Cả nhà đi tìm cỏ chân chim
Giữa trưa, khi chúng tôi đến xã Lục Hồn thì xóm làng vắng tanh, cửa các nhà im ỉm đóng. Thi thoảng chúng tôi mới bắt gặp một cụ già hay vài đứa trẻ quanh quẩn ở nhà. Một cụ già trong làng tâm sự: "Anh muốn tìm ai? Cả làng, cả xóm, vợ chồng, anh em, bố con rủ nhau vào rừng hết cả. Chỉ còn những người già yếu và trẻ con thì đành ở nhà thôi. Anh chịu khó đợi đến chiều tối họ mới về".
Chúng tôi phải đợi đến chiều mới gặp được người đi săn cỏ chân chim trở về. Chị Chìu Thị Chắn ở thôn Nà Ếch, xã Lục Hồn, huyện Bình Liêu trở về với vài nhúm cỏ tươi. "Bình thường thì tôi phải đi đến tối mịt mới về. Hôm nay, tôi thấy người hơi mệt, chân rã rời nên quay về nghỉ sớm để lấy sức cho ngày mai đi tìm tiếp", chị Chắn cho biết.
Chiến lợi phẩm sau một chuyến đi săn của chị Chìu Thị Chín.
Sở dĩ loại cỏ này được gọi là cỏ chân chim vì nó có những gân lá giống hình chân chim, nên người dân địa phương quen gọi là cỏ chân chim. Chúng mọc vào khoảng thời gian từ tháng 4 đến tháng 8 hàng năm. Loại cỏ này chỉ mọc ở dưới những tán rừng già, ẩm ướt, môi trường mùn dày. Chúng mọc lẻ tẻ, ưa bóng râm, thích đám cây mục, nhưng lại rất kỵ ánh sáng. Chính vì vậy, muốn tìm được loại cỏ này phải đi rất xa, có người vượt rừng sang giáp ranh tỉnh Lạng Sơn, đến Yên Tử - Uông Bí, thậm chí vượt biên trái phép sang Trung Quốc mới tìm được.
Theo anh Trần A Dìn ở thôn Nà Ếch thì việc tìm cỏ chân chim hết sức gian nan và nguy hiểm. Đợt cao điểm người dân đã bỏ ruộng nương, hoãn việc đồng áng để vào rừng kiếm tiền từ cỏ chân chim. Kiếm được loại cây này hết sức khó khăn. "Chúng tôi phải vượt lên những dãy núi cao, những khu rừng rậm rạp hoặc trèo lên những mỏm đá tai mèo dựng đứng. Chỉ cần sơ suất một chút cũng có thể bỏ xác giữa rừng hoang. Mặc dù sẵn sàng bất chấp hiểm nguy ở chốn rừng thiêng nước độc, nhưng người dân cũng chẳng kiếm được mấy đồng. Mỗi người đi tìm vài ngày cũng chỉ được chừng đôi lạng, bán được 300 - 400 nghìn đồng. Không chỉ riêng người dân ở địa bàn xã Húc Động đi tìm loại cỏ quý này mà còn có hàng trăm người ở khắp các xã khác, huyện khác, thậm chí tỉnh khác cũng lặn lội đến ngóc ngách của những cánh rừng ở vùng Đông Bắc.
Theo sự khảo sát của phóng viên, cây chân chim được các thương lái thu mua với giá từ 1,6 đến 2 triệu đồng/kg. Những ông chủ lớn ở huyện Bình Liêu nhận tiền đặt cọc của thương lái Trung Quốc và có nhiệm vụ gom hàng từ những người dân. Những ông chủ lại đến các địa phương để đặt hàng các chân rết. Các chân rết này tỏa ra các làng bản xa xôi thu gom về một mối. Khi đã đủ chuyến hàng, họ sẽ chuyển hàng qua biên giới cho thương lái Trung Quốc.
Cỏ chân chim được thổi giá lên đến 2 triệu đồng/kg.
Tận diệt “thảo dược doping” trong "sách đỏ"
| Ngày càng hiếm và đắt Trao đổi với chúng tôi, ông Vi Xuân Hòa, Chủ tịch UBND xã Lục Hồn cho hay: "Tình trạng thu mua cỏ chân chim đã diễn ra mấy năm nay. Tuy nhiên, loại cỏ quý này đã không còn nữa. Người nào chịu khó lặn lội vào rừng sâu, may mắn cũng chỉ kiếm được vài ba lạng cỏ chân chim". Được biết, thương lái Trung Quốc đã thu mua cỏ chân chim từ rất lâu rồi. Khi những cây gỗ lim đã dần biến mất cùng những cánh rừng già, thương lái đã thu mua nấm lim với giá rất cao. Ngoài ra họ còn thu mua cả cây mã kích, sắn dây, nấm chẹo... Cỏ chân chim cũng được thu mua từ thời đó. Tuy nhiên, những năm đó giá cũng chỉ khoảng 100 - 200 ngàn đồng/kg. Bây giờ giá đã đẩy lên gấp hàng chục lần so với trước. |
Lo ngại loại cỏ chân chim bị thu mua cạn kiệt, cây cỏ quý này đã được đưa vào Sách đỏ Việt Nam năm 2007 và cấm khai thác sử dụng với mục đích thương mại. Thế nhưng, do giá được đẩy lên quá cao, cơn sốt về việc thu mua, săn lùng cỏ chân chim lại nóng hơn bao giờ hết.
Theo những người dân địa phương cho biết, cỏ chân chim còn được gọi với cái tên khác là cỏ nhung, cỏ hoa, cỏ kim cương, cỏ kim tuyến vì lá của nó có màu óng ánh giống như kim cương. Loại cỏ này là thần dược cho sức khỏe, cây này giống như một loại thuốc kích thích, thuốc tăng lực giúp cho cơ thể người dẻo dai, hoạt động không biết miệt mỏi. Trong các cuộc thi đấu thể thao lớn, những vận động viên có thể sử dụng chúng như một dạng doping mà không bị phát hiện. Người ta còn dùng cỏ chân chim để chữa trị suy nhược thần kinh, lao phổi, viên gan, ung thư gan... Loại cỏ này chứa những chất có thể giúp cho việc tái tạo tế bào.
Trước đó, ở vùng Tây Nguyên, loại cỏ chân chim cũng đã từng được thu mua với giá vài ba trăm nghìn đồng/kg. Học sinh địa phương bỏ học đi tìm cỏ quý, người lớn bỏ bê đồng áng lặn lội vào rừng kiếm tiền. Tiếp theo là các tỉnh vùng Tây Bắc và dọc dãy núi Hoàng Liên Sơn cũng đã cạn kiệt khi thương lái nâng giá lên tiền triệu mỗi cân. Và bây giờ, hiện tượng này lại diễn ra ở vùng Đông Bắc. Giá của cỏ chân chim đã được thổi lên 2 triệu đồng/kg, khiến cho cơn sốt cỏ chân chim lại càng nóng hơn và chắc chắn thời gian cạn kiệt sẽ nhanh hơn.
Thực tế, những loại thảo dược như ma kích rừng, nấm lim, sắn dây, nấm chẹo (được coi là những loại thảo dược được thổi giá ngất ngưởng) đã bị săn lùng đến cạn kiệt. Riêng loại thảo dược 7 lá 1 hoa đã bị tuyệt chủng ở những cánh rừng già của vùng Đông Bắc. Cứ theo tiến trình của kịch bản cũ lập lại, chẳng bao lâu nữa thì cỏ chân chim cũng sẽ biến mất vĩnh viễn ở vùng Đông Bắc.
Theo cụ Hà Thị Lỵ - một thần y nức tiếng ở vùng Đông Bắc lý giải về chiêu thu mua thảo dược của người phương Bắc: "Trung Quốc thu gom dược liệu hết sức bài bản. Ngay cả những cây cỏ mà người Việt không biết có tác dụng gì mà họ vẫn thu mua với giá rất cao. Họ thu mua thảo dược với giá tiền trăm ở Việt Nam để về bán ở nước họ với giá hàng triệu, thậm chí hàng chục triệu, hàng trăm triệu mỗi cân. Sau đó họ chế thành thành phẩm quý giá để xuất khẩu sang các nước khác để kiếm lời gấp nhiều lần".
Hoàng Thế Tào
