Khó tin nơi đàn ông chỉ sống đến 50 tuổi

"Trong 5 thôn ở xã này thì Sín Chải có nhiều cái nhất: Gần trung tâm xã nhất. Nghèo nhất. Đàn ông có tuổi thọ thấp nhất. Đàn bà góa chồng và trẻ mồ côi nhiều nhất. Và, còn nhiều chuyện bí ẩn khác nữa", ông Tẩn Sài Chiêu, Bí thư Đảng ủy xã Nậm Pung (huyện Bát Xát, Lào Cai) thở dài.

56 tuổi già nhất làng

Trưởng thôn Sín Chải Phú A Sì chỉ tay lên sườn núi đối diện nhà mình, nơi có ngôi nhà đất bé tẹo như cái nấm nằm chon von nói: Nhà Lý Gió San đấy, ở bản này bây giờ chỉ có Gió San là người đàn ông cao tuổi nhất thôi.

Vượt qua đoạn đường đất dốc ngược lên núi, tôi đứng trước căn nhà đóng cửa im ỉm, bốn bức tường nứt nẻ, lở lói như bị bỏ hoang đã nhiều năm nay. Trưởng thôn Sì gọi mấy câu bằng tiếng Hà Nhì rồi đẩy cửa, luồng ánh sáng yếu ớt từ ngoài chiếu vào trong căn nhà kín như bưng.

Từ trong góc nhà có tiếng người ho húng hắng. Phú A Sì lục tục vào đỡ người đàn ông đang nằm đắp chăn ngồi dậy một cách khó nhọc rồi bảo: Ôi dô, gần 2 năm nay nó không biết đứng nữa đâu, chỉ nằm trên giường thôi, khổ lắm!

Thì ra sau một trận ốm thập tử nhất sinh gần 2 năm trước, người đàn ông này đã bị liệt nửa người, không đi lại được, mọi sinh hoạt đều do vợ phục vụ. Hoàn toàn khác với tưởng tượng của tôi, ông Lý Gió San, người được coi là người đàn ông cao niên nhất của bản Sín Chải năm nay mới 56 tuổi.

> Giải thưởng lớn cho cuộc thi ảnh Việt Nam Xanh

Xã hội - Khó tin nơi đàn ông chỉ sống đến 50 tuổi

Ông Lý Gió San (áo đen) là người “cao niên” nhất thôn Sín Chải, năm nay 56 tuổi

Trưởng thôn Phú A Sì nói thêm: "Nó còn sống được đến tuổi này là may mắn lắm đấy. Mình ở đây mấy chục năm rồi mới thấy có hai người đàn ông sống được đến 60 tuổi thôi, còn đều chết trẻ mà.

Thằng Sần Giờ Lũy, Phú Ha Giờ, Sần Giờ Xe chưa sống được 50 tuổi đâu. Bốn anh em trai: Lý Ta Lúy, Lý Ta Mờ, Lý A Pò, Lý Ta Tho, người sống lâu nhất mới được 48 tuổi. Còn mấy thằng Pờ Thò Giờ, Cao Giờ Go, Sần Giờ Sì mới được 31 mùa làm nương thôi".

Trưởng thôn Phú A Sì bấm đốt ngón tay, điểm ra khoảng hơn chục năm nay thôn Sín Chải có tới 13 người đàn ông chết, người thọ nhất cũng chưa tròn 50 tuổi… Đàn ông cứ lần lượt ra đi, để lại mẹ già, vợ góa và lũ trẻ mồ côi sống trong nỗi cô đơn, lo sợ. Thôn Sín Chải bây giờ có 28 hộ dân thì có tới hơn chục người phụ nữ góa chồng và gần 20 đứa trẻ mồ côi cha.

Xã hội - Khó tin nơi đàn ông chỉ sống đến 50 tuổi (Hình 2).

Thôn Sín Chải có gần 20 trẻ mồ côi, hoàn cảnh đặc biệt khó khăn

Chúng tôi đến thăm điểm trường Tiểu học xã Nậm Pung nằm ở thôn Sín Chải. Nhìn các em học sinh mầm non, tiểu học cháu nào cũng gầy gò, quần áo nhếch nhác, mặt mũi nhem nhuốc mà không khỏi động lòng.

Cô giáo trẻ Nguyễn Thị Mai Lan tâm sự: Ở đây, cả tiểu học và mầm non có 39 cháu thì có tới 14 cháu mồ côi cha. Đáng thương hơn cả 3 anh chị em ruột mồ côi như: Lý Suy Ra, Lý Suy Be, Lý Chu Suy và Sần Gió Sơ, Sần Gió De, Sần Gió Be.

Rồi còn 3 trường hợp 2 anh chị em một nhà cũng không còn bố. Các em còn nhỏ tuổi quá, hằng ngày ăn uống kham khổ, không đủ chất, đa số đều bị suy dinh dưỡng, thể trạng yếu và nhận thức chậm hơn những trẻ bình thường.

Bí ẩn vùng đất trắng

Chuyện những người đàn ông Hà Nhì ở bản Sín Chải đa số đều chết trẻ làm cho nhiều người dân trong thôn hoang mang, lo sợ. Người ta lại bàn tán nhiều hơn vì trong cùng thôn ấy, có những phụ nữ Hà Nhì thọ tới hơn 70 tuổi. Ở các thôn khác như: Tả Lé, Nậm Pung, Kin Chu Phìn 1, Kin Chu Phìn 2 chuyện này rất ít xảy ra.

Bí thư Tẩn Sài Chiêu

"Nếu thôn bị nhiễm phóng xạ Uranium thật thì mong rằng Nhà nước sẽ quan tâm để các hộ ở đó sớm có được nơi ở mới an toàn. Xã sẽ tích cực tuyên truyền để đàn ông Hà Nhì ở Sín Chải ít uống rượu đi, tập trung vào làm ăn để vợ con đỡ khổ. Nhưng việc này phải có thời gian chứ không thể làm ngay được. Đàn ông Hà Nhì ở Sín Chải, cái mắt chưa nhìn qua được đỉnh núi “chó vua” đâu", Bí thư Tẩn Sài Chiêu.

Tìm hiểu nguyên nhân của hiện tượng lạ lùng này, chúng tôi được nghe nhiều lời giải thích ly kỳ. Từ cửa nhà trưởng thôn Phú A Sì phóng tầm mắt lên đỉnh núi cao sừng sững phía trước dễ dàng thấy có một tảng đá khổng lồ hình dạng như con thú đang há mồm, nhe răng gầm gừ nhìn xuống Sín Chải.

Theo truyền thuyết người dân ở đây kể, đó là chó vua đã thành ma hung ác lắm. Mỗi khi chó vua thức dậy, nó hay vào bản này lùng bắt những người đàn ông và trẻ con ăn thịt. Vì thế trẻ con sinh ra đều bị chết yểu, đàn ông thì không ai sống được đến già.

Ngày trước, để diệt trừ con ma làm hại dân, có người đã liều lĩnh mang mìn lên sườn núi ốp vào tảng đá ấy châm ngòi. Tiếng mìn nổ rung chuyển một góc trời, làm tảng đá vỡ một mảng. Nhân dân vui mừng khôn tả nghĩ rằng từ đó sẽ không còn những đêm thức trắng nữa, nhưng chỉ một thời gian ngắn sau, bản Sín Chải lại mất người.

Xã hội - Khó tin nơi đàn ông chỉ sống đến 50 tuổi (Hình 3).

Nhà của trưởng thôn Phú A Sì được trát bằng đất trắng thay cho vôi

Khi dẫn chúng tôi đi thực tế ở thôn Sín Chải, ông Lý A Vù, Phó Chủ tịch Hội đồng Nhân dân xã Nậm Pung và trưởng thôn Phú A Sì đều bảo chuyện chó vua chỉ là truyền thuyết mà thôi, ở đây còn có nhiều chuyện có thật mà kỳ lạ hơn.

Trưởng thôn Phú A Sì vác xẻng đi thẳng lên đồi cây sau nhà. Lưỡi xẻng xỉa xuống, lớp đất đen bề mặt được hất tung lên, phía dưới lộ ra vỉa đất màu trắng như vôi. Tôi chưa thấy loại đất này bao giờ nên cầm xem thử. Đất trắng tinh, rất xốp và mềm. Chỉ tay sang phía sườn đồi gần đó, ông Sì bảo loại đất này chỉ có ở thôn Sín Chải và một ít ở Kin Chu Phìn, ngoài ra không ở đâu có.

Đất trắng lại xốp, dễ tan trong nước nên từ lâu người dân trong thôn thường đào về để quét lên tường nhà thay cho vôi. Hai người còn kể như dao chém đá rằng ngày trước nhiều đêm tận mắt thấy có cột lửa sáng rực từ lòng đất phụt thẳng lên trời như người ta bắn pháp hoa cao bằng ngọn cây tre. Mấy năm nay hiện tượng này xuất hiện ít hơn.

Đi đến gần sát điểm trường Tiểu học ở cuối thôn, hai người chỉ cho tôi chiếc cột mốc nhỏ bằng xi măng có khắc chữ: Trạm QT0803 - Quan trắc môi trường phóng xạ - Bộ Tài nguyên và Môi trường - Cục Địa chất và Khoáng sản Việt Nam. Gần đó lại có cái biển nội dung như vậy to bằng cái bàn.

Xã hội - Khó tin nơi đàn ông chỉ sống đến 50 tuổi (Hình 4).

Thôn Sín Chải, xã Nậm Pung còn 100% hộ nghèo

Ông Lý A Vù bảo: Người ta nói thôn này nằm trên mỏ phóng xạ um um gì đó độc hại lắm, ảnh hưởng tới sức khỏe con người. Những lần có việc phải ngủ lại ở đây, sáng dậy mình cũng thấy người uể oải, mệt mỏi hơn bình thường. Tôi hỏi vì sao cùng ở trong thôn mà chỉ có đàn ông chết trẻ, còn phụ nữ ở đây vẫn sống thọ đến hơn 70 tuổi, thì ông Vù cũng không giải thích được.

Tại trụ sở UBND xã Nậm Pung, nghe chuyện chúng tôi kể lại, Bí thư Đảng ủy Tẩn Sài Chiêu không giấu được nỗi buồn: Chuyện chó vua chỉ là truyền thuyết, còn thôn Sín Chải bị nhiễm phóng xạ Uranium như thế nào và có ảnh hưởng gì tới sức khỏe người dân hay không thì phải chờ các nhà khoa học, chứ đến nay vẫn chưa thấy có văn bản thông báo, kết luận gì.

Nhưng chuyện những người đàn ông Hà Nhì ở Sín Chải cứ lần lượt chết đi khi chưa đầy 50 tuổi trong nhiều năm qua đang là nỗi trăn trở của xã.

Thôn Sín Chải có 28 hộ thì 100% đều là người Hà Nhì và thuộc hộ nghèo, tháng giáp hạt trông chờ vào cứu trợ của Nhà nước. Tập quán từ ngày xưa của người Hà Nhì ở đây là đàn ông chỉ coi việc như đi san ruộng bậc thang, làm nhà, đào đất… là việc của mình, còn các việc khác đều của đàn bà.

Vì thế mỗi ngày khi người đàn bà dậy sớm nấu cơm, đeo gùi vắt dây qua trán lên rừng lấy củi, cõng củi về và chuẩn bị lên nương thì đàn ông mới ngủ dậy, ăn cơm và uống rượu. Hằng ngày đàn bà Hà Nhì phải bán công lao động để kiếm tiền thì đàn ông chỉ ở nhà uống rượu và trông con, chờ vợ mang chai rượu, cân thịt về.

Đàn ông Hà Nhì ở Sín Chải uống rượu quá nhiều, khi say rượu lại ít ăn cơm, nên ruột gan lúc nào cũng “ngâm trong bình rượu”. Rượu đổ vào người bao nhiêu thì cơ thể càng yếu đi bấy nhiêu, bệnh tật nhiều lên. Người nào nhìn bề ngoài nước da cũng sạm đen hoặc mai mái, môi thâm, mặt vàng bủng, phù thũng.

> Giải thưởng lớn cho cuộc thi ảnh Việt Nam Xanh

Theo Nông nghiệp Việt Nam