan Hải Dương 981 xâm phạm vùng đặc quyền kinh tế Việt Nam năm 2014.
Các nhà quan sát cho biết ExxonMobil có lợi ích kinh doanh rộng lớn ở Trung Quốc, và bản thân ông Tillerson có uy tín tốt ở Trung Quốc trong quan hệ làm việc các công ty dầu khí nhà nước.
Tuy nhiên, các công ty dầu khí nước ngoài như BP và Shell dù nỗ lực cũng khó có thể phá vỡ sự độc quyền trong khai nguồn tài nguyên này ở Trung Quốc.
Chính bởi vậy ExxonMobil đã khá thành công trong hợp tác với các nước láng giềng Đông Nam Á thay vì Trung Quốc để khai thác trữ lượng dầu khí ngoài khơi ở Biển Đông.
Không giống như các công ty dầu khí phương Tây khác thường chờ đợi và xem xét cách tiếp cận trong vùng biển tranh chấp, ExxonMobil không quan tâm nhiều đến các bất ổn chính trị trong khu vực mà duy trì liên kết kinh doanh rộng lớn với gần như tất cả các nước Đông Nam Á.
Những tài liệu rò rỉ của Bộ Ngoại giao Mỹ đã tiết lộ việc Trung Quốc lên tiếng cảnh báo các hoạt động thăm dò dầu khí tại các vùng tranh chấp ở Biển Đông vào năm 2006, đúng thời điểm ông Tillerson trở thành người đứng đầu ExxonMobil.
Trong khi BP và Chevron hủy bỏ hoạt động và ConocoPhillips từ bỏ lợi ích của mình ở Biển Đông do áp lực ngày càng tăng từ Bắc Kinh, ExxonMobil với cổ phần tương đối nhỏ ở Trung Quốc tiếp tục thăm dò dầu khí với PetroVietnam, theo Crisis Group International, một tổ chức phi chính phủ có trụ sở tại Brussels.
Hồi năm 2014, việc giàn khoan Hải dương 981 mà Trung Quốc ngang nhiên triển khai trái phép trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam cũng đã gây tác động không nhỏ đến hoạt động của ExxonMobil. Điều này khiến giới quan sát nhận định rằng hơn ai hết Tillerson là người rất hiểu và không hài lòng với sự bành trướng của Bắc Kinh.
Đọc thêm>>> Nội bộ Mỹ lục đục khi ông Trump loại Nga ra khỏi danh sách kẻ thù
Quốc Vinh
