Vào khoảng niên hiệu Bảo Thái (từ 1/1720 đến 3/1729) đời vua Lê Dụ Tông và chúa Trịnh Cương, ở huyện Phù Khang có viên Giám sinh Nguyễn Danh Cử nhờ cúc cung tận tụy lại giỏi chạy chọt, đút lót quan trên, nên được “đặc cách”, bổ dụng chức tri huyện Lập Thạch, trấn Sơn Tây (nay thuộc Phú Thọ).
Khi ấy, đang vụ cày cấy tháng 5, một kẻ thuộc hạng đàn ông vũ phu, vác cuốc đi thăm đồng. Ruộng của y tiếp giáp với ruộng nhà khác, ở đó có ba mẹ con người đàn bà đang cấy lúa. Y săm soi bờ ruộng, thấy bị chém lẹm nhiều chỗ, nên tức khí, chửi bới bên kia là tham lam. Thế rồi hai bên lời qua tiếng lại, to tiếng cãi nhau, dẫn đến xô xát. Sẵn cuốc trên tay, tên đàn ông đánh chết cả ba mẹ con người đàn bà. Xong xuôi, y chạy thẳng về nhà trốn, không để lại tang vật gây hại. Đến khi dân làng chạy ra, thấy cảnh tượng, chỉ còn biết đưa ba xác chết vào điếm canh gần đấy, lấy chiếu đậy lại. Một lát sau, Lý trưởng cũng đến, cho tuần đinh canh phòng tại điếm.
Vụ án mạng, trong ngày hôm ấy, được Lý trưởng cho người lên trình báo với quan huyện. Nguyễn Danh Cử lập tức cho thuộc hạ về điều tra nội vụ. Cũng trong ngày, bên bị hại có đơn trình lên, khai báo sự tình. Còn người nhà bên gây hại, thì lén lút đến nhà Lý trưởng, bàn soạn, rồi sau đó cũng kéo nhau lên huyện, đến gặp Nguyễn Danh Cử.
Viên tri huyện quỷ quyệt, sau khi nhận đủ các tin tức từ cả ba phía, đã xử lý như sau: Một, cử hai tên lính dõng tin cậy về canh gác tại điếm, thay cho tuần đinh, và hai, bắt người nhà bên gây hại phải nạp đủ 36 quan tiền. (Như vậy, mỗi xác chết được định giá vị chi là 12 quan tiền, nên mới ra con số này!)
Trong cái đêm mà hai tên lính dõng canh phòng ấy, theo “chỉ dẫn” của Nguyễn Danh Cử ba xác chết đã bị người nhà của bên gây hại, mang dao, kéo đến làm cho biến dạng: Một xác bị cạo trọc đầu, một xác bị cắt âm vật, còn một xác thì bị xẻo mũi.
Đến sáng hôm sau, đích thân Tri huyện Nguyễn Danh Cử ngồi cáng, dẫn một đoàn thuộc hạ xuống hiện trường, có đông đủ chức dịch địa phương và dân làng đến làm chứng. Ba chiếc chiếu được mở ra, các xác chết được khám xét. Biên bản sau đó được xác lập, các đại diện và những người làm chứng, cùng ký hoặc điểm chỉ vào. Chỉ đến lúc ấy, quan đầu huyện Nguyễn Danh Cử mới ung dung rút tờ đơn của bên nguyên ra, rồi đọc...
Đọc xong, y lập nghiêm, dõng dạc phán quyết, khiến cho hầu hết mọi người có mặt đều phải sửng sốt sững sờ: Đối chiếu biên bản khám xét ba tử thi vừa nãy với đơn của bên nguyên, bản quan thấy rõ ràng là không khớp. Đây là nhà sư cùng những người con gái ban đêm đi đường bị bọn cướp cưỡng bức, rồi làm hại. Bọn này lại cho người mưu mô bàn bạc với người nhà nạn nhân, làm đơn tố giác để vu oan giá họa cho người ngay đây... Thế là chẳng ai nói được một lời nào thêm.
Luật nay: Nghiêm khắc xử lý hành vi sai trái của quan huyện
Đúng là một vị quan quá xảo quyệt và mưu mô. Hắn đã lợi dụng vào địa vị của mình mà vơ vét tiền của của người bị hại đồng thời lại bỏ lọt kẻ phạm tội.
Theo dõi vụ án trên chúng ta thấy chứng cứ đã quá rõ ràng rồi thì hành vi phạm tội của gã đàn ông vũ phu ấy phải bị xử lý theo quy định của Bộ luật Hình sự ngày nay về tội giết người theo Điều 93 mới đúng. Nhưng vì lòng tham mà quan huyện đã làm trái với đạo lý, trái pháp luật.
Chiếu theo các quy định của pháp luật ngày nay thì vụ án đó sẽ được điều tra xét xử lại từ đầu. Hành vi của viên quan ấy sẽ bị xử lý theo quy định tại Điều 279 BLHS. Theo đó, Người nào lợi dụng chức vụ, quyền hạn, trực tiếp hoặc qua trung gian đã nhận hoặc sẽ nhận tiền, tài sản hoặc lợi ích vật chất khác dưới bất kỳ hình thức nào có giá trị từ hai triệu đồng đến dưới mười triệu đồng hoặc dưới hai triệu đồng nhưng thuộc một trong các trường hợp sau đây để làm hoặc không làm một việc vì lợi ích hoặc theo yêu cầu của người đưa hối lộ, thì bị phạt tù từ hai năm đến bảy năm: Gây hậu quả nghiêm trọng;
Ngoài ra, hành vi phạm tội của vị quan ấy sẽ bị cấm đảm nhiệm chức vụ nhất định từ một năm đến năm năm, có thể bị phạt tiền từ một lần đến năm lần giá trị của hối lộ, tịch thu một phần hoặc toàn bộ tài sản.
Chứng cứ phạm tội của gã vũ phu đã quá rõ ràng rồi thì hắn sẽ bị khép vào điểm a khoản 1 Điều 93. Hình phạt cao nhất là bị tử hình.
Thời xưa, việc quan xử án đã lợi dụng vào chức vụ quyền hạn của mình để trục lợi, làm sai lệch bản chất vụ việc là thường xảy ra nhiều. Thời đó, tiếng nói của người nông dân chưa được bảo vệ...
Tường Linh
