Tình trạng này thực sự là một thách thức, nhất là khi Việt Nam đã chính thức ký kết Công ước quốc tế Bern về bảo hộ quyền tác giả.
Tràn lan và công khai
Tại một số điểm kinh doanh băng đĩa trên phố Hàng Bài, chợ Trời phố Huế (Hà Nội) việc bán băng đĩa luôn diễn ra tấp nập và công khai. Tại cửa hàng TD, với diện tích chưa đầy 30 m2, chủ cửa hàng bày la liệt đĩa CD, VCD, DVD, trong đó phần lớn là đĩa không tem nhãn và được bán với giá 5 - 10 ngàn đồng /đĩa.
Ngoài ra, những đĩa CD, VCD ca nhạc do hải ngoại sản xuất đều được bày bán công khai. ở cửa hàng đối diện, ngoài đĩa ca nhạc, phim còn có hàng trăm list đĩa CD phần mềm trò chơi điện tử, phần mềm vi tính... được bán ngang nhiên và có hẳn máy vi tính để khách hàng kiểm tra chất lượng đĩa. Tại đây chủ cửa hàng còn cung cấp số điện thoại để tư vấn qua đường dây nóng khi khách hàng mua đĩa gặp trục trặc trong việc cài đặt, chạy chương trình...
Không chỉ có các cửa hàng, những người bán đĩa dạo chỉ cần một miếng ni -lông trải ra là có thể đổ hàng đống đĩa để người mua tha hồ lựa chọn. Khi lực lượng chức năng ập đến thì họ nhanh tay cuốn gọn lại và chạy mất hút vào ngõ. Nếu không kịp thì họ bỏ lại đống đĩa lậu để chạy thoát thân và ngày hôm sau lại tiếp tục bán... Tại những điểm bán này, nhiều nhất là đĩa ca nhạc, trong đó băng đĩa ca nhạc hải ngoại có số lượng khá lớn và đa số khách là thanh thiếu niên.
Có một thực tế là những điểm bán lẻ này thường bán kèm theo những đĩa cấm, nhãn mác ở ngoài khác hoàn toàn so với nội dung bên trong đĩa.
Một thanh tra viên của Đội kiểm tra chuyên ngành văn hóa (Sở Văn hóa Thể thao & Du lịch Hà Nội) cho biết: Có cầu thì mới có cung. Người ta đổ xô mua đĩa lậu chủ yếu là giá quá rẻ... Bởi thế mới có tình trạng ở những điểm bán đĩa lậu đông người mua, còn ở những nơi làm ăn chân chính thì đìu hiu cảnh chợ chiều...
Đường đi của đĩa lậu
Hầu như tất cả băng đĩa lậu bày bán trên thị trường Hà Nội chủ yếu có nguồn gốc từ cửa khẩu Tân Thanh (Lạng Sơn) và từ các ổ sao chép lậu tại địa bàn. Việc kiểm soát các thiết bị sao chép rất khó vì chỉ với dàn máy vi tính có gắn chừng 4 - 5 ổ CD-R dân in lậu có thể in sang thoải mái. Nhãn mác thì lấy từ Internet, tự vẽ rồi in bằng máy in phun.
Khách hàng lựa chọn đĩa tại một nhà sách ở Tân Bình (Ảnh: M.D)
Ngoài con đường nhập khẩu trên Lạng Sơn về thì tại đại bản doanh đĩa lậu ở Hà Nội là chợ Trời, nạn in sao trái phép diễn ra tràn lan và các cửa hàng bán lẻ cũng mọc lên như nấm sau mưa.
Một nhân viên của Đội Quản lý thị trường số 5 xác nhận: "Hàng chục cửa hàng, cửa hàng nào ở đây cũng có đĩa lậu, ít nhất 90% số đĩa là đĩa lậu. Chỉ một đợt kiểm tra, đội đã thu tới hơn 30 ngàn chiếc đĩa lậu ở đây... Dịp giáp Tết, đây là nơi tập kết đĩa nhập lậu Trung Quốc từ CD, VCD, DVD ca nhạc, phim, hài nội ngoại tràn ngập".
"Bên cạnh đó, ngay trong chợ, nhiều đầu nậu còn sử dụng những máy in sao băng đĩa công khai. Mỗi điểm này có thể nhân bản được hàng ngàn đĩa mỗi ngày. Nhưng nguy hiểm hơn, đây cũng là đầu mối của băng đĩa có nội dung đồi trụy phân phối ra khắp địa bàn thành phố và các nơi".
Điều đáng cảnh báo là đĩa lậu không đơn thuần là các chương trình phần mềm, ca nhạc, phim mà trong số ấy có không ít những mầm độc của văn hóa đồi trụy, phản động. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ, trên cả nước có khoảng 30 đơn vị sản xuất băng đĩa với số lượng CD, VCD, DVD các loại từ 500 - 700 chương trình /năm, sản lượng gần 2 triệu sản phẩm.
Và trong số 500 - 700 chương trình ấy có gần một nửa bị các ổ đĩa lậu lén lút in sang lại rồi bán với giá 3.000 đồng trở lên, không chỉ gây thiệt hại về kinh tế, mà còn ảnh hưởng đến đời sống xã hội. Rất nhiều đĩa sex được giới trẻ chuyền tay nhau xem có xuất xứ sao chép lại từ Internet.
Cần giải pháp khả thi
Thời gian qua, cơ quan chức năng đã thu giữ và tiêu hủy hàng trăm ngàn băng đĩa lậu, số lượng năm sau thường cao hơn năm trước. Thế nhưng tình trạng này vẫn như bắt cóc bỏ đĩa. Thanh kiểm tra chỉ là giải pháp tình thế, hết đợt, người kinh doanh lại tiếp tục bày bán. Kiểm tra gắt nơi này thì chạy đi bán nơi khác.
Một nhân viên của Thanh tra Sở VHTT&DL Hà Nội cho biết: "Cái khó của chúng tôi là hiện nay hệ thống văn bản pháp luật để xử lý những vi phạm trong lĩnh vực kinh doanh văn hóa phẩm, dịch vụ văn hóa, trong đó có mua bán băng đĩa lậu đã không còn theo kịp đà phát triển của kinh tế - xã hội".
"Mức xử phạt theo Nghị định 87 hoặc Nghị định 31 và mới đây là Nghị định 11/2006 vẫn chưa đủ liều và xem ra còn quá nhẹ. Vì vậy mới có thực trạng các chủ cơ sở chấp nhận đóng phạt và tiếp tục vi phạm. Và tất nhiên những lần sau họ có thủ đoạn đối phó tinh vi hơn. Bên cạnh đó, nguyên nhân chính yếu khiến băng đĩa lậu vẫn còn đất sống chính là giá đĩa sản xuất trong nước còn quá cao, chưa phù hợp với túi tiền của người tiêu dùng".
Chính vì những lý do đó, để chống lại nạn băng đĩa in sao trái phép, các hãng lớn như Hồ Gươm Audio Video, Trung tâm Nghe nhìn Hà Nội và các hãng sản xuất lớn phía Nam đành phải tự cứu mình bằng cách nhập những dây chuyền thiết bị hiện đại để nâng cao chất lượng đĩa, in logo 5 màu.
Tuy nhiên, với công nghệ này chi phí lại đội lên nhiều lần so với đĩa lậu in vi tính. Có hãng cài đặt chương trình chống in sao nhưng lại bị ăn cắp bằng cách sao lại từ màn hình TV. Giá loại đĩa lậu chỉ vài ngàn đồng/chiếc trong khi một chiếc đĩa chính hãng thường từ 35 ngàn đồng /chiếc trở lên (bán lẻ).
Đĩa gốc thường phải thuê một hãng nước ngoài sản xuất nên khó giảm giá thành. Nghịch lý ở đây chính là các nhà sản xuất chân chính lại sợ đầu nậu, do hàng nhái rẻ hơn rất nhiều lần so với hàng xịn. Có thể nói, nếu không có biện pháp đủ mạnh và đồng bộ thì tình trạng băng đĩa lậu tràn lan sẽ tiếp tục gây ra những tác hại khôn lường.
Khánh Nhi
