Theo quan niệm của đồng bào, người chết không mất đi mà biến thành “con ma”, về thế giới bên kia. “Con ma” này lại tiếp tục lao động sản xuất, đón nhận cuộc sống mới giống như ở trần gian với cộng đồng thổ dân và tình cảm nguyên thủy. Bởi thế, theo quan niệm, người sống dám phá hại mồ mả của người chết thì sẽ bị quả báo…
Hai đêm lật tung 28 ngôi mộ
Từ xưa cho tới nay, ở Tây Nguyên, câu chuyện về những cổ vật là đồ tùy táng luôn được bao trùm bởi những lời đồn thổi nhuốm màu ma mị tâm linh. Người nào lấy trộm hoặc có được những thứ không phải của mình sẽ bị quả báo. Nhưng dù rùng rợn ma quái đến đâu, dù cho những “lời nguyền quả báo” có ám ảnh thế nào đi chăng nữa thì những món đồ cổ có giá vẫn luôn có sức hút đối với những kẻ chuyên đi trộm cổ vật. Và, câu chuyện về 9 thanh niên ở làng Mrông Jô 1 (thuộc xã Ia Ka, huyện Chư Păh, tỉnh Gia Lai) đi đào mồ trộm cổ vật vào năm 2002 là một điển hình.
Những ngôi nhà mồ may mắn được bảo vệ khỏi nạn đào trộm.
Chúng tôi tìm đến làng Mrông Jô 1 trong một ngày nắng oi bức. Hỏi thăm tin tức vài ba lần, cuối cùng chúng tôi cũng gặp được già Rơ Châm Xanh (70 tuổi), người biết tường tận thông tin chuyện năm xưa có đám trai làng đi đào mồ để săn lùng cổ vật. Trò chuyện với chúng tôi, già Xanh bảo: “Câu chuyện về 9 thanh niên ở làng đi đào mồ trộm cổ vật là chuyện rùng rợn nhất ở địa phương mà già từng biết. Không hiểu sao tụi nó lại đi làm cái chuyện thất đức đó nữa. Trong số những ngôi mộ đó có ngôi mộ là gia đình của tụi nó chứ đâu phải người ngoài. Thôi để già dẫn đi gặp một thằng trong đám thanh niên năm xưa đào mồ, có gì nó kể tường tận chuyện cho nghe”.
Nói rồi, già Xanh dẫn chúng tôi đến nhà anh Rơ Châm Roi (36 tuổi). Lúc này, anh Roi chuẩn bị đi làm nhưng thấy chúng tôi đến nên nán lại trò chuyện. Sau một hồi được già Xanh khuyên bảo, cuối cù
