Qua thị trấn Mai Châu đến địa phận xã Chiềng Châu (huyện Mai Châu, tỉnh Hòa Bình) ai cũng đều chú ý đến một cây thị cổ thụ bóng mát phủ kín đường. Dù đã ngàn năm tuổi nhưng cây thị vẫn đứng sừng sững giữa đất, trời và chứng kiến bao thăng trầm của mảnh đất này.
Thân cây thị rộng lớn chừng mười người ôm mới xuể
Chứng tích duy nhất của đại ngàn
Cây thị tọa lạc bên cạnh đường cái, nằm ở cuối xóm Mỏ. Đứng từ xa nhìn lại nó giống như một người khổng lồ đứng vững chãi giữa núi rừng của xứ Mường. Ngọn cây thị cao vút ước chừng 30m, tán xòe rộng; vỏ cây xù xì, gồ ghề, với nhiều u cục nổi đầy quanh gốc; đường kính gốc cả hơn chục người nối tay nhau ôm không xuể; mặc cho gốc rễ khuyết nhiều mảnh lớn, cành cây mốc meo nhuốm sắc thời gian, cây đứng sừng sững giữa đất trời, chứng kiến bao sự thăng trầm của mảnh đất này. Ước chừng cây thị này cao khoảng 30m. Ngay cả những cành trên ngọn cũng mốc meo nhuốm màu thời gian.
Cụ Xuân kể, cây thị này có từ nghìn năm nay rồi. Ngày xưa quân giặc tràn qua đây, chúng đã đi lùng khắp nơi để bắt nghĩa quân dấy cờ khởi nghĩa chống lại ách đô hộ tàn ác của chúng. Bắt được ai là chúng xử trảm rồi mang thủ cấp về cây thị bản Mỏ treo lên đó để thị uy. Chúng còn treo giải cao, hễ ai bắt được người nào mang đầu về đây sẽ được thưởng hàng chục đồng bạc trắng. Nghe đâu số đầu lâu treo trên cây thị này đến vài nghìn chiếc, sau đó rơi thành từng đống trên cánh đồng của xã Chiềng Châu, máu nhuộm đỏ cả một vùng. Mỗi khi người dân đi qua đây đều vô cùng căm phẫn trước tội ác dã man của lũ giặc. Oán hờn chất cao thành núi.
Đến thời Pháp thuộc, giặc tiếp tục bắt bớ và chém giết người vô cớ rồi cắt đầu treo lên cây thị này. Gốc thị từng nhuốm máu đào của bao chiến sĩ yêu nước. Giờ đây đống sọ người đã được bà con chuyển đi cả. Phía dưới gốc cây thị là cánh đồng lúa đang thời kì con gái xanh mơn mởn. Sau khi đánh đuổi được lũ giặc tàn bạo, những gia đình có người thân bị chúng chém đầu đều về đây để tìm xác. Tuy nhiên, đứng trước hàng nghìn chiếc đầu lâu đó, không ai dám nhận đâu là người nhà mình bởi theo phong tục của người Thái chỉ khi nhận đúng xác người nhà mình mới được gọi hồn nhập vào bàn thờ chính. Đây là lý do giải thích vì sao, khi gọi hồn người Thái thường phải bắt nguồn từ cây thị cổ này.
Cụ Xuân bên cây thị ngàn tuổi - Báu vật của bản Mỏ
Hồn của người Mai Châu
Nhìn lên cây thị già, chứng tích chiến tranh năm xưa vẫn còn đó, cụ Lương Quang Nam, một cao niên xóm Mỏ nhớ lại: "Tôi sinh ra đã thấy cây thị này rồi. Những năm chiến tranh giặc Pháp ném bom dữ dội lắm, những lúc máy bay địch thả pháo sáng, thì cả làng đều chạy đến ẩn nấp dưới gốc cây này. Những khi họp hội dân quân du kích, bày binh, bố trận để chiến đấu đều tập trung hết dưới gốc cây này. Cây chính là nhân chứng lịch sử trong hai cuộc chiến tranh của dân tộc, là vị cứu tinh cho người dân ở đây. Điều kỳ lạ là bao lần giặc đốt phá, tưởng cây thị sẽ chết nhưng rồi nó vẫn sống như thế cho đến ngày hôm nay".
Trao đổi với PV Người đưa tin, ông Hà Công Tấc, trưởng xóm Mỏ kể: Cây thị này có từ bao giờ, ngay cả những người già trong xóm Mỏ chẳng ai biết vì khi sinh ra đã có cây thị khổng lồ rồi. Vào mùa thị chín, hương thị thơm ngào ngạt. Chẳng thế mà người Thái nơi đây mới gọi là cây co hương - có nghĩa là cây thơm. Cây thị như là linh hồn của người Mai Châu vậy. Rừng lim, rừng nghiến, rừng pơ mu ngày trước bạt ngàn, giờ đã bị người dân nơi đây tàn phá cả, riêng cây thị khổng lồ này chưa ai dám đụng đến. Bà con bảo, đây là cây thị gọi hồn. Bất cứ một thầy cúng nào của người Thái dù ở Điện Biên, Lai Châu hay Sơn La thậm chí bên nước bạn Lào xa xôi, trước khi cúng đều phải gọi hồn từ cây thị ở xóm Mỏ. Đó là một thủ tục bắt buộc.
Tương truyền rằng hai cây cổ thụ rất linh thiêng, hễ ai có những hành động xâm phạm tới cây đều gặp chuyện không may, muốn qua khỏi phải ra cây cầu khấn. Tuy nhiên, đây chỉ là những lời truyền miệng của các cụ già trong làng, không có kiểm chứng. Không những thế người dân ở đây còn cho rằng nếu ai bị bệnh, hiếm con đến kêu cầu thì sẽ được cây phù hộ. Trong câu chuyện của các cụ già trong bản Mỏ còn kể rằng, trước đây vào những đêm trăng sáng, gió mát, ngày rằm hay mùng một thường có một đôi rắn mòng xuất hiện dưới gốc cây thị. Người dân ở đây cho rằng, đó là rắn thần nên không ai dám xâm hại.
Theo các bậc cao niên nơi này kể lại, xóm Mỏ khi xưa vốn là rừng rậm, sau này tổ tiên người Thái đã khai hoang lập làng, người dân mỗi lúc một sinh sôi đông đúc, những cánh rừng dần biến mất và lùi xa. Có thể cây thị này là cây duy nhất của những cánh rừng già xa xưa ấy còn sót lại đến bây giờ. Theo lời người dân, có nhiều trường hợp mạo phạm đã bị "thần cây” trừng trị. Có trường hợp, một người tiểu tiện quanh gốc cây thị, ngày hôm sau người này đi xe máy đã gặp tai nạn, tự đâm vào gốc cây thiệt mạng. Những câu chuyện "liêu trai" như vậy không biết có bao nhiêu phần trăm sự thật, nhưng cũng khiến không ít người e ngại. Rất có thể đó chỉ là những câu chuyện hoang đường mà người dân nơi đây thêu dệt nhằm mục đích bảo vệ cây.
| Chứng nhân trước tội ác một thuở Hầu hết người dân Mai Châu đều thuộc làu về truyền thuyết khá "đẫm máu" và rùng rợn xung quanh cây thị ngàn tuổi này. Chuyện rằng, ngày xưa, giặc cờ đen (phương Bắc) tràn qua đây, chúng đã đi lùng khắp nơi để bắt các nghĩa quân. Bắt được ai là chúng xử trảm rồi mang thủ cấp về treo lên cây thị bản Mỏ để thị uy. Chúng còn treo giải cao, hễ ai bắt được nghĩa quân, mang đầu về nộp cho chúng là có thưởng hàng nghìn đồng bạc trắng. Mỗi khi người dân đi qua đây đều vô cùng căm phẫn trước tội ác dã man của lũ giặc. Chính vì vậy, họ nung nấu ý chí đánh đuổi ngoại xâm. Cây thị đã trở thành nhân chứng của biết bao thịnh suy, thăng trầm của lịch sử trên mảnh đất này. Thực hư lời đồn về cây thị thì chưa ai kiểm chứng nhưng việc người dân dùng lá cây thị này chữa bệnh rất hiệu nghiệm. Ai bị chướng bụng, chỉ cần ra xin “thần cây” cho 1 nắm lá thị. Sau đó cho lá thị vào nồi nước đun sôi rồi tắm qua là khỏi. Lá cây thị này đặc biệt tốt cho những người vừa mổ. Họ đều dùng lá thị xông và tắm, vết mổ sẽ liền nhanh hơn. |
Cao Tuân
