Nghệ sĩ Việt chân đất từng thổi kèn cho Tổng thống Mỹ nghe

Tuyệt chiêu thổi kèn độc nhất

Lão nghệ sĩ Tòng Sơn tên thật là Dương Ngô Tòng (SN 1930, tại Vĩnh Long). Vì tình yêu với bậc sinh thành là cha của ông mà ông đã lấy tên cha để làm nghệ danh của mình trong những năm tháng biểu diễn mưu sinh ở đất Sài thành. Từ những năm 1950, danh nghệ sĩ Tòng Sơn đã nổi như cồn ở đất Sài thành nhờ tiếng kèn ắc-mô-ni-ca mê hồn người. Cơ duyên đến với nghệ sĩ Tòng Sơn chỉ qua một cây kèn nhặt được thời chiến tranh với Pháp. Kể từ khi nhặt được kèn và bập bẹ thổi, nghệ sĩ Tòng Sơn đã đam mê âm hưởng của nhạc cụ này. Ngày nào, ông cũng ôm cây kèn, nhất là những năm tháng phải xa gia đình theo học trên Sài Gòn. Cho đến bây giờ, ông vẫn cho rằng, cây kèn ắc-mô-ni-ca chính là "người tình chung thủy" của ông. Bởi những khi buồn nhất, ông lại lặng lẽ "ôm cây kèn than khóc" và gửi gắm nỗi lòng.

Nghệ sĩ Tòng Sơn vừa thổi kèn vừa uống bia

Khi tôi đến thăm ông, vẫn là căn phòng trọ nằm trên đường Trần Hữu Trang (quận Phú Nhuận, TP.HCM), nơi bước chân "ngựa hoang" Tòng Sơn trú ngụ mỗi đêm. Ông đã yếu đi nhiều ở cái tuổi 84 đơn thân gối chiếc. Thế mà đêm nào Tòng Sơn cũng phải đi diễn, có đêm tới ba bốn show. Nghệ sĩ Tòng Sơn chia sẻ: "Cuộc sống này là do mình lựa chọn nên phải gánh chịu. Đời nghệ sĩ lang thang từ Nam chí Bắc, nhiều khi còn qua cả nước ngoài biểu diễn, nhưng tôi chưa thể có lấy một căn nhà. Tuổi già sức yếu, nhưng không diễn thì phụ lòng người, phụ luôn cả "ruột" mình nữa. Nên tôi cứ đi cho hết quãng đời nghệ sĩ".

Điều đặc biệt là ông chưa từng qua một trường lớp nào đào tạo nhạc cụ này. Quá trình "thổi hồn" vào ắc-mô-ni-ca là ông tự đam mê, mày mò. Và để độc quyền, cách đây 56 năm, nghệ sĩ Tòng Sơn bắt đầu có những bài luyện tập và biểu diễn "xuất thần". Ông chia sẻ: "Chuyện tôi có thể vừa thổi kèn bằng mũi vừa ăn chuối hoặc uống bia thì đã có từ rất lâu rồi. Để làm được điều này, ngoài tập luyện thì cần có kỹ năng diễn xuất. Diễn làm sao để tiếng kèn lọt vào lòng khán giả và cách diễn làm "mát mắt" khán giả thì mới khó. Qua quá trình và tình yêu với cây kèn ắc-mô-ni-ca, tôi luôn muốn làm sao để có một cây kèn, một giọng điệu hằn sâu trong lòng khán giả".

Một con số khó tin mà lão nghệ sĩ Tòng Sơn đã tạo nên, đó là ăn hết hơn 10 tấn chuối và uống hết hơn 30.000 lít bia. Đó là cách tính hài hước, nhưng hoàn toàn là sự thật. Nghệ sĩ Tòng Sơn cười nói: "Quả thật là tôi cũng không ngờ mình ăn uống nhiều thế. Từ khi đi diễn đến nay, hơn 60 năm, tính bình quân mỗi đêm tôi có ba show diễn, ăn hết ba trái chuối và uống hết ba chai bia".

Nghệ sĩ Tòng Sơn vừa thổi kèn vừa ăn chuối

Mê hồn cả người ngoại quốc

Cứ mỗi năm biểu diễn, nghệ sĩ Tòng Sơn lại tiêu tốn hết 30 cây ắc-mô-ni-ca. Trong hơn 60 năm biểu diễn, ông luôn muốn tìm tòi những điều mới lạ, những âm hưởng giai điệu ắc-mô-ni-ca êm ả, ngọt ngào hơn. Bởi thế, có những lúc, ông phải lặn lội khắp nơi để dò hỏi mua kèn cho thỏa mãn đam mê. Nghệ sĩ Tòng Sơn nói: "Một cây kèn ắc-mô-ni-ca không thể làm nên một giai điệu ngọt ngào, đa dạng được. Ngay từ những ngày đầu biểu diễn, khi bắt buộc với những bản nhạc mới, tôi cứ thấy âm hưởng của kèn nghe là lạ. Tôi tìm hiểu thì mới biết, mỗi cây ắc-mô-ni-ca sẽ phù hợp với một hoặc vài bản nhạc nào đó, chứ không phải bản nào cũng thổi được".

Cho đến bây giờ, số kèn ắc-mô-ni-ca mà nghệ sĩ Tòng Sơn sở hữu lên tới hàng ngàn cây. Các cây kèn cũng đa dạng, từ nhỏ như cục kẹo đến loại dày cỡ 3cm và dài 20cm. Nghệ sĩ Tòng Sơn thổ lộ: "Tôi sưu tập những cây kèn ấy từ nhiều nước. Trong một vài chuyến đi qua nước ngoài, tôi cũng dành nhiều thời gian cho việc tìm hiểu và mua kèn. Các loại kèn mà tôi có của các nước như: Lào, Campuchia, Mỹ, Nhật, Pháp, Úc, Ý, Đức... Đến bây giờ, những loại này cũng có nhiều ở Việt Nam, tôi không cần phải đi xa nữa. Cái tôi tìm kiếm là chất liệu, nhưng cái quan trọng nhất là linh hồn tôi gửi vào chất liệu ấy. Cùng là một bản nhạc, nhưng mỗi cây kèn cho ta một cách hút hơi, thổi ra khác nhau, sao cho thật nhuần nhuyễn. Đó chính là điều giữ cho mình một nguồn cảm hứng để truyền tải tình yêu vào "người tình tri kỷ".

Bằng kỷ lục gia được trao tặng cho nghệ sĩ Tòng Sơn

Cũng chính vì thế mà nghệ sĩ Tòng Sơn luôn có mặt trong những sự kiện trọng đại. Trong đời mình, nghệ sĩ Tòng Sơn ấn tượng nhất là lần biểu diễn cho vợ, con và cố Tổng thống Mỹ William B.Clinton. Nghệ sĩ Tòng Sơn kể lại trong hân hoan: "Nhân một lần cố Tổng thống Mỹ qua Việt Nam, tôi vinh dự được mời đến biểu diễn. Giữa một "rừng người nước ngoài", cây ắc-mô-ni-ca của tôi ngân vang. Cảm giác vừa vinh dự vừa hồi hộp bủa vây lấy tôi. Nhưng không thể để tất cả hụt hẫng, tôi thổi bằng chính con tim và tình yêu ắc-mô-ni-ca. Ngay khi xong, tôi được những người nước bạn tán thưởng rất nồng nhiệt".

Dường như nghệ sĩ Tòng Sơn có cái duyên lạ với người nước ngoài. Một trong những kỷ niệm với công tác từ thiện in hằn vào tâm trí nghệ sĩ Tòng Sơn là lần gặp phái đoàn từ thiện của Mỹ. Ông nói: "Cách đây mấy năm, có một phái đoàn bác sĩ qua Việt Nam làm từ thiện, dẫn đầu đoàn 60 bác sĩ là em gái Tổng thống Bush. Họ qua với chương trình phẫu thuật cho những trẻ em hở hàm ếch Việt Nam. Trong buổi giao lưu gặp gỡ, tôi cũng được mời đến biểu diễn. Họ rất bất ngờ với các tiết mục của tôi, ai cũng hỏi làm sao tôi có thể làm được như vậy. Nhưng biết làm sao mà giải thích cho họ hiểu, đó là bản năng và sự đam mê vô bờ".

Những tràng pháo tay tán thưởng và những nụ cười giòn giã của khán giả Việt kiều khiến nghệ sĩ Tòng Sơn ấn tượng không kém. Mở chiếc dĩa nhạc, ông tua nhanh tới tiết mục của mình và hãnh diện: "Lúc này, tôi đã 81 tuổi. Tôi rất ấn tượng với cách thưởng thức âm nhạc của những người Việt ở Mỹ. Họ cổ vũ nhiệt tình, cười giòn giã làm mình cũng vui lây. Tôi và anh Thảo (MC) tạo nên một màn diễn vừa hài hước lại mang phong cách chuyên nghiệp…". 

Hoàng Minh