Những câu chuyện huyễn hoặc
Rất ít người biết được những bí mật của bùa yêu nhưng có những câu chuyện của chính những người biết bùa yêu cùng loại cây cỏ lạ lùng có tên Ameer đã khiến những người ít tin vào chuyện huyễn hoặc như chúng tôi phải mê mẩn. Anh Atin Minh, Trưởng thôn Bướp vừa là người dẫn đường, cũng vừa là phiên dịch viên cho chúng tôi, bởi như anh nói: "Hầu hết người già ở đây đều không biết tiếng Kinh, và cũng chỉ có những người già mới biết bí mật của ngải yêu chứ người trẻ không ai biết cả!".
Gia đình chị A Rất Thị B
Anh Minh nói: "Người Cơ Tu biết nhiều bùa ngải, nhưng chỉ có ngải yêu được nhiều người nghe, chứ ngải độc thì không thể nói cho ai biết được! Bà Bươn biết nhiều ngải lắm đó!". Căn lều của bà Bươn chơi vơi giữa rừng chiều sau cơn mưa. Khi chúng tôi đến bà Bươn đang ngồi ăn trầu bên bếp lửa, thấy chúng tôi vào bà vội kéo gọn mấy thanh củi cháy dở trong bếp lửa cho ngọn lửa bùng lên tỏa ấm căn nhà liêu xiêu chẳng khác gì căn lều của mình.
Theo anh Atin Minh thì bà Bươn cưới được chồng nhờ một lần làm bùa yêu bằng một loại cây ngải bí mật ở trong rừng. Bà Bươn thừa nhận chuyện này và kể: "Chỉ cần 1 lá ngải thôi, mang về lấy nước sương trên lá cây, chà nát lá ngải bằng tay rồi thấm nước sau đó lén bỏ vào túi áo quần, dưới chỗ nằm, hoặc xát lên người, thế là sẽ yêu cho đến tận lúc chết. Nhưng không được để "nó" biết, nếu "nó" biết sẽ phản tác dụng. Mỗi năm lại phải bỏ ngải một lần và không được để người ruột thịt khác giới "dính" phải ngải thì có tội lắm". Bà Sơn cũng thành thật cho biết, thì từ trước đến giờ bà đã cho ngải nhiều người phụ nữ để lấy chồng như ý, trong đó có một cô con gái bà.
Nhưng khi chúng tôi muốn xem "mặt mũi" cây ngải mà bà đã dùng để làm bùa yêu thì bà Bươn nhất định không chịu. Phải mất cả buổi vận động, thuyết phục, cộng với sự đảm bảo của trưởng thôn Atin Minh, bà Bươn mới hé lộ bí mật về cây ngải mà bà đã dùng. Bà bảo hiện vẫn "nuôi" ở gần khu vực căn nhà bà đang ở. Với lấy đồ nghề đi rừng, bà Bươn bước xuống cầu thang và nói với anh Atin Minh mấy câu bằng tiếng Cơ Tu, chỉ thấy anh Minh gật đầu rồi dặn chúng tôi không được đi theo. K
hoảng hơn 1 giờ đồng hồ sau, bà Bươn trở về và trên tay cầm một bụi cây không thân, lá màu xanh hình bản kiếm dài vài tấc, có củ nhỏ giống như loài địa lan. Chúng tôi săm soi xem liệu đó có phải là cây ngải yêu của bà Bươn không. Anh Minh nói nhỏ: "Chỉ có mình bà Bươn là biết loài cây này sống ở đâu, ngoài ra không ai biết cả". Chúng tôi muốn xin bà một lá để mang về nhờ người tìm hiểu nhưng nhìn cái cách mà bà phản ứng bằng tiếng Cơ Tu với anh phiên dịch, chúng tôi hiểu mình không được phép làm điều gì đó thất lễ nên chỉ xin được chụp ảnh.
Theo bà Bươn, trong làng có một người được bà cho ngải, đã lấy được người chồng như ý mình là chị A Rất Thị B. Đến nay chị B hơn 40 tuổi, đã có 3 đứa con. Nghe vậy chúng tôi lại quyết định tìm gặp chị B để nghe cho tận tường câu chuyện. Chị B kể: Lúc mới 16 tuổi, chị "bắt" chồng nhưng chưa kịp thì chồng chị ngã núi chết trong một lần đi săn. Dùng ngải của bà Bươn cho, chị cưới được người chồng thứ hai. Cách bỏ ngải của bà Bươn cũng đơn giản, chỉ xoa ngải lên tay và lưng "đối tượng" nên dễ làm.
Chị B còn cho biết thêm, cách đây khá lâu bà Bươn cũng cho một số phụ nữ ngải yêu để tìm chồng. Đó là những cô giáo người Kinh ở vùng xuôi lên đây dạy chữ cho đồng bào. Vì ở nơi xa xôi lại khác biệt về văn hóa nên nhiều cô khi được phân về xuôi công tác đã lâm vào cảnh quá lứa lỡ thì. Vì thương các cô giáo nên bà Bươn mới cho ngải yêu đưa về xuôi. Chi B cũng không biết các cô giáo có dùng bùa và có hiệu nghiệm hay không.
Giải mã loại cây kỳ lạ làm nên bùa yêu
Già Làng Alăng sân, 85 tuổi, ở làng Arhôông, xã A Tiêng (Tây Giang, Quảng Nam) cho biết: "Cây ngải hiện có đến mấy chục loại cùng họ. Trong đó có mấy loại cây có khả năng thông linh giữa con người và tạo hóa, là nguyên liệu chính để người Cơ Tu xưa sử dụng làm bùa yêu, vẫn là điều bí ẩn muôn đời mà chỉ một số ít người biết được. Chính vì câu chuyện nói trên mà việc dùng ngải yêu của người Cơ Tu hết sức nghiêm ngặt và không nhiều người làm được. Tại ngôi làng này, có một người đàn bà rất giỏi làm bùa yêu, đó là bà Alăng Thị Ahút nay đã 90 tuổi, có 3 đời chồng, 10 con, 14 cháu. Bà từng làm ngải yêu cho hơn chục người phụ nữ Cơ Tu ở nhiều làng, mỗi la ngải yêu được đổi lấy một tấm tút".
Một lá ngải dùng để làm bùa yêu
Ông Bhriu Liếc, nguyên Trưởng ban Dân tộc - Miền núi huyện Tây Giang khẳng định: "Chuyện ngải yêu là có thật. Đồng bào Cơ Tu, Bhnoong, Xê Đăng ở đây còn có nhiều loại ngải công dụng khác nữa". Một già làng người Cơ Tu cho biết: "Trước đây, cây ngải yêu có một số người trồng bí mật ở trong rừng, người có nhu cầu cần một lá ngải yêu, phải trả giá từ vài con heo hoặc đổi vài tấm tút. Theo tập quán, ngải yêu chỉ truyền cho người nữ, không truyền cho người nam. Kể từ ngày Cách mạng về vận động đồng bào phát huy cuộc sống văn minh, văn hóa nên cây ngải yêu đã mất dần và đẩy lùi ra khỏi cộng đồng của người Cơ Tu trên dãy Trường Sơn".
TS Trần Tấn Vịnh, Giám đốc Bảo tàng Quảng Nam cho biết: Theo các nhà khoa học thì các loại thảo dược được đồng bào nuôi trồng, chăm sóc, bào chế và sử dụng theo phương pháp bí truyền, trở thành các loại hiếm có thể trở thành thuốc độc hoặc thuốc để cứu người. Cây ngải, loại dược liệu chính để làm bùa yêu hay bùa độc mà những người dân tộc thiểu số sử dụng có rất nhiều loại và được pha trộn thêm với một số thứ dược liệu khác.
Ví dụ cây ngải rọm có công dụng tránh thai, phá thai, chữa bệnh máu trắng ở phụ nữ. Nhân sâm Ngọc Linh nổi tiếng vốn được phát hiện từ loại ngải được đồng bào gọi là cây "thuốc giấu". Riêng cây ngải yêu lại là một loại ngải đặc biệt. Thực ra loại cây ngải này có được bà con dân tộc làm "bùa yêu" vì nó có chứa chất kích thích tình dục. Loại hương liệu này nếu biết cách bào chế, sử dụng với các thủ thuật đặc biệt sẽ để lại "mùi" đặc biệt và tạo ra sự "thèm muốn" khó quên, khó cưỡng lại cho người bị bỏ bùa. Vì thế bùa ngải chỉ là xúc tác ban đầu nối kết hai người, còn về sau, thì như quy luật hôn nhân gia đình, sự gần gũi sẽ kết dính thành tình nghĩa, thành hạnh phúc, lúc đó đâu cần đến loại ngải kia.
Tuy nhiên, chuyện bùa ngải đã bị huyền bí hóa và nó trở thành một phần trong đời sống tâm linh của những bộ tộc thiểu số. Chính vì bí truyền nên các loại ngải cũng được bao phủ lớp sương huyễn hoặc. Các "thầy cúng, thầy pháp" lợi dụng ngải, đánh vào lòng cả tin của đồng bào, tạo nên những hủ tục cúng ma, "thổi" bệnh đánh vào lòng mê tín của đồng bào... một số đối tượng lợi dụng nó nhằm gây rối trật tự xã hội, kéo lùi đời sống của đồng bào.
TS Trần Tấn Vịnh nhận xét: "Chỉ đáng tiếc, việc nghiên cứu khoa học để khai thác nguồn thảo dược quý hiếm, bí truyền của đồng bào dân tộc thiểu số các khu vực trên vẫn chưa được thực hiện nhiều và có có hệ thống. Nếu làm được điều này, những loại dược liệu mà bà con đã dùng để làm bùa ngải sẽ là những nguồn dược liệu vô giá!".
Bùi Hữu Cường
