Hôm qua (4/6), Quốc hội (QH) thảo luận ở hội trường về Đề án tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động của Quốc hội. Một trong những nội dung được quan tâm nhất của đề án là việc Quốc hội thực hiện lấy phiếu tín nhiệm hàng năm đối với các chức danh do QH bầu và phê chuẩn. Người không đủ phiếu tín nhiệm 2 lần liên tiếp sẽ được xem xét miễn nhiệm hoặc từ chức.
Hầu hết các đại biểu QH nhất trí cần thiết phải đổi mới hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm
Làm đồng loạt sẽ thành hình thức
Theo báo cáo của Ủy ban Thường vụ QH, do Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý trình bày tổng hợp ý kiến thảo luận tổ thì nhiều ĐBQH nhất trí với sự cần thiết phải đổi mới hoạt động bỏ phiếu tín nhiệm và giao Ủy ban Thường vụ QH quy định cụ thể về quy trình, thủ tục tiến hành. Bên cạnh đó, có ý kiến cho rằng Đề án chưa nêu rõ quan điểm, mục đích của việc bỏ phiếu tín nhiệm; nên cân nhắc việc dùng khái niệm bỏ phiếu hay lấy phiếu tín nhiệm.
Cũng theo đại biểu Phan Trung Lý, có ý kiến cho rằng cần cân nhắc kỹ việc tiến hành bỏ phiếu định kỳ. Nếu làm vậy có thể dẫn tới mất cán bộ do đại biểu QH không có đủ thông tin để đánh giá một cách toàn diện. Ý kiến khác cho rằng chỉ nên bỏ phiếu tín nhiệm đối với những chức danh “có vấn đề”. Qua thảo luận, có ý kiến nhất trí với quy trình bỏ phiếu hai lần trước khi xem xét bãi nhiệm. Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị chỉ cần bỏ phiếu một lần là đủ điều kiện kết luận về tín nhiệm đối với một chức danh. Nếu phiếu tín nhiệm chỉ đạt dưới 50% thì tiến hành bỏ phiếu bất tín nhiệm. Khi bỏ phiếu bất tín nhiệm, nếu đủ 2/3 đại biểu QH tán thành thì bãi nhiệm chức danh đó.
Ngoài ra, có ý kiến đề nghị để đổi mới thực sự trong quyết định nhân sự, bên cạnh việc bỏ phiếu tín nhiệm các chức danh QH bầu, phê chuẩn (đầu ra), cần đổi mới cả đầu vào tức là khi giới thiệu các chức danh QH bầu, phê chuẩn phải có số dư. Theo ông Lý, đại biểu QH yêu cầu việc bỏ phiếu tín nhiệm cần công khai, minh bạch. Danh sách lấy phiếu tín nhiệm phải được QH thông qua. Ủy ban Thường vụ QH cần sớm xây dựng quy chế, trình QH thông qua để có thể thực hiện ngay trong nhiệm kỳ này.
Về việc bỏ phiếu tín nhiệm, căn cứ ý kiến của các đại biểu tại phiên thảo luận tổ, Ủy ban Thường vụ QH khẳng định việc bỏ phiếu tín nhiệm đã được Hiến định và Luật định. Trong dự thảo Nghị quyết về Đề án tiếp tục đổi mới hoạt động của QH lần này, Ủy ban trình QH quyết định chủ trương nhằm xây dựng quy trình cụ thể để thực hiện thẩm quyền nêu trên của QH.
Nhiều đại biểu QH cho rằng, cần phải học học kinh nghiệm của các nước trên thế giới, tránh bỏ phiếu tín nhiệm đồng loạt sẽ thành bệnh hình thức. Trước đó, ông Vũ Mão- nguyên Chủ nhiệm ủy ban Đối ngoại của QH, nhận định: "Tất cả chức danh lãnh đạo nếu bỏ phiếu đồng loạt mà không có trình bày, trao đổi thì khả năng mấy chục vị đều đạt tín nhiệm. Nếu như vậy, làm đến lần 2, 3 sẽ nhàm, bỏ phiếu trở nên hình thức".
Ông Vũ Mão cho rằng, bản chất của vấn đề là "bỏ phiếu bất tín nhiệm". Người không đủ phiếu tín nhiệm 2 lần liên tiếp sẽ được xem xét miễn nhiệm hoặc từ chức. Liên quan tới nội dung này, có nhiều ý kiến trái chiều. Có ý kiến đồng tình bỏ phiếu hàng năm, nhưng số đó không nhiều. Có những ý kiến đề xuất là nên bỏ phiếu bất tín nhiệm chứ không phải bỏ phiếu tín nhiệm. Một số đại biểu cho rằng, bản chất là "bỏ phiếu bất tín nhiệm" thì không thể bỏ hàng năm. Nếu một chức danh lãnh đạo không có khuyết điểm gì, chẳng nhẽ "cứ đè ra bỏ phiếu"?
Chưa từng thực hiện vì thiếu hướng dẫn
Chính từ lý do ấy, một số đại biểu cho rằng, việc bỏ phiếu tín nhiệm chỉ nên tiến hành khi “có vấn đề”, tại các kỳ họp QH. Có thể giữa năm, có thể cuối năm, chứ không phải tiến hành định kỳ hàng năm. Khi không hoàn thành nhiệm vụ, mất uy tín, để xảy ra sai phạm, dư luận nhân dân và công luận lên tiếng thì phải tiến hành bỏ phiếu. “Tôi cho rằng, ngay từ lần bỏ phiếu đầu tiên, nếu dưới 50% phiếu tín nhiệm là uy tín của người đó không còn nữa. Lúc đó nên tiến hành các thủ tục miễn nhiệm, bãi nhiệm mà không cần đợi đến lần thứ hai”, ông Vũ Mão nói.
Phát biểu ý kiến tại hội trường, Đại biểu Phùng Văn Hùng (Cao Bằng) cho rằng: "QH không nên bỏ phiếu tín nhiệm hàng năm đối với các chức danh QH bầu và phê chuẩn. Bỏ phiếu tín nhiệm được coi là “thượng phương bảo kiếm”, chỉ nên rút ra khi cần thiết". Tuy nhiên, nhiều ý kiến khác lại không cho như vậy.
Đã có nhiều câu hỏi đặt ra về việc vì sao quy định bỏ phiếu tín nhiệm đã được nêu trong bản Hiến pháp 1992 (sửa đổi bổ sung năm 2001), và sau đó được quy định khá chặt chẽ trong Luật Tổ chức QH năm 2002 (đã được sửa đổi, bổ sung năm 2007), Luật Hoạt động giám sát của QH, Luật Kiểm toán Nhà nước nhưng đến nay vẫn chưa một lần được thực thi, nguyên Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật của QH, TS. Vũ Đức Khiển, khẳng định: Bỏ phiếu tín nhiệm vẫn chưa một lần được thực hiện bởi quy định thì ngặt nghèo nhưng lại thiếu hướng dẫn chi tiết để có thể áp dụng.
Bộ trưởng Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Tuấn Anh (ĐB tỉnh Tây Ninh) cũng đồng tình "xem những đồng chí nào “có vấn đề” thì đưa ra QH thảo luận cho rõ, rồi bỏ phiếu tín nhiệm về tư cách đồng chí đó. Điều đó coi như nhắc nhở để phấn đấu làm tốt hơn". Tuy nhiên ông Tuấn Anh cũng không ủng hộ việc bỏ phiếu hàng năm vì "có thể làm thui chột động lực họ, làm tròn vo. Đến khi bỏ phiếu sẽ không có ý kiến gì cả”.
Phó đoàn TP.HCM Võ Thị Dung đề nghị làm khẩn trương, "đến cuối nhiệm kỳ vẫn chưa thực hiện là có lỗi với dân". ĐB Phan Văn Tường (Thái Nguyên) thì hy vọng việc bỏ phiếu tín nhiệm sẽ khiến các bộ, ngành nghiêm túc hơn trong việc thực hiện các nhiệm vụ được QH giao.
Tại kỳ họp thứ 4 sắp tới, Ủy ban Thường vụ sẽ trình QH xem xét Quy chế thực hiện việc bỏ phiếu tín nhiệm đối với các chức danh do QH bầu hoặc phê chuẩn cùng các nội dung cụ thể mà các đại biểu đã kiến nghị.
Ông Vũ Mão - Nguyên Chủ nhiệm ủy ban Đối ngoại của QH cho biết: Chưa có vị lãnh đạo nào phải qua cửa “ải” này
11 năm qua không thực hiện được việc bỏ phiếu tín nhiệm. Vì chưa bao giờ 20% đại biểu QH lại cùng có ý kiến đề nghị bỏ phiếu tín nhiệm một thành viên nào của Chính phủ và QH. Cũng chưa lần nào, Hội đồng Dân tộc hoặc một Ủy ban của QH đề nghị bỏ phiếu tín nhiệm. Vì thế không có cơ sở để Ủy ban Thường vụ trình QH xem xét. Điều đó đồng nghĩa, chưa có vị lãnh đạo nào phải đối diện với cửa ải này. Nếu QH bỏ phiếu tín nhiệm mà không đạt trên 50% thì không đủ tín nhiệm, phải thôi chức. Song, việc quản lý cán bộ ở cấp này lại thuộc quyền của Bộ Chính trị. Công tác nhân sự không phải toàn quyền của QH mà còn thuộc quản lý của Đảng. Nếu bỏ phiếu tín nhiệm không đạt trên 50%, QH cũng không có quyền bãi nhiệm mà các cơ quan Đảng phải có ý kiến”.
TS. Bùi Thị An (Đại biểu Hà Nội): Không đạt tín nhiệm, còn đâu uy tín để làm việc
Việc lấy phiếu tín nhiệm với tất cả các chức danh do Quốc hội bầu là quá rộng. Theo đó, cần phải "thu hẹp" lại, lựa chọn các chức danh gắn với quản lý Nhà nước, nhất là các vị trí nhạy cảm để tiến hành bỏ phiếu tín nhiệm. Nếu dự kiến bỏ phiếu 2 lần liên tiếp không đạt số tín nhiệm quá bán mới đưa ra xem xét miễn nhiệm, bãi nhiệm lại càng không khả thi. Thực tế, với một Bộ trưởng không đạt quá bán tín nhiệm thì còn uy tín gì mà làm việc nữa”.
TS. Nguyễn Sĩ Dũng - Phó chủ nhiệm Văn phòng QH cho rằng: Bỏ phiếu tràn lan dễ có người “chết oan”?
Trên thế giới, để đưa ra bỏ phiếu bất tín nhiệm chức danh nào đó, người ta cũng bắt đầu từ tranh luận chế độ tín nhiệm tại QH rồi mới quyết định bỏ phiếu. Sau khi thảo luận thấy tín nhiệm “có vấn đề” mới bỏ phiếu, còn thảo luận thấy sáng rõ rồi thì không thể đưa ra bỏ phiếu tín nhiệm. Nếu bỏ phiếu tràn lan như ta định làm, rất có thể có người “chết oan”. Lúc đó các thành viên chính phủ chỉ còn mỗi động lực là làm vừa lòng các ông nghị, đoán xem QH muốn gì, có qua được QH hay không. Cái đó không xấu nếu QH thực sự chịu trách nhiệm trước cử tri. Nhưng như hiện nay, Chính phủ chịu trách nhiệm trước QH đã rất rõ song chế định trách nhiệm để QH trước cử tri lại chưa rõ ràng. Không có nước nào trên thế giới làm như vậy. Vì như thế, Chính phủ có thể phải bầu lại từng năm.
TS. Vũ Đức Khiển- Nguyên Chủ nhiệm ủy ban Pháp luật của QH: Chỉ nên bỏ phiếu bất tín nhiệm
“Thực chất của bỏ phiếu tín nhiệm là bỏ phiếu bất tín nhiệm. Nếu một Bộ trưởng chẳng hạn có vi phạm, để xảy ra sai phạm, QH sẽ đưa ra bỏ phiếu bất tín nhiệm. Nếu không còn tín nhiệm quá bán sẽ bị miễn nhiệm, bãi nhiệm. Nhưng nếu quy định như luật hiện hành thì bất cứ chức danh nào do QH bầu và phê chuẩn cũng có thể được đưa ra bỏ phiếu bất tín nhiệm. Điều đó là bất khả thi. Tôi đã thống kê, QH khóa 12 có 393 người do QH bầu và phê chuẩn, khóa 13 là 420 người. Trên thế giới, không ai, không QH nào đưa ra bỏ phiếu tín nhiệm một lúc 420 người như ta đang định làm cả”.
Ông Lê Văn Học- Phó Chủ nhiệm ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh thiếu niên Nhi đồng của QH: Đối tượng nào lấy phiếu tín nhiệm cũng phải tính
Tôi cho rằng chỉ nên bỏ phiếu tín nhiệm đối với một số chức danh do QH bầu và phê chuẩn, trong đó có các thành viên Chính phủ. Tôi nghĩ đã làm thì phải tính toán sao cho hiệu quả. Nếu làm tràn lan, chúng ta sẽ chỉ suốt ngày lo lấy phiếu tín nhiệm, rồi lại chuẩn bị cho việc lấy phiếu tín nhiệm. Đối tượng lấy phiếu tín nhiệm cũng phải tính. Ví dụ lấy phiếu tín nhiệm ông thường trực ủy ban của Quốc hội để làm gì?. Hoặc Chủ tịch nước chẳng hạn, nhiệm kỳ 5 năm, công tác hoàn thành tốt, lý gì lại bỏ phiếu tín nhiệm trước QH. Với những người làm việc tốt chẳng hạn, cả nhiệm kỳ họ không cần lấy phiếu tín nhiệm”.
Phó chủ nhiệm ủy ban Tư pháp Lê Thị Nga : Chức danh từ Bộ trưởng trở nên mới bỏ phiếu
Bỏ phiếu tín nhiệm được quy định trong Hiến pháp và luật nhưng chưa bao giờ được thực hiện. Nguyên nhân chính là do chưa quy định dựa trên tiêu chí nào thì bỏ phiếu tín nhiệm một chức danh. Vì vậy nên mới có chuyện cùng một sự việc xảy ra, đại biểu này cho rằng cần bỏ phiếu tín nhiệm, đại biểu khác lại cho rằng chưa cần. Với cơ chế và bộ máy giám sát hiện nay thì khó kết luận được cá nhân một vị Bộ trưởng có vi phạm nghiêm trọng. Cần tồn tại hai hình thức bỏ phiếu tín nhiệm là định kỳ và bỏ phiếu tín nhiệm bất thường. Bỏ phiếu định kỳ nên tiến hành từ năm thứ hai của nhiệm kỳ. Các kết quả bỏ phiếu phải công khai. Các chức danh từ Bộ trưởng trở nên mới nên bỏ phiếu".
| Riêng việc bỏ phiếu cũng mất nửa tháng Cũng có nhiều ý kiến quan ngại, nếu bỏ phiếu tín nhiệm hàng năm, cho những người ở cấp Bộ trưởng trở lên thì có trên dưới 50 người phải bỏ phiếu, xem xét tín nhiệm. Nếu làm hết một lượt, QH lấy đâu ra thời gian mà bỏ phiếu?. Một người chịu việc bỏ phiếu tín nhiệm thì cũng phải cho người ta thời gian trình bày, đồng thời trao đi đổi lại. Mỗi vị như vậy mất ít nhất 1-2 giờ đồng hồ, mỗi ngày được khoảng 3 vị. Như vậy, riêng việc bỏ phiếu đã mất nửa tháng rồi. Có đáng để QH mất ngần ấy thời gian cho công việc này không. |
| Cần cân nhắc "hậu bỏ phiếu" Một nội dung khác cũng được các đại biểu quan tâm là vấn đề hậu bỏ phiếu tín nhiệm. Các đại biểu Lê Như Tiến (Quảng Bình), Phạm Đức Châu (Quảng Trị) đặt vấn đề: sau khi bỏ phiếu tín nhiệm, cơ quan quản lý cán bộ có trách nhiệm ra sao, phải có ý kiến như thế nào?. Tất cả những vấn đề trên đòi hỏi Thường vụ Quốc hội phải xây dựng quy trình thật cụ thể, khả thi trước khi Quốc hội tiếp tục cho ý kiến về đề xuất này. |
Hà Lan
