Hé lộ điều tra tàu cá Trung Quốc hủy diệt hệ sinh thái biển thế giới

Nhiều bài điều tra trước đây của các tờ báo uy tín quốc tế như BBC, The Guardian đã hé lộ sự thật khủng khiếp khi Trung Quốc tiến hành các hoạt động khai thác trái phép tại Biển Đông đã khiến môi trường tại đây bị ảnh hưởng nghiêm trọng.

Nhưng đó mới chỉ là một nửa của sự thật, bài điều tra của tạp chí Time (Mỹ) đã cho thấy, ngư dân của Trung Quốc cũng đang có những hành động khai thác nguồn lợi thủy sản, gây ảnh hưởng nghiêm trọng tới hệ sinh thái đại dương tại các vùng biển trên toàn thế giới.

Mối nguy hiểm "tàng hình"

Hồi đầu tháng Tám, tình hình biển Hoa Đông dậy sóng khi Tokyo kháng nghị Trung Quốc cho 230 tàu cá, 6 tàu hải cảnh đi vào quần đảo tranh chấp Senkaku/Điếu Ngư. Những căng thẳng chưa hạ nhiệt thì phóng viên điều tra của Time đã có một bản báo cáo về những sai phạm của ngư dân Trung Quốc.

“Dữ liệu mới của các nhóm môi trường chỉ ra rằng, tàu cá Trung Quốc đang “hóa trang” che giấu sự thật của họ. Ngư dân nước này đã sử dụng các kỹ thuật đánh bắt cá hủy diệt, không tiin trong các ranh giới chủ quyền lãnh thổ của các quốc gia khác”, chuyên gia Times đưa ra nhận định.

Các vùng nước lạnh ngoài khơi bờ biển phía đông Nhật Bản có nguồn cá mòi, cá thu, cá cơm và sò điệp dồi dào. Đây được xem là một trong những ngư trường đánh bắt màu mỡ, phong phú nhất châu Á. Nhờ nguồn lợi thủy sản này, mỗi năm Nhật Bản thu được 9 tỉ USD, nhưng hiện tại nguồn lợi tự nhiên này của Nhật Bản đang bị đe dọa nghiêm trọng bởi một mối nguy hiểm “tàng hình”.

“Một hạm đội tàu cá Trung Quốc với khoảng 200 chiếc đã tới và thả neo ngay tại rìa Vùng Đặc quyền Kinh tế EEZ của Nhật. Các tàu trên bị cáo buộc sử dụng những biện pháp đánh bắt hủy diệt như dùng lưới vét để quét sạch mọi sinh vật biển”, một quan chức Nhật tiết lộ với tờ Time. Vị quan chức này còn nhấn mạnh: “Khu vực này là nơi sinh sản nên họ đang đánh bắt rất nhiều sinh vật nhỏ. Nó đã có một tác động to lớn tới ngành thủy sản Nhật Bản”.

Một số tàu Trung Quốc thậm chí đã đi vào vùng biển của Nhật Bản, làm gia tăng căng thẳng trong khu vực, khiến Bộ trưởng Ngoại giao Nhật phải triệu đại sứ Trung Quốc, yêu cầu có một lời giải thích thỏa đáng.

Nhưng Nhật không phải quốc gia duy nhất đang phải chứng kiến sự tàn phá do hoạt động đánh bắt thủy sản Trung Quốc. Nhiều chuyên gia môi trường khẳng định hoạt động đánh bắt “ba không”, không tuân thủ luật pháp, không báo cáo và không theo quy định của Trung Quốc đang đạt tới điểm khủng hoảng tại những khu vực dễ tổn thương nhất thế giới. Trong khi đó, chính tại các vùng biển ven bờ Trung Quốc cũng đang rơi vào trạng thái kiệt quệ bởi sự khai thác vô tội vạ này.  

Time dẫn số liệu của Bộ Nông nghiệp Trung Quốc, mỗi năm nước này đánh bắt khoảng 13 triệu tấn cá trong vùng lãnh hải nước này, cao hơn từ 4 - 5 triệu tấn so với ngưỡng cho phép, để có thể cho các loài thủ sản tiếp tục sinh sôi. Những lo ngại của Bắc Kinh về vùng biển gần bờ đang trở thành tin xấu cho các ngư trường đánh bắt xa bờ ở những khu vực khác, khi tàu cá Trung Quốc lũ lượt kéo tới các địa điểm này.

Theo thông tin mới nhất từ các nhóm môi trường, nhiều hạm đội tàu cá đánh bắt xa bờ với hàng trăm tàu đang không ngừng triển khai kiểu đánh bắt “ba không” để thu lời nhiều triệu USD từ nguồn tài nguyên thủy sản. Bài điều tra của Time cũng chỉ ra số liệu cụ thể, ước tính trên bàn ăn của người Mỹ có tới 20-32% các hải sản đánh bắt tự nhiên nhập khẩu tại Mỹ là từ Trung Quốc.

Trung Quốc là quốc gia xuất khẩu số 1 cung cấp thủy sản cho các gia đình người Mỹ. Các nhà bảo vệ môi trường cảnh báo nếu không hành động ngay, thế giới sẽ đối mặt với  nguy cơ tuyệt chủng hàng loạt loài thủy sản tại các đại dương trên toàn thế giới. Ngoài ra, kiểu khai thác tận diệt này còn đe dọa kế sinh nhai của không ít người, ảnh hưởng an ninh toàn cầu.

Che dấu thân phận

Theo Time, Tây Phi được tự hào là một trong những những vùng biển đánh bắt màu mỡ nhất thế giới. Song hiện nay khoảng 1/3 thủy sản được đánh bắt ngoài khơi Tây Phi hiện do ngư dân Trung Quốc khai thác bất hợp pháp.

Steve Trent, Giám đốc điều hành tổ chức phi chính phủ Environmental Justice Foundation, đưa ra cảnh báo: “Những hành động khai thác phi pháp của ngư dân Trung Quốc đang diễn ra ở quy mô đáng báo động và lớn chưa từng thấy”.

Hầu hết cư dân vùng Tây Phi nghèo khó phải trông cậy vào nguồn thu nhập, đảm bảo chế độ dinh dưỡng cho con em mình từ hoạt động đánh bắt cá. Tuy nhiên, các tàu cá Trung Quốc sử dụng những kỹ thuật phi pháp như lưới vét, vốn bị Liên Hợp Quốc cấm từ năm 1992, bởi kỹ thuật đánh bắt cá, triệt hạ bữa bãi đã ksố lượng và kích thước cá đánh bắt. Bởi ngư dân truyền thông đều chèo thuyền độc mộc hay sử dụng lưới đúc để đánh bắt cá, họ sẽ không thể cạnh tranh được “tấm lưới quỷ quyệt” thu vét sách các loài thủy sản.

“Hai hoặc ba tàu đánh bắt công nghiệp có thể “xóa sổ” thủy sản vùng biển gần bờ. Đơn cử như ở Sierra Leone, trong thời gian ngắn nếu họ dùng thiết bị và phương thức đánh bắt hủy diệt, không cần tới vài trăm hay vài nghìn, chỉ cần vài tàu cũng đủ sức gây tàn phá, ông Trent nói.

5 năm trước, hầu hết tàu hướng tới các vùng biển Tây Phi đều do Hàn Quốc và Đài Loan, nhưng hiện nay đa phần những tàu đánh bắt này đều đến từ Trung Quốc. Các tàu này cố ý gây trở ngại cho nỗ lực ngăn chặn hoạt động đánh bắt bằng cách “che giấu danh tính” của họ.

Theo điều tra của phóng viên tạp chí Time, thông thường, các tàu đánh bắt của Trung Quốc sẽ thay đổi tên trên thân tàu, treo cờ nước khác, hoặc chạy trốn ra hải phận quốc tế nếu bị tàu tuần tra địa phương truy đuổi. Nhưng gần đây, ngày càng nhiều tàu che giấu vị trí thật bằng cách can thiệp vào Hệ thống nhận dạng Tự động AIS. AIS là đèn hiệu định vị truyền tới vệ tinh toàn cầu, cung cấp thông tin vị trí một con tàu.

Trong ba năm qua, tổ chức phi chính phủ SkyTruth (Mỹ) đã làm việc với Google và nhóm hoạt động môi trường Oceana phát triển một hệ thống theo dõi toàn cầu mang tên Global Fishing Watch, giúp giám sát tàu cá và chống lại cách khai thác hủy diệt của Trung Quốc.

Bjorn Bergman, nhà nghiên cứu hàng đầu thuộc SkyTruth tiết lộ: “Chúng tôi từng có lần phát hiện một tàu Trung Quốc với biểu hiện lạ. Theo tín hiệu thu được, con tàu ở hải phận quốc tế ngoài khơi New Zealand. Chúng tối theo dõi di chuyển của nó và kiểm tra kỹ hơn, nó thực tế lại nằm trên vùng biển ngoài khơi Nam Mỹ. Rõ ràng, con tàu hoạt động ở khu vực Eo Magellan”. Qua những quan sát điều tra, đối chiếu các dữ liệu thu được các nhà khoa học kết luận rằng có ít nhất 40 tàu Trung Quốc phát tín hiệu định vị không chính xác.

Khi phóng viên của Times đặt câu hỏi ngược lại với phía chính phủ Trung Quốc, phát ngôn viên Bộ ngoại giao Trung Quốc khẳng định không tàu nào của nước này phát tín hiệu định vị giả mạo hay sử dụng cách thức đánh bắt phi pháp. “Trung Quốc tuân thủ nghiêm chỉnh luật pháp hàng hải quốc tế. Chúng tôi đã tiếp nhận đơn khiếu nại từ Nhật Bản và đang tiến hành điều tra”, ông này cho biết.

Một phát ngôn khác từ bộ Thủy sản Trung Quốc thêm rằng các hệ thống AIS trên tàu cá được kiểm tra nghiêm ngặt khi lắp đặt, cơ quan chức năng định kỳ vẫn kiểm tra để phát hiện sai phạm. Nếu bất cứ công cụ đánh bắt nào bị vi phạm pháp luật sẽ bị trừng phạt thích đáng.

Hiện các nhà hoạt động môi trường hiện kêu gọi giới chức Bắc Kinh phải quản lý tốt hơn hoạt động đánh bắt của tàu cá, giảm tình trạng dư thừa công suất, và cần kết thúc sự trợ cấp nhà nước cho hoạt động đánh bắt. Các nhà hoạt động môi trường cũng đưa ra yêu cầu, chính phủ Trung Quốc nói riêng và chính phủ toàn cầu cần có quy định bắt buộc lắp đặt hệ thống AIS, và các bên phải chịu trách nhiệm pháp lý nếu dữ liệu AIS không chính xác.

Phương Anh