Căng thẳng Mỹ - Thổ Nhĩ Kỳ: Khi đồng minh "ăn miếng, trả miếng"

Chưa từng có tiền lệ

Một nhân viên Tổng Lãnh sự quán Hoa Kỳ đã bị chính quyền Thổ Nhĩ Kỳ bắt giữ  trong tháng Mười này. Chính phủ của ông Erdogan đưa ra yêu cầu trao đổi nhân vật này cùng những người khác nhằm đổi lấy giáo sĩ lưu vong Fethullah Gulen và doanh nhân hiện bị chính quyền Mỹ giam giữ là Reza Zarrab.

Thông tin được nhà phân tích an ninh người Thổ Nhĩ Kỳ Gareth Jenkins tiết lộ trong một cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn Nga Sputnik.

Ông Gareth Jenkins, nhà phân tích an ninh của viện Nghiên cứu Caucasus - Trung Á và Chương trình nghiên cứu về Con đường tơ lụa, đã đưa ra những bình luận sau sự việc cả hai quốc gia quyết định ngừng cấp thị thực không nhập cư cho công dân của nhau.

“Đây là cuộc khủng hoảng lớn nhất mà tôi từng thấy trong quan hệ giữa Mỹ và Thổ Nhĩ Kỳ”, ông cho biết thêm.

Ông Jenkins cũng thừa nhận, không chỉ có thời điểm hiện tại mà căng thẳng giữa Ankara và Washington đã kéo dài hơn một năm nay.

Ông đặc biệt lưu ý vụ việc doanh nhân Thổ Nhĩ Kỳ gốc Azerbaijan Reza Zarrab bị bắt tại Mỹ ngày 19/3/2016, sau khi bị buộc tội rửa tiền và giúp đỡ Iran “lách” các lệnh trừng phạt của Mỹ chống lại nước này.

Ở một diễn biến khác, trong suốt năm vừa qua, một số công dân Thổ Nhĩ Kỳ và Mỹ cũng đã bị chính quyền Ankara bắt giữ vì cáo buộc gián điệp.

Đặc biệt là vụ bắt giữ một nhân viên dịch thuật của Tổng Lãnh sự quán Mỹ sau khi người này bị buộc tội có quan hệ với Đảng Công nhân người Kurd (PKK), một tổ chức mà Thổ Nhĩ Kỳ coi là khủng bố.

Sau đó, hôm 4/10 vừa qua, Metin Topuz - một nhân viên mang quốc tịch Thổ Nhĩ Kỳ đang làm việc tại Tổng Lãnh sự quán Mỹ tại Istanbul cũng đã bị bắt giữ do có những dính líu tới phong trào của giáo sĩ Fethullah Gulen, người bị cáo buộc là chủ mưu trong vụ đảo chính bất thành hồi tháng 7/2016 tại Thổ Nhĩ Kỳ.

Theo các phương tiện truyền thông nước này, Topuz bị buộc tội vi phạm Hiến pháp, làm gián điệp và hoạt động nhằm lật đổ Chính phủ.

Đáp trả lại vụ bắt giữ trên, hôm 8/10 vừa qua, Đại sứ quán Mỹ tại Ankara đã thông báo ngừng cấp thị thực cho công dân Thổ Nhĩ Kỳ muốn nhập cảnh vào Mỹ.

Ankara ngay lập tức có động thái đáp trả tương tự bằng quyết định ngừng cấp thị thực không nhập cư đối với công dân Mỹ tại nước này.

Những động thái "ăn miếng, trả miếng"

Bình luận về động cơ đằng sau những vụ bắt giữ nhân viên ngoại giao Mỹ tại Thổ Nhĩ Kỳ, ông Jenkins cho rằng, Ankara có thể đang sử dụng những người này làm con tin chính trị để giải thoát Reza Zarrab.

Điểm đáng chú ý của vấn đề là vụ việc của Zarrab có thể sẽ gây ảnh hưởng xấu đến Chính phủ Thổ Nhĩ Kỳ, đặc biệt là Tổng thống Recep Tayyip Erdogan.

“Thổ Nhĩ Kỳ đang làm mọi cách để có được Zarrab trước khi Mỹ bắt đầu cuộc điều tra về ông Erdogan”, nhà phân tích này cho hay.

Tuy nhiên, đó không phải là tất cả, Ankara hiện vẫn chưa thuyết phục được Washington về việc dẫn độ ông Gulen trở về Thổ Nhĩ Kỳ, cho dù đã 16 tháng trôi qua từ sau cuộc đảo chính bất thành năm ngoái.

Trong bối cảnh đó, việc bắt giữ linh mục người Mỹ Andrew Brunson, người đã làm công việc truyền giáo đạo Cơ đốc tại Thổ Nhĩ Kỳ suốt 23 năm qua, dường như cũng là một động thái mang tính chính trị, ông Jenkins nhấn mạnh.

Tháng 10/2016, mục sư này đã bị bắt giam với tội danh tham gia vào một tổ chức khủng bố vũ trang.

Hôm 28/9, trong một bài phát biểu tại dinh Tổng thống, ông Erdogan đã đề nghị trao đổi mục sư Brunson với ông Gullen.

Bên cạnh mối quan hệ đang xấu đi với Washington, những động thái gần đây của Ankara dường như cũng sẽ ảnh hưởng xấu tới vị thế của nước này trong khối NATO.

Trong bối cảnh đó, Thổ Nhĩ Kỳ tìm kiếm sự ủng hộ từ phía Nga. Mối quan hệ Nga-Thổ Nhĩ Kỳ phản ánh hai mặt. Một mặt cho thấy Ankara đang cố gắng tiến gần về phía Nga, mặt khác lại thể hiện rằng ông Erdogan đang nỗ lực đạt được những thành tựu chính trị nhằm tăng cường sự ủng hộ ở trong nước.

Xem thêm: Syria: "Góa phụ Trắng” Sally Jones bị máy bay Mỹ tiêu diệt gần Raqqa

Mạnh Thương