Ngoài ra, ba phương án thu phí cho quỹ bảo trì đường bộ cũng được Bộ Giao thông vận tải trình Chính phủ phê duyệt.
Ảnh mang tính minh họa
Phương án 1: Huy động tối đa sự đóng góp của xã hội cho việc đáp ứng đủ nhu cầu về vốn cho bảo trì đường bộ từ Trung ương đến mỗi địa phương trên toàn quốc. Nguồn thu của Quỹ theo phương án 1 gồm thu phí thu trực tiếp trên đầu phương tiện ôtô, xe máy; từ ngân sách nhà nước cấp gián tiếp qua tỉ lệ % trên giá xăng, dầu diesel và cấp trực tiếp bổ sung cho đủ nhu cầu vốn bảo trì đường bộ.
Trong đó, mức thu trực tiếp trên đầu 1 ôtô con khoảng 100USD/năm, tương đương 100đ/km hoặc 180.000đ/tháng. Chủ phương tiện sẽ trả theo tháng hoặc kì kiểm định của phương tiện, hoặc mua cho cả năm. Xe mới, chủ phương tiện mua phí sử dụng đường cho 12 tháng đầu ngay khi đăng kí lưu hành phương tiện. Cả nước hiện có 1.256.488 xe ôtô đã được kiểm định (số liệu đăng kiểm tháng 10/2010), trừ đi 1,5% chi phí tổ chức thu, dự kiến sẽ thu được 4.467,355 tỉ đồng/năm.
Phí thu trực tiếp trên đầu phương tiện môtô, xe máy dự tính mỗi năm 80.000đ/xe môtô dưới 100cm3, 100.000đ/xe môtô 100-175cm3, 120.000đ/xe môtô trên 175cm3. Cả nước có 31.155.154 xe môtô đang lưu hành, trừ đi 5% chi phí tổ chức thu, dự kiến thu được 1.520 tỉ đồng/năm.
Nguồn thu theo tỉ lệ % trên giá xăng dầu, mức đề xuất là 1.000đ/lít xăng và 170đ/lít diesel, sau khi trừ đi 2/3 tổng mức phí dầu diesel do không sử dụng vào mục đích giao thông đường bộ, mỗi năm sẽ thu được 4.936 tỉ đồng/năm.
Theo tính toán, nhu cầu bảo trì đường bộ mỗi năm, ở thời điểm tháng 12/2010, cần tối thiểu 6.700 tỉ đồng cho hệ thống quốc lộ và 5.500 tỉ đồng cho đường địa phương. Như vậy, cùng với các nguồn thu nói trên, Ngân sách Nhà nước cần cấp 1.817 tỉ đồng/năm bổ sung trực tiếp cho Quỹ đáp ứng đủ nhu cầu hoạt động. Dự kiến sau 2 năm kể từ khi Quỹ bắt đầu hoạt động thì khoản ngân sách nhà nước cấp bổ sung trực tiếp cho Quỹ hàng năm có thể giảm dần và sau 12 năm Quỹ sẽ tự đáp ứng đủ nhu cầu.
Phương án 2: Kinh phí thu trực tiếp từ phương tiện cơ giới đường bộ nhưng không thu xe máy mà chỉ thu ô tô với mức phí 180.000 đồng/tháng. Đồng thời, phương án dự tính vẫn thu tiếp qua xăng dầu, với mức phí đề xuất là 1.000 đồng/lít xăng thông thường, 330 đồng/lít dầu diesel.
Phương án 3: Kinh phí cho Quỹ thu trực tiếp từ đầu phương tiện cơ giới đường bộ (cả ôtô và môtô) khoảng 5.987 tỉ đồng/năm và ngân sách nhà nước cấp bổ sung cho đủ hoạt động khoảng 6.213 tỉ đồng/năm. Phương án này đảm bảo được công bằng giữa các đối tượng chịu phí sử dụng đường bộ, các ngành khác ít bị ảnh hưởng của việc thu phí, hạn chế tác động gây lạm phát. Khó khăn của phương án này là khó thu phí đối tượng xe máy và đặc biệt là khả năng đáp ứng của ngân sách sẽ rất khó vì quá lớn.
Cách thu tối ưu?
Tổng cục ĐBVN vừa kiến nghị Bộ GTVT trình Chính phủ cho áp dụng Phương án 2: gồm các khoản thu trực tiếp từ đầu phương tiện cơ giới đường bộ (chỉ thu ôtô), từ ngân sách nhà nước cấp gián tiếp qua thuế nhập khẩu xăng, dầu diesel và cấp bổ sung trực tiếp cho đủ nhu cầu.
Với phương án này, Quỹ sẽ có 4.467 tỉ đồng/năm từ phí trên đầu ôtô, 5.765 tỉ đồng/năm từ thuế xăng dầu (1.000đ/lít xăng và 330đ/lít dầu diesel - không hoàn lại cho các ngành nghề khác cùng sử dụng diesel) và 1.968 tỉ đồng/năm ngân sách cấp trực tiếp.
Dự kiến từ năm thứ sáu hoạt động của Quỹ sẽ không cần nguồn kinh phí ngân sách cấp trực tiếp, sau khoảng 15 năm hoạt động Quỹ sẽ tự đáp ứng nhu cầu hoạt động từ thu trực tiếp trên đầu phương tiện ôtô.
Theo Tổng cục ĐBVN, với Phương án 2 sẽ không thu phí sử dụng đường bộ của xe môtô (việc tổ chức thu phí bảo trì đường bộ của người sử dụng môtô, xe máy có những khó khăn nhất định, khả năng sẽ thất thu đối tượng này), đồng thời cũng giảm bớt gánh nặng ngân sách chỉ phải đảm nhận một phần chi phí.
Việc thu thêm 1.000đ/lít xăng và 330đ/lít dầu diesel là có thể chấp nhận được. Các trạm thu phí BOT vẫn tiếp tục tiến hành thu phí, công tác bảo trì các tuyến đường BOT hiện và sẽ vẫn do nhà BOT đảm nhiệm. 25 trạm thu phí còn lại sẽ được xóa bỏ.
Ông Nguyễn Ngọc Đông - Thứ trưởng Bộ GTVT kiêm Tổng cục trưởng Tổng cục ĐBVN cho biết: “Yêu cầu của Thủ tướng chính phủ là sẽ phải sớm bỏ hoàn toàn nguồn vốn từ ngân sách nhà nước cấp cho Quỹ”.
Như vậy các công tác chuẩn bị của Bộ GTVT cần phải rất khẩn trương để báo cáo Thủ tướng Chính phủ ra quyết định thành lập Quỹ. Tiến độ phấn đấu đến 1/7/2012 bắt đầu thành lập được Quỹ và sau 1 năm, đến 1/7/2013 quỹ sẽ chính thức hoạt động chi trả được các yêu cầu vốn cho quản lý bảo trì đường sá.
Thế Toàn (tổng hợp)
