Chuyện đời buồn của “Quân tử cầm” lẫy lừng Nam Bộ

Chuyện đời buồn của “Quân tử cầm” lẫy lừng Nam Bộ

Thứ 5, 27/12/2012 | 23:54
0
Đã hơn 30 năm trôi qua, kể từ ngày danh cầm Năm Cơ ra đi mãi mãi, giới mộ điệu vẫn chưa thể quên hình bóng "Quân tử cầm" một thủa. Lời ân hận muộn màng của ông trước lúc ra đi đã làm cảnh tỉnh không biết bao nhiêu nghệ sĩ trót "mua vui" với thú "đốt tiền ngửi khói" của cả một thời kỳ.

Danh cầm lắm nỗi niềm bi uẩn

Năm Cơ tên thật là Dương Văn Cơ (1919-1980), thân phụ ông vốn người Triều Châu (Trung Quốc) sang Việt Nam sống nghề buôn bán nhỏ. Do gia cảnh, từ khi lên 7 Năm Cơ đã phải đi chăn bò cho người cô ruột. Nhỏ tuổi nên ít bạn mục đồng chơi, buồn không biết làm gì, cậu bé lấy cây đàn đoản (loại đờn kìm có cần ngắn) ra ngân nga mấy khúc nhạc học "lóm" của người ta. Mỗi khi nghe được đâu đó bài tấu từ đờn kìm là cậu lại "run" lên, và "tập tễnh" tấu theo cho... mấy con bò "nghe".

Xã hội - Chuyện đời buồn của “Quân tử cầm” lẫy lừng Nam Bộ

Những "tuyệt phẩm" của bộ ba Năm Cơ - Văn Vĩ - Bảy Bá

“Lớn lên, mỗi lần nghe hai bộ đĩa "Hiếu tình trung nghĩa" và "Khóc bạn" (hãng đĩa Pathé sản xuất) do thầy Sáu Tửng đờn cho Cô Ba Bến Tre (danh ca thời đó) hát thì Năm Cơ đem lòng ngưỡng mộ khôn cùng. Thời kỳ này tiếng đờn của thầy Sáu Tửng được xem là danh cầm về đờn kìm và sến đương thời. Ngay cả thi sĩ Xuân Diệu trong một lần "diện kiến", nghe Sáu Tửng đờn xong đã cảm tác đề thơ lên cây đờn thay lời khen tặng", nhạc sĩ Nhị Tấn cho biết.

Năm Cơ không thể lên Sài Gòn tìm thầy bái sư nên tự "dạo lóm chữ đờn" của Sáu Tửng và coi ông là "thần tượng". Tại quê nhà làng Ngũ Lạc, huyện Cầu Ngang, Trà Vinh, cậu bé theo nhạc sĩ Sáu Lắc học đờn. Vốn là người năng khiếu, đam mê lại biết "lịch luyện" nên không lâu sau, Năm Cơ đã tham gia sinh hoạt ở Câu lạc bộ Đờn ca Tài tử của huyện. Lúc này ngón đờn của Năm Cơ mới bắt đầu "phát tiết" làm đắm say bao cô gái nơi làng quê.

Rồi ở tuổi 23, Năm Cơ lập gia đình với cô thôn nữ cùng xóm, nhưng sớm lâm vào cảnh chia ly. Nhạc sĩ Văn Chức, cũng là người nghiên cứu và truyền dạy đờn - ca cổ nhạc cho biết: "Chính sự gãy gánh tình nghĩa vợ chồng quá sớm đã làm Năm Cơ sớm u uất, biết thế nào là "cay đắng mùi đời" nên ngón đờn của ông từ đó thêm réo rắt, mùi mẫn. Mỗi khi nghe lại tiếng đờn của ông, ta như thoáng thấy nỗi chia ly trong đó".

Sau chuyện tình buồn, Năm Cơ cứ lãng đãng, quẩn quanh trong làng, đờn ca đây đó, vui thú nơi ruộng vườn cùng bè bạn. Ngót hơn 5 năm trôi qua, Năm Cơ quyết chí khăn gói lên Sài Gòn lập nghiệp. Tài sản mang theo "độc" chiếc đờn kìm và bộ đồ "dính da": Chiếc áo sơ mi cũ sờn và cái quần lửng bạc màu. Năm Cơ lang thang đến quán ca nhạc Mỹ Linh trên đường Dumartier (nay là đường Cô Giang, Q.1), nơi có danh ca là Cô Ba Trà Vinh (đồng hương với Năm Cơ). Tiếng đờn mượt mà của Năm Cơ, giọng ca mùi mẫn của cô Ba đã làm bùi tai và nức lòng người mộ điệu. Bên cạnh đó, vì cuộc mưu sinh, Năm Cơ còn đi đờn "sân khấu đất, rạp trời" cho nhóm Tài tử Bảy Bửu đi bán "cao đơn hoàn tán" dạo cho nhà thuốc Đại từ bi.

Trong một lần ngồi tại quán cafe "cóc" ở con hẻm của đường Trần Hưng Đạo, Q.5, gần nhà "vua vọng cổ" Bảy Bá (Soạn giả Viễn Châu) chia sẻ: "Anh Năm Cơ có sự đãng trí hay lắm, sống ở Sài Gòn mấy mươi năm mà không thuộc nổi chục tên đường, học trò thì nhớ chỉ vài tên. Còn khi đờn thì hay quên vô đầu bằng chữ đờn gì, của bản đờn nào. Nhưng hay ở chỗ đã cất tiếng đờn rồi thì khỏi phải nói. Chỉ có "tuyệt" mà thôi..."

Xã hội - Chuyện đời buồn của “Quân tử cầm” lẫy lừng Nam Bộ (Hình 2).

Nhạc sĩ Minh Hữu

Bước sang tuổi 31, Năm Cơ đi thêm bước nữa với một người phụ nữ quê Sa Đéc, Đồng Tháp. Tuy có với nhau 5 người con nhưng theo anh em trong nghề thì cuộc sống gia đình ông vui ít buồn nhiều. Nhưng bi kịch lớn nhất của danh cầm Năm Cơ lại mang tên... "đồng tiền", bi kịch của người chìm đắm bên "nàng tiên nâu". Thời đó, đắm chìm với "nàng tiên nâu" là căn bệnh chung của giới sân khấu Sài Gòn. Khi lên đây lập nghiệp, làm có tiền, cũng như nhiều nghệ sĩ "phong lưu" khác, Năm Cơ lao vào thú vui "lấy tiền mua khói".

Nhạc sĩ Văn Chức bùi ngùi: "Trong khi tri kỷ của ông là chú Bảy Bá thấy mình sai lầm và tự cai thuốc được thì chú Năm Cơ lại cứ nhởn nhơ vui say quên cả đất trời". "Những ngày nằm trên giường bệnh, danh cầm Năm Cơ thường tâm sự với bạn bè thân hữu đến thăm: "Sai lầm lớn nhất đời tôi là vướng vào "nàng tiên nâu". Nó đã "thiêu đốt" không biết bao người nghệ sĩ rồi", nhà nghiên cứu Nhị Tấn bồi hồi kể.

"Cặp sóng thần cổ nhạc"

Sau khi đã nổi tiếng trong giới đờn ca, Bảy Bá gặp và nghe được tiếng đờn của Năm Cơ thì đem lòng mến mộ, đi đâu, làm gì thường có nhau. Chính Bảy Bá giới thiệu cho Năm Cơ vào đờn cho Đài Phát thanh Pháp Á những năm đầu 1950, rồi Đài Phát thanh Sài Gòn bên cạnh những: Văn Vỹ (ghi -ta phím lõm), Hai Khuê (nguyệt), Chính Trích (cò), .v.v.

Nhưng làm nên "tư thế" một thời của ông phải kể đến việc thu âm đĩa nhựa. Nói về tiếng đờn kìm độc chiếc của Năm Cơ đờn cho Cô Ba Trà Vinh ca 20 câu vọng cổ "Nợ nước tình nhà" trên mặt đĩa Hoành Sơn, nhạc sĩ Nhị Tấn cho biết: "Thầy Năm Mạnh, chủ hãng đĩa Asia nghe Năm Cơ đờn kìm cho Cô Ba Trà Vinh ca liền mời ông về đờn chính cho hãng mình. Rồi lần lượt các hãng đĩa, gánh hát mời ông về cộng tác như: Hoa Sen, Kim Chung, Bầu Thắng, Hồng Hoa...".

Xã hội - Chuyện đời buồn của “Quân tử cầm” lẫy lừng Nam Bộ (Hình 3).

Phóng viên bên mộ cố Nhạc sĩ - Danh cầm Năm Cơ

Những "tuyệt phẩm Cơ - Bá", đờn kìm của ông cùng Bảy Bá đờn tranh "tung hoành" ở hai hãng Hoành Sơn và Asia trong một thời gian dài đã làm giới mộ điệu phải tôn đôi bạn "tâm giao" (vốn là đồng hương Trà Vinh) này là "Cặp sóng thần cổ nhạc". Người mộ điệu không thể nào quên "Tình anh bán chiếu", một xuất phẩm của Bảy Bá do "Đệ nhất danh ca" Út Trà Ôn thể hiện với tiếng đờn không ai khác ngoài cặp danh cầm Cơ - Bá. Rồi sau cùng Văn Vĩ đờn ghi-ta phím lõm tạo nên bộ ba Cơ - Bá - Vĩ "bất tử".

Ngón đờn kìm và đờn sến vang danh của Năm Cơ đã góp phần làm nên tên tuổi biết bao nghệ sĩ của 3 thập niên 50-60 và 70 của thế kỷ trước: Cô Ba Trà Vinh, Cô Năm Cần Thơ, Đệ nhất danh ca Út Trà Ôn, "Sầu nữ" Út Bạch Lan, Hữu Phước, Tấn Tài, Thanh Hương, Thành Được, Thanh Sang, Minh Cảnh, Thanh Tuấn, Thanh Kim Huệ, Mỹ Châu, Lệ Thủy, Văn Hường... toàn những danh ca "vang bóng một thời". Không chỉ đờn cho vọng cổ, cải lương, Năm Cơ còn có sức ảnh hưởng to lớn với sân khấu hát bội, cải lương Hồ Quảng. Ông từng đờn cho những: Đinh Bằng Phi, Thành Tôn, Hoàng Sóc, Thanh Tòng, Bạch Mai, Thanh Thế... ở đâu ông cũng để lại sự "bái phục" không chỉ tiếng đờn mà còn về phẩm cách đối đãi bạn bè, tri giao.

Nói về cái hay trong ngón đờn của Năm Cơ, nhạc sĩ Minh Hữu, một tay kìm cầm có tiếng nhận xét: "Năm Cơ có cách đờn sắp chữ tài tình, chẻ nhịp sắc sảo, quăng bắt lôi cuốn, nhấn nhá sâu lắng. Thâm trầm nhất là chữ "xang" ông nhấn nghe miên man, nức nở. Ông đờn điệu Bắc thì khoan thai, điệu Nam - Oán thì mùi mẫn. Ông và Bảy Bá là một "cặp bài trùng" xưa nay hiếm có. Tiếng đờn của ông như chính cuộc đời của ông vậy".

Danh cầm Năm Cơ giờ đã mãi "yên giấc" bên cạnh người mà ông từng ngưỡng mộ lúc sinh thời là danh cầm Sáu Tửng tại Nghĩa trang Nghệ Sĩ quận Gò Vấp nhưng tiếng đờn kìm của ông vẫn vang mãi trong lòng những người mộ điệu.

Nguyên Pháp

(Còn nữa)