Tiếp theo loạt bài "Chùa Trăm Gian bị bức tử", PV Người đưa tin tiếp tục cung cấp tới bạn đọc những ý kiến, đánh giá và nhìn nhận qua lăng kính của các chuyên gia, các nhà chuyên môn về vụ việc gây xôn xao dư luận này.
Gác Khánh chùa Trăm Gian trước và sau khi bị "bức tử"
Vô trách nhiệm với hiện vật Quốc gia
Trao đổi với PV Người đưa tin, TS. Phạm Ngọc Trung, trưởng khoa Văn hóa và Phát triển (Học viện Báo chí và Tuyên truyền), một người nhiều năm nghiên cứu về văn hóa cũng như tham gia tu bổ một số di tích về phật giáo, nghệ thuật Chăm Pa cho biết: "Trong luật pháp Việt Nam quy định rất rõ, bất cứ một công trình nào muốn trùng tu, tu bổ phải tìm hiểu về văn hóa lịch sử của chùa đó như thế nào, tâm linh, tầm ảnh hưởng ra sao. Bên cạnh đó cũng phải đánh giá hết những giá trị của kiến trúc cổ. Đến bây giờ, những kiến trúc cổ từ đời Lý, Trần hầu như không có di tích nào còn giữ được kiến trúc nguyên vẹn mà chỉ lưu giữ được một số thành phần của kiến trúc cũ như Tảng kê chân cột, Cốn, Đầu kẻ, Đầu bẩy, Phù điêu tiên nữ gẩy đàn... Trong khi đó, chùa Trăm Gian vẫn còn lưu giữ những thành phần kiến trúc từ xa xưa vô cùng quý giá cần phải bảo tồn, lưu giữ. Nếu có muốn tu bổ, trùng tu kiến trúc nào đó thì phải phân tích và đánh giá hết những giá trị của di tích để làm sao tận dụng hết những hiện vật vốn có".
Dựa trên quy định của luật pháp, ông Trung khẳng định: "Làm theo kiểu cẩu thả, chóng vánh, những hiện vật có giá trị hàng nghìn năm mà bỏ phí để dựng lại một kiến trúc mới hoàn toàn thì không thể chấp nhận được. Điều này có nghĩa là phá hoại di tích chứ không phải trùng tu, giá trị lịch sử cũng như hồn văn hóa sẽ không còn. Bởi kiến trúc không chỉ bao gồm chất liệu, xây dựng theo bố cục, phong thái nào mà ở đó còn thể hiện giá trị lịch sử của công trình đó. Chỉ cần nhìn vào công trình đó sẽ thấy được thành phần của kiến trúc như hoa văn, họa tiết trang trí, cấu trúc đó ở thời kỳ nào. Công trình chùa Trăm Gian được xem như một pho lịch sử kiến trúc sống của của nền kiến thúc Phật giáo Việt Nam. Vậy mà, một số người đã vì sự thiếu hiểu biết hay nông nổi mà hủy hoại".
Đồng quan điểm với TS. Phạm Ngọc Trung, GS. Nguyễn Minh Thuyết, nguyên phó chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội bày tỏ: "Sự việc Chùa Trăm Gian bị xâm hại khiến cho bản thân tôi rất ngỡ ngàng và chua xót. Chúng ta đã mất đi một di sản vô giá của Quốc gia. Đúng là "sự nhiệt tình cộng với thiếu hiểu biết thành sự phá hoại", còn ở đây là "sẵn tiền, dùng đồng tiền của người dân đóng góp không hợp lý trở thành phá hoại một di tích lịch sử nghìn tuổi". Ông cũng lấy làm tiếc nuối và thất vọng trước việc làm của nhà chùa và những người quản lý di tích của địa phương, bởi chùa Trăm Gian có kiến trúc truyền thống tuyệt đẹp, có giá trị vô giá cả về lịch sử, văn hóa, kiến trúc mà ít công trình nào sách được.
Sai đến đâu cần xử nghiêm đến đấy
Là một người có nhiều năm làm việc và nghiên cứu ở Viện Văn hóa (Bộ VHTT&DL) TS. Phạm Ngọc Trung cho rằng: "Nếu đúng như thông tin trên báo đài đưa tin về sự việc đáng tiếc ở ngôi chùa cổ nghìn tuổi chùa Trăm Gian, thì vị trụ trì này đã mắc sai lầm nghiêm trọng. Bởi không thể viện cớ do mưa bão đổ nên phải dỡ ra rồi dựng lên hoàn toàn mới, trong khi không báo cáo nhà chức trách, cơ quan có thẩm quyền. Sư thầy Thích Đàm Khoa không những sai về thủ tục hành chính mà còn sai về chuyên môn. Nhà sư được giao làm trụ trì chùa di tích thì có vấn đề gì phải báo ngay cho cơ quan quản lý biết được tình hình thực tế nhằm chuẩn bị phương án trùng tu kịp thời và hợp lý chứ không thể tự ý cho những người không có chuyên môn đến, thay vì trùng tu, cứu nguy thành ra phá hoại di tích".
Đến thời điểm hiện tại, khu Nhà Tổ và Gác Khánh mới thuộc chùa Trăm Gian cơ bản đã gần hoàn thiện xong. Vấn đề đặt ra lúc này đối với công trình nghìn tuổi là giải quyết như thế nào để cứu vớt được "ít nào hay ít đó". Theo ông Trung gợi ý, cần phải tiến hành bắt tay vào làm ngay đó là tận dụng triệt để những hiện vật cũ còn lại, còn những cái gì không thể dùng được nữa thì phải bổ sung nhưng phải đúng phong cách, đúng chất liệu và chủng loại. Việc này cũng không quá khó khăn bởi như Trung tâm bảo tồn di tích Việt Nam, hay nhiều nhà chuyên môn cũng có thể xử lý được. Còn về việc chính quyền địa phương và nhà chùa sai đến đâu xử lý đến đó để tái diễn tình trạng tương tự. Bên cạnh đó cũng không nên chỉ phê phán sư thầy quản lý chùa này bởi sự việc đã lỡ rồi. Điều quan trọng là phải phân tích một cách khoa học, có lý để những người được giao quản lý di tích nhận thức được giá trị di sản Quốc gia.
Trước bức xúc của dư luận trong những ngày qua, GS.Nguyễn Minh Thuyết nhấn mạnh: "Theo quy định của pháp luật hiện hành về bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa, trong vụ việc này trách nhiệm trước hết thuộc về người trực tiếp chỉ đạo và cho người tháo hủy hoại công trình. Ngoài ra, trách nhiệm thuộc về chính quyền địa phương mà cụ thể là ban quản lý di tích cấp xã, huyện. Đến một công trình tư nhân nếu xây dựng mà không phép, chính quyền địa phương còn phát hiện và xử lý ngay huống chi một di sản vô cùng quý hiếm. Việc thanh tra, kiểm tra và đánh giá mức độ vi phạm cần phải tiến hành nhanh chóng tùy theo mức độ mà xử lý có thể xử phạt hành chính, còn nếu vi phạm nghiêm trọng, cố tình hủy hoại di sản Quốc gia cần phải xử lý hình sự để có biện pháp răn đe, làm gương đối với những trường hợp khác".
Trước việc các cơ quan chức năng, cơ quan quản lý địa phương đùn đẩy trách nhiệm cho nhau, ông Thuyết không hài lòng trước việc UBND xã sở tại "phủi" trách nhiệm trong việc để chùa Trăm Gian bị "bức tử". "Làm sao một công trình di tích nằm gần trụ sở UBND xã bị tháo dỡ, thi công mấy tháng liền mà lại nói chính quyền xã, huyện không biết. "Nếu đúng như dư luận báo chí phản ánh rằng việc làm này chính quyền xã, huyện không biết là điều quá vô lý, không thể chấp nhận được. Ngoài vị sư trụ trì phải chịu tránh nhiệm chính và cần phải xử lý thật thích đáng, bên cạnh đó có một phần trách nhiệm rất lớn của ban quản lý này vì đã không hoàn thành nhiệm vụ được Luật di sản văn hóa quy định".
Thiên Vũ
