Đóng góp lớn nhất của Gia Cát Lượng là giúp Lưu Bị gây dựng nên nhà Thục Hán, hình thành thế chân vạc Tam quốc, liên minh Thục-Ngô chống Ngụy. Ông được công nhận là một trong những chiến lược gia vĩ đại và xuất sắc nhất trong thời đại của ông, và được so sánh với một chiến lược gia tài ba khác của Trung Quốc là Tôn Tử.
Tạo hình Gia Cát Lượng trong phim Tam quốc diễn nghĩa 2010.
Năm Kiến An thứ 12 (tức năm 207), sau chiến dịch đánh bại bộ tộc Ô Hoàn, ổn định hoàn toàn biên giới phía Bắc, Tào Tháo bắt đầu chuẩn bị lực lượng để đánh dẹp nốt các chư hầu còn lại ở phía nam với tham vọng bình định phương nam, cũng là vùng đất hai bên bờ Trường Giang thuộc Kinh Châu (nay là các tỉnh Hồ Bắc và Hồ Nam của Trung Quốc), thống nhất đất đai nhà Hán.
Muốn làm vậy Tào Tháo phải kiểm soát được đường thủy ở phần giữa của Trường Giang cũng như cảng Giang Lăng để tạo bàn đạp tiến xuống vùng Giang Nam. Lúc này Tào Tháo lấy danh nghĩa triều đình mang quân đội tiêu diệt lực lượng hai chư hầu chính, đó là Lưu Biểu, thứ sử Kinh Châu, người chiếm giữ phần đất phía Tây Hán Thủy, thành Hán Khẩu cùng toàn bộ phần phía Nam của vùng và người thứ hai là Tôn Quyền, người kiểm soát phần đất phía Đông Hán Thủy và toàn bộ phần Đông Nam của vùng.
Năm Kiến An thứ 13 (tức năm 208) trong khi Lưu Bị giang sơn chưa định, mảnh đất cắm dùi vẫn phải nương nhờ kẻ khác, còn Tôn Quyền mưu lớn chưa thành, thế lực vẫn đang ngày đêm củng cố thì Tào Tháo thế lực như chẻ tre đã đem trăm vạn hùng binh đến thảo phạt. Quân Tào chưa đến thì Lưu Biểu qua đời, con thứ cướp ngôi mang Kinh Châu quy hàng Tào Tháo, Tào Tháo không tốn một binh một tốt nhưng chiếm trọn Kinh Châu như hổ mọc thêm cánh, quân trong, vũ lực lại thêm phần lớn mạnh, khí thế ngút trời, toàn quân sôi sục.
Đứng trước nguy cơ diệt vong, nếu Tôn mất thì Lưu cũng chẳng còn, không còn con đường nào khác Gia Cát Lượng bày kế Tôn - Lưu hai nhà liên minh chống Tào. Sau đó Tôn - Lưu hai nhà gấp rút chuẩn bị đối sách cho một cuộc đại chiến không thể tránh khỏi. Gia Cát Lượng một mình xuôi thuyền sang Đông Ngô du thuyết để rồi làm nên những điển tích ngàn năm người đời vẫn còn ca tụng. Một mình Khổng Minh khẩu chiến với đám hủ nho bất tài Giang Đông, dùng mẹo khích tướng Chu Du hay như thuyền cỏ mượn tên, lập đàn gọi gió đông.
Video: Gia Cát Lượng khẩu chiến với quần hùng Giang Đông.
Quốc Tiệp (t/h)
