Lũng loạn đấu giá đất, Đại biểu băn khoăn có nên hình sự hóa

Tiếp tục chương trình làm việc Phiên họp thứ 9, chiều 16/3, Ủy ban Thường vụ tiến hành phiên chất vấn và trả lời chất vấn đối với Bộ trưởng Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) Trần Hồng Hà.

Nội dung được nhiều đại biểu quan tâm chất vấn là tình trạng lợi dụng việc trả giá trong các phiên đấu giá đất với mức giá vượt xa giá trị của thị trường để đẩy giá đất các khu vực lân cận lên cao nhằm mục đích trục lợi cá nhân.

Phải có chế tài mang tính răn đe

Tại phiên chất vấn, Đại biểu Nguyễn Đại Thắng (đoàn Hưng Yên) đặt vấn đề đấu giá đất ở nhiều nơi, nhà đầu tư đấu giá trên trời rồi bỏ cọc, như tại khu đô thị Thủ Thiêm, Tp. HCM. Việc này làm nhiễu loạn thị trường, sốt đất ảo, tạo mặt bằng giá đất mới, gây khó khăn cho xây dựng, phát triển. Bộ TN&MT có giải pháp nào cho tình trạng này?

Trả lời, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, việc đấu giá đất thời gian vừa qua không chỉ là thổi giá mà còn có dìm giá; quân xanh quân đỏ rất bức xúc. Đẩy giá làm biến động thị trường, tạo giá ảo và rút ruột tiền ngân hàng nếu tiền đó là đặt cọc. Giá đất bị đẩy lên cao, xa giá trị thật sẽ khiến dẫn tới nhiều hệ lụy.

"Trong nền kinh tế, đất đai là đầu vào mọi dự án đầu tư mà bị đẩy giá lên cao thì sẽ không hiệu quả. Đây là điều không mong muốn. Chúng ta mong muốn giá tốt, mang hiệu quả xã hội trên đất đai, chứ không phải có đủ đất để bán, để tiêu dùng", Bộ trưởng đánh giá.

Ông Hà nhấn mạnh, việc thổi giá là hiện tượng rõ ràng, có thực. Người dân "gửi" tài sản bằng đất, mà giá đất lên như "ngựa phi" thì họ nghĩ có hiệu quả. Song với nền kinh tế thì đây là điều không tốt, nếu tiền, tài sản của toàn xã hội đổ vào đất. Vì thế, Nhà nước phải điều tiết giá, chính sách phải kiểm soát được tính khả thi của các dự án.

Tình trạng này ảnh hưởng nghiêm trọng, làm biến động thị trường, thất thoát tài sản nhà nước; tạo mặt bằng giá đất mới, gây ảnh hưởng đến toàn bộ hệ thống kinh tế.

"Đằng sau việc thổi giá đất còn có nhiều hệ lụy là giá đất đấu giá cao có thể là ảo, nhưng lại dùng để thế chấp vay tiền ngân hàng, ảnh hưởng đến an ninh tiền tệ quốc gia và nhiều vấn đề khác", ông Hà nói.

Ông Hà nói đã nghiên cứu kỹ lưỡng vấn đề này, thấy rằng có mấy nguyên nhân. Thứ nhất là việc đấu giá đất đang được điều chỉnh bởi Luật Đấu giá, Luật Đất đai, các quy định về thuế, tài chính. Vì có nhiều luật điều chỉnh nên về quy trình, trình tự, phương thức đấu giá đất còn bất cập. Giá trị tài nguyên như đất đai không giống với các vật thể giá trị khác. Vì vậy, phải có quy định về phương thức, trình tự đấu giá với tài sản đất đai chặt chẽ hơn.

Bộ trưởng cũng cho rằng, đã có quy định về điều kiện doanh nghiệp tham gia đấu giá đất, nhưng chưa quy định cụ thể về điều kiện năng lực, trách nhiệm, kinh nghiệm thực tiễn. "Phải có chế tài mạnh mẽ hơn, nếu doanh nghiệp sau khi đấu giá xong rồi bỏ cọc thì phải bị xử lý, để lần sau họ không tham gia được, như vậy mới đủ sức răn đe", ông Hà nói, đề nghị tăng cường thanh tra, kiểm tra để xử lý cơ quan công quyền và doanh nghiệp lợi dụng vấn đề đấu giá.

Ông cho rằng, chế tài xử lý cần mạnh hơn, cả hình sự, kinh tế để đủ tính răn đe. "Tôi cho rằng chế tài kinh tế quan trọng, phải nâng lên đủ để cho họ phân tích rằng nếu bỏ cọc thì không có hiệu quả kinh tế", ông nói. Ngoài ra, thời gian thẩm định hồ sơ đấu giá chỉ 15 ngày là không được. Cần đi trước bước đấu giá là thẩm định và làm căn cơ, tức là thẩm định thông qua hồ sơ ngân hàng, hồ sơ đất đai, lý lịch nhà tham gia đấu giá... Hiện thời gian thẩm định hồ sơ đấu giá đất hiện nay là 15 ngày tương tự với đấu giá một vật dụng quý, thì không phù hợp.

Có nên hình sự hóa hành vi lũng loạn thị trường?

Đại biểu Tạ Văn Hạ (Bạc Liêu) nhắc lại vụ đấu giá ở Khu đô thị Thủ Thiêm (TP.HCM) và đề nghị Bộ trưởng làm rõ hơn quá trình điều tra, giám sát liên quan dự án này. Có hiện tượng thổi giá để nâng giá trị cổ phiếu, đánh võng giá trị tài sản để vay ngân hàng không? Thực trạng sốt đất hiện nay là sốt ảo hay thật, và vi phạm thì có xử lý hình sự không?

Đồng tình với đại biểu Hạ, đại biểu Nguyễn Thị Xuân (Đắk Lắk) cho rằng, vụ bỏ cọc ở Thủ Thiêm thì người bỏ cọc mất đi số tiền không đáng gì so với tiền thu lợi từ việc đẩy giá đất xung quanh lên. Vì thế, bà Xuân vẫn nhắc lại chất vấn có cần hình sự hoá hành vi gây nhiễu loạn thị trường hay không?

Trả lời về vấn đề này, Bộ trưởng Trần Hồng Hà khẳng định có hiện tượng dìm giá và việc này cũng nguy hiểm như đẩy giá, làm biến động thị trường, đầu vào của nền kinh tế không hiệu quả. Đất đai là đầu vào của nền kinh tế, nên những điều này là điều không mong muốn, dẫn tới nhiều hệ lụy.

Ông cho rằng quy trình, thủ tục đấu giá đất phải chặt chẽ hơn, bảo vệ cho những người tham gia đấu giá, bởi có việc gây sức ép, đe dọa ở ngay nơi tổ chức đấu giá rất phức tạp. Rồi còn có cả chuyện móc ngoặc nữa nên cần thanh tra, kiểm tra, xử lý phải có chế tài mạng mẽ hơn. Kể cả hình sự và kinh tế. Ông cho rằng chế tài về kinh tế mạnh mẽ hơn. 

Hơn nữa, việc thẩm định hồ sơ phải làm rất căn cơ, thông qua ngân hàng, lý lịch của nhà đấu giá. Hiện nay chỉ quy định 15 ngày thì chỉ tương đương với thời gian đấu giá vật dụng quý thôi, không phù hợp.

"Thổi giá đầu cơ đất đai là hiện tượng có thật. Người dân và doanh nghiệp gửi tài sản vào đất, đất lên giá như ngựa phi, khi đầu tư tiền tài sản vào đất đai thì không hiệu quả, rất không tốt cho nền kinh tế, nên nhà nước phải điều tiết giá. Đất chưa sử dụng nhưng tiếp tục tham gia đấu giá để tăng giá tiếp, đất chưa sử dụng vẫn tiếp tục lên giá. Vì thế phải xác định lộ trình đưa dự án vào sử dụng. Phải phân biệt phân khúc thị trường, không thể lấy mục tiêu thu được nhiều tiền, điều đó không được; phải đảm bảo tính toán cung cầu của thị trường bất động sản. Tôi muốn khẳng định quy hoạch sử dụng đất đai và đô thị rất quan trọng", ông Hà nói.

Về biện pháp xử lý, Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho biết, vụ việc đấu giá đất ở Thủ Thiêm, Chính phủ đang giao cơ quan có trách nhiệm điều tra. Phương án mà Bộ Tài nguyên và Môi trường đưa ra là người đấu giá xong phải trả tiền ngay trong 10 ngày, thay vì 90 ngày như trước đây, để cá nhân, tổ chức đấu giá thắng không đủ thời gian để trục lợi. Tiền đặt trước, đặt cọc hiện chỉ 5-10%, Bộ cũng sẽ xem xét tăng lên, đơn vị đấu giá phải chứng minh tài chính thông qua thẩm định của cơ quan có trách nhiệm.

Đồng ý phải xử lý nghiêm song Bộ trưởng Trần Hồng Hà cho rằng, hình sự hoá hay không thì phải có quy định của pháp luật, có thể có hành vi cần xử lý hình sự, nhưng phải điều tra.

"Quan điểm của tôi là không cần hình sự hóa, mà cung cầu thị trường, chủ động đưa ra nguồn đất của nhà nước cho phù hợp", ông Hà nêu. 

Giải thích thêm về vấn đề này, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ cho biết, việc đấu thầu rồi bỏ cọc nếu có sai phạm về dân sự thì xử lý theo pháp luật về dân sự, sai phạm về hành chính thì xử lý theo pháp luật về hành chính, còn có sai phạm về hình sự thì phải xử lý hình sự. Sai phạm về quan hệ nào thì xử lý theo quan hệ đó, còn khi sai về dân sự, hành chính mà xử lý hình sự thì mới gọi là hình sự hoá, Chủ tịch Quốc hội giải thích.