Huyền tích về “cá ông” dạt bờ
Dẫn chúng tôi tới đình làng Sa Động, nơi đã thờ “Ngài” từ 200 năm nay, ông Trương Phương Xa - người thủ từ đình làng Sa Động từ tốn mở cánh cửa. Đập vào mắt chúng tôi là đốt xương cá Ông được khắc hình Bác Hồ đặt nghiêm trang trong tủ kính. Ông Xa nói: “Hiện nay làng Sa Động đang thờ 2 đốt sống của cá Ông, trong đó có một đốt được khắc hình Bác, nặng khoảng 20kg”.
Đình làng Sa Động, nơi ngư dân thờ tự Ngài kể từ khi Ngài lụy bờ đến nay
Từ khi lớn lên, các thế hệ ngư dân ở làng Sa Động nghe các bậc cha ông kể lại, cách đây 200 năm, vào một ngày tháng tư âm lịch tại vùng biển cửa sông Nhật Lệ, ngư dân phát hiện một con cá Voi to lớn trôi dạt vào bờ. Ngư dân làng Sa Động liền căng buồm tiến sát về phía Ngài (cá Voi), rồi thông báo cho các ngư dân xung quanh. Cùng lúc đó, ngư dân vùng Đông Hải (Hải Đình ngày nay) cũng biết và đến chung tay góp sức đưa ngài vào cửa biển Nhật Lệ. Cá voi rất to lớn, xung quanh lại có nhiều đàn cá hung dữ như cá xà, cá mập vây quanh, làm cho ngư dân không thể đưa được Ngài vào bờ.
Cá voi rất to lớn làm cho ngư dân không thể đưa được Ngài vào bờ
Khi đó, vạn chài có một ông tên là Khóa Thép thắp hương “lên đồng”, khi “lên đồng” ông đã hô lớn: “Ngài linh thiêng thì nổi gió và dâng nước lên cao để con dân đưa ngài vào bờ chôn cất và thờ phụng”. Ông Khóa Thép vừa dứt lời khẩn, tự nhiên thấy trời nổi gió lớn, mặt biển sóng to dữ dội và lúc sau Ngài vào được đến cửa sông Nhật Lệ.
Đưa được ngài vào, việc đầu tiên là người dân vượt sông vận chuyển đất sét cách xa mấy cây số về để đắp một con đập nhỏ chặn dòng lạch nhằm ngăn nước mặn xâm nhập. Lễ an táng ngài được thực hiện linh đình, có phường bát âm, có