Huyện Hương Sơn (Hà Tĩnh) được xem là “rốn lũ” của miền Trung. Vùng đất này, đã phải gánh chịu rất nhiều ảnh hưởng từ thiên tai. Bởi thế, mà cuộc sống của người dân nơi đây gặp không ít khó khăn, thiếu thốn về vật chất, lo lắng về tinh thần. Cuộc sống của nông dân lao động ở Hương Sơn cũng như bao vùng quê nông thôn khác lấy con trâu con bò làm đầu cơ nghiệp... Chúng được xem như là tài sản quan trọng và quý giá của mỗi gia đình. Nhà nào ít thì cũng có một hai con, nhà nhiều thì dăm bảy con. Bởi thế, mỗi khi có lũ lụt họ sợ nhất là bị cuốn mất trâu bò.
Trâu bò được đưa lên nhà lầu mỗi khi lũ về.
Dọc theo con đê Tân Long, chúng tôi về với người dân các xã nằm ven hạ nguồn sông Ngàn Phố. Cái đói, cái nghèo được thể hiện qua vóc dáng của những ngôi nhà ở lụp xụp. Tuy nhiên, điều khiến chúng tôi bất ngờ là việc thiết kế các công trình sinh hoạt, công trình tránh lũ cho gia súc trong mỗi gia đình. Là một vùng bán sơn địa, xã Sơn Tân chưa nắng đã hạn, gặp mưa là lũ về. Khi lũ đến, thì mọi thứ trong gia đình, chốc lát có thể “theo sông về với biển”. Chính vì lẽ đó mà người nông dân nơi đây đã tìm tòi và sáng tạo ra cái cách để bảo vệ gia súc, gia cầm và tài sản khác.
Con sông Ngàn Phố vốn dĩ hiền hòa và thơ mộng nhưng bao đời nay, người dân xã Sơn Long, Sơn Tân, Sơn Hòa, Sơn Thịnh, Sơn Mỹ sống dọc bờ sông này đã chứng kiến sự nổi giận của nó. Thậm chí, ở các xã nằm ở thượng nguồn như Sơn Kim, Sơn Tây, Sơn Hồng cũng đã phải trắng tay vì những đợt đại hồng thủy. Người dân cả nước vẫn chưa hết bàng hoàng với trận lũ quét năm 2002 xảy ra tại huyện Hương Sơn. Năm ấy, trận lũ quét lịch sử đã làm trên 80% số xã ở Hương Sơn ngập sâu từ 3 - 4m. Chỉ tính riêng những ngày trong lũ có tới 83 người chết, 117 người bị thương, hàng vạn con trâu bò nổi bồng bềnh trong dòng nước bạc.
Theo ông Nguyễn Quang Thọ, phó chủ tịch UBND huyện Hương Sơn, những người dân ở vị trí cao thì họ chỉ cần tôn nền, làm chuồng nuôi. Còn những nơi thấp hơn, buộc gia chủ phải làm gác xép, xây tầng cao từ 2m - 3m. Với cách làm thế này, nhân dân đã tạo được vị trí tránh lũ cho gia súc ngay trong nhà chứ không phải đưa chúng lên núi khi có lũ về như những ngày trước.
Xã Sơn Tân thuộc vùng hạ Hương Sơn là nơi hợp lưu của ba dòng sông: Ngàn Phố, Ngàn Sâu và La Giang. Người dân nơi đây sống chung với lũ nên đã có thói quen đối phó với nó. Xây lầu cho gia súc cũng bắt nguồn từ sự tự vệ, tự bảo vệ bản thân và tài sản. Nhà có điều kiện thì xây lầu kiên cố; nhà khó khăn thì làm gác xép theo phương pháp thủ công. Ngoài việc làm gác, làm lầu cho gia súc ở thì thức ăn, rơm rạ cũng cần được bảo quản ở những nơi cao ráo, sạch sẽ.
Ông Nguyễn Đình Nguyên, chủ tịch UBND xã Sơn Tân này cho biết toàn xã đã có trên 95% các hộ có chuồng trại chống lũ cho gia súc ngay trong nhà mình. Trận lũ năm 2010 vừa qua, mặc dù cũng là trận lũ lớn, có tính uy hiếp cao nhưng cả trận lũ ấy, không có con gia súc nào bị cuốn trôi. Làm cái gác bình thường mất khoảng 3 - 7 triệu đồng. Nhưng muốn làm kiên cố, dùng lâu năm thì phải lên đến 13 - 15 triệu.
Ông Lê Văn Luận, phó chủ tịch Hội Nông dân xã cho biết thêm: “Sau năm 2002, người dân ở địa phương chúng tôi bắt đầu nghĩ ra cách chống chọi, đối phó với thiên tai. Từ cách làm của một vài hộ gia đình, chúng tôi đã cùng bà con học hỏi, rút kinh nghiệm và phổ biến ra toàn xã mô hình này. Không chỉ có xã Sơn Tân mà giờ đây, các xã lân cận cũng tiến hành làm theo mô hình làm nhà lầu cho gia súc”.
Mô hình xây nhà lầu cho gia súc, đã và đang phát huy được thế mạnh của mình trong việc đảm bảo cơ nghiệp của mỗi gia đình khi mùa mưa bão đang đến gần. Đây cũng chính là mô hình có tính ứng dụng cao mà nhiều địa phương khác có thể học tập và thực hiện nhằm giảm bớt các thiệt hại do mưa bão, lũ lụt gây ra.
| Theo ông Nguyễn Quang Thọ, phó chủ tịch UBND huyện Hương Sơn, hiện nay trên toàn huyện có khoảng 28.000 con hươu và hàng chục ngàn con trâu bò được các gia đình chăn nuôi. Vì vậy, việc chủ động tránh lũ cho các loài gia súc này là việc hết sức quan trọng. Nhiều gia đình nhà cửa tuy còn sơ sài, tạm bợ nhưng cũng phải cố xây cho được cái nhà lầu cho gia súc ở. |
Khánh Ly
