Nhịn đói lấy tiền mua sách
Lần theo địa chỉ người bạn giới thiệu, PV đã tìm đến nhà ông Hùng tại xã Biên Giang (Hà Đông, Hà Nội). Ngôi nhà nhỏ lọt thỏm trong một ngõ hẻm chật hẹp. Ngôi nhà ba tầng với diện tích sàn chỉ khoảng 20m2 nhưng chỗ nào cũng thấy sách. Những chồng sách vuông vắn, ngăn nắp xếp đầy ắp suốt từ cầu thang tầng 1 lên đến tận tầng 3. Ông Hùng cho biết, ban đầu ông bày sách cả dưới tầng 1. Tuy nhiên, thấy bất tiện cho sinh hoạt, ông đành di chuyển chúng lên tầng 2. Sau này, lượng sách quá nhiều, căn nhà hai tầng của ông không thể "bao" nổi, nhiều chỗ sách chiếm gần như toàn bộ diện tích, có nơi sách kê lên sát trần nhà cao hơn 3m. Ông dẫn tôi đi một vòng tham quan kho sách. Phải khó khăn lắm, chúng tôi mới lách qua được những dãy sách cao đồ sộ trong lúc di chuyển.
Theo ông Hùng, hiện số sách ông có khoảng hơn 20 ngàn cuốn với đầy đủ các thể loại. Trong đó, chiếm số lượng nhiều nhất là sách văn học. Những tác phẩm văn chương Đông - Tây, kim - cổ được ông sưu tầm suốt mấy chục năm trời. "Để có được số sách này, tôi phải thu thập từ thời học sinh. Tôi mê sách từ hồi bé. Từ hồi bà nội tôi thường kể cho những câu chuyện cổ tích. Chuyện nào cũng dẫn từ sách văn chương như: Truyện Kiều, Truyện Hoa Tiên, Tam quốc diễn nghĩa, Thủy Hử... Hồi đó, tôi rất mê nghe bà đọc truyện Kiều. Lúc nào bà rảnh rỗi, tôi lại đòi bà đọc cho mấy câu. Đến khi đi học, biết viết rồi thì chép lại. Tôi tự nhủ, khi nào lớn lên, có tiền phải tiết kiệm tiền để mua sách", ông Hùng kể.
Với niềm đam mê văn chương, cậu bé Trương Sĩ Hùng đã miệt mài đèn sách trong suốt thời gian ngồi trên ghế nhà trường phổ thông. Và, công sức đã được đền đáp khi ông đỗ vào khoa Văn, trường đại học Tổng hợp Hà Nội. Bắt đầu từ đây, chàng sinh viên trẻ mới thực sự có điều kiện và cơ hội tiếp xúc nhiều hơn với sách và hiện thực hóa giấc mơ trở thành "nhà sưu tầm" sách lúc thiếu thời. Hàng ngày, sau thời gian trên giảng đường, với chiếc xe đạp cà tàng, ông Hùng lang thang khắp ngõ ngách, gặp hàng sách cũ, đồng nát nào, bất cứ khi nào và ở bất cứ đâu, cứ "ngửi" thấy mùi sách là ông lao vào. Tiền ăn, tiền tiêu vặt và cả tiền kiếm được khi đi làm thêm, ông đều dành dụm để mua sách. Nhiều khi, ông chấp nhận nhịn đói để dồn tiền mua sách.
Cứ thế, số đầu sách của ông lớn dần theo thời gian. "Hồi còn sinh viên, bạn bè bảo tôi là con mọt sách. Lắm đứa còn đùa rằng "không khéo sau này, mày chẳng lấy vợ mà cưới nàng Kiều, nàng Vân cũng nên". Cũng có người thấy tôi yêu sách quá cho tôi là lập dị. Nhưng tôi không quan tâm. Với tôi, mối quan tâm lớn nhất là mua được nhiều sách và đọc được càng nhiều càng tốt", ông Hùng nhớ lại.
Ông Hùng ngồi đọc sách giữa kho sách đồ sộ trong nhà mình.
Đối với ông Hùng, mỗi cuốn sách là một câu chuyện đáng nhớ trong hành trình đi tìm tri thức. Cầm cuốn Từ điển Thánh kinh lên vuốt nhẹ vào phần gáy sách, ông trầm ngâm một lúc rồi kể về kỉ niệm mà ông đã trải qua khi đi mua cuốn sách này: "Tôi có thói quen thường đi xa để sưu tầm sách. Năm đó, tôi vào miền Nam, trong lần đến một nhà thờ ở Tây Ninh, tôi thấy có một vị đang cầm trên tay một cuốn sách cũ. Tôi lại gần hỏi xem thì được biết đây là cuốn sách do những giáo sỹ phương Tây in từ ngày đạo Thiên chúa mới vào Việt Nam. Biết nó là cuốn sách cổ, quý tôi trò chuyện và thuyết phục vị này nhượng lại cho tôi. Phải mất cả mấy ngày trời, tôi mới thuyết phục được người ta bán sách cho mình. Khi cầm được cuốn sách trên tay tôi mừng muốn nhảy cẫng lên".
Tuy nhiên, khi lần giở hết các trang cuốn sách nay ông Hùng mới phát hiện ra bộ sách này có hai tập. Và ông mới đang chỉ sở hữu được một nửa. Thế là, ông lại bắt đầu hành trình "truy tìm tung tích" nửa còn lại. "Tôi cất công đi tìm ở nhiều nhà thờ khác nhưng không thấy. May mắn là trong một lần lang thang trên đường Nguyễn Thị Minh Khai, Sài Gòn, tôi vào một cửa hàng sách cũ và tìm thấy một nửa của tập sách này ở đây. Hỏi mua, chủ cửa hàng "quát" 1 triệu đồng. Tôi lân la trò chuyện, biết tôi là người sưu tầm và nghiên cứu sách, chủ cửa hàng đã để cho tôi giá... 300 ngàn đồng. Tôi lập tức trả tiền ngay kẻo người ta đổi ý. Hiện cuốn sách này đã được một Việt kiều Pháp trả 30 triệu đồng", ông Hùng kể.
20 năm đi dự đám ma để... viết sách
Đi tham quan kho sách, tôi dừng lại ở một góc phòng. Lật giở những quyển sách này ra, thấy tên tác giả đều là Trương Sĩ Hùng. Hỏi ra mới biết, ông đã cho ra đời hơn 30 đầu sách của riêng mình. Chuyện viết sách với ông cũng là một sự tình cờ. Năm 1981, khi còn là sinh viên năm cuối trường đại học Tổng hợp, một lần đến chơi nhà thầy Đinh Gia Khánh (từng là giảng viên khoa văn trường tổng hợp, nay đã mất - PV), ông Hùng có "khoe" một số cuốn sổ chép tay những câu ca dao, tục ngữ, truyện cười, truyện trạng khi ông còn là học sinh, bộ đội trên mảnh đất Thái Bình. "Đọc xong, thầy Khánh thấy nhiều câu ca dao, tục ngữ, truyện mới lạ, độc đáo, liền bảo tôi "thế này mà không in sách thì phí quá! In, in ngay đi". Được thầy động viên, tôi liên hệ được một nhà xuất bản và in 10.200 cuốn sách đầu tay với tiêu đề Văn học Dân gian Thái Bình. Coi như là tôi đã trả một món nợ với quê hương", ông Hùng tâm sự.
Sau này, ông Hùng cho ra đời nhiều cuốn sách là kết quả của những năm tháng sưu tầm, khảo cứu khắp các vùng quê như Truyện trạng Đông Nam Á, Thần thoại Đông Nam Á (2 cuốn sách này ông Hùng viết khi đang công tác tại viện nghiên cứu Đông Nam Á). Tuy nhiên, cuốn sách mà ông Hùng tâm đắc nhất trong cuộc đời làm khảo cứu, viết sách của mình là cuốn Sử thi thần thoại dân tộc Mường "Đẻ đất đẻ nước", xuất bản năm 1992. Cầm cuốn sử thi trên tay, mắt ông Hùng ánh lên vẻ tự hào: "Vì sự tình cờ mà tôi nên duyên với nó". Chuyện là, một lần, ông Hùng lên Hòa Bình dự đám tang của người Mường tổ chức theo nghi lễ cổ. Quan sát những nghi lễ, ông Hùng thấy rất giống với phần sử thi dở dang mà ông từng đọc. Sau lần đó, ông nung nấu ý định tìm hiểu kĩ để góp phần hoàn chỉnh bộ sử thi "Đẻ đất đẻ nước" mà ông tin là nó phải đồ sộ hơn thời bấy giờ. Trong suốt gần 20 năm nghiên cứu, tìm tư liệu để hoàn thành cuốn "Đẻ đất đẻ nước", thì suốt 3 năm trời, ông Hùng dành thời gian để đi... đám ma của người Mường.
"Lão gàn" tâm sự: "Thực chất, những nghi lễ trong đám ma cũng là một dịp để người Mường giáo dục con cháu. Đó cũng chính là nội dung cơ bản của sử thi. Muốn viết được thì phải hiểu được, mà muốn hiểu được thì phải đi đám. Suốt gần 20 năm trời, tôi đã dự không biết bao nhiêu đám ma. Mỗi đám là một câu chuyện, một khối kiến thức và một kỉ niệm đáng nhớ. Đến khi cuốn sách hoàn thành cũng là lúc tôi nằm lòng tất cả các nghi lễ đám ma của người Mường. Sau khi ra đời, cuốn sách này được giới nghiên cứu khoa học và dư luận đã ghi nhận đây là cuốn sử thi hoàn chỉnh, đồng bộ nhất. Cuốn sử thi còn được dùng trong giảng dạy cho sinh viên khoa văn năm 4 trường đại học Tổng hợp những năm 1994- 1998", ông Hùng kể.
Vương Chân
.JPG)
