'Thủng' quỹ bảo hiểm, người lao động ngay ngáy lo quỹ lương hưu

Những con số đáng để lo ngại

Con số báo động về thu chi vẫn luôn được đặt ra với quỹ BHXH cho dù báo cáo hàng năm của cơ quan này vẫn khẳng định kết dư của quỹ. Khoản kết dư nhiều nghìn tỷ đồng của quỹ hàng năm vẫn được đưa vào kinh doanh lấy lãi. Theo con số thống kê của BHXH Việt Nam, đến năm 2012 ước tính cả nước có khoảng hơn 10,4 triệu người tham gia BHXH với số tiền thu là 74.229 tỷ đồng. Đối tượng tham gia BHXH các năm sau dù tăng so với năm trước nhưng mới chỉ chiếm gần 20% lực lượng lao động và vẫn còn thấp hơn so với số thực tế (dự tính so với số phải tham gia khoảng 78%). Trong khi đó, đối tượng hưởng lương hưu hàng năm tăng nhanh, bình quân con số tăng lên gần 100.000 người/năm (sau khi đã trừ số giảm hưởng do chết) và số tiền chi lương hưu tăng 4,11 lần.

Một số chuyên gia cho rằng, những năm tới số người nghỉ hưu hưởng từ quỹ BHXH càng nhiều, số chi từ quỹ sẽ tăng nhanh và tương lai gần quỹ sẽ mất cân đối. Đến năm 2023 số thu bằng số chi. Từ năm 2024 trở đi, để đảm bảo chi chế độ hưu trí, tử tuất, ngoài số thu trong năm phải sử dụng thêm số kết dư mới đảm bảo đủ chi. Và đến năm 2037, nếu không điều chỉnh chính sách hoặc không phát triển mạnh đối tượng, tăng thu hoặc giảm chi thì số thu BHXH trong năm và số tồn tích bắt đầu không đảm bảo khả năng chi trả.

Nhìn những con số không mấy khả quan của quỹ BHXH khiến không ít người lao động lo lắng. Chị Nguyễn Thuý Nga (Hai Bà Trưng- Hà Nội) quan ngại: "Là người lao động, hàng tháng tôi đóng BHXH nhằm để đảm bảo cuộc sống cho bản thân khi hết tuổi lao động. Nếu theo như tuyên bố của những người có trách nhiệm sau 10 năm nữa nguồn chi BHXH sẽ "ngoạm" vào những tích lũy từ hàng chục năm nay cho đến một giai đoạn hết hẳn. Có nghĩa là, rất có thể, sau 20 năm nữa, những người đã từng cống hiến cho đất nước như chúng tôi, khi về hưu sẽ không được nhận một đồng tiền phúc lợi xã hội nào. Đây là điều mà người lao động chúng tôi hết sức lo lắng".

Người lao động lo lắng không còn lương hưu?

Trước thực tế này, ông Đặng Như Lợi, phó chủ nhiệm Uỷ ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội nêu cảnh báo: "Trên cơ sở dự báo về dân số, mức đóng, mức hưởng lương hưu hiện tại đang áp dụng thì hiện tại nguồn thu cho hưu trí, tử tuất sẽ ở mức thu bằng chi. Tới năm 2037, nếu Nhà nước không có chính sách tăng thu hoặc giảm chi thì ngay cả phần tồn Quỹ BHXH cũng cạn, không bảo đảm khả năng thực hiện chính sách hưu trí, tử tuất".

Nợ đọng bảo hiểm, đầu tư không an toàn là tác nhân phá Quỹ

Từ trước tới nay, kênh đầu tư ưa thích và được cho là an toàn mà các nhà quản lý BHXH vẫn thường sử dụng là ngân hàng và ngân sách Nhà nước để đầu tư nguồn kết dư. Điều này hoàn toàn đúng nhưng có những thực tế khiến người ta nhắc đến việc có đảm bảo an toàn nguồn tiền quỹ hay không lại do chính cách điều hành của các nhà quản lý quỹ.

Một chuyên gia nhắc lại câu chuyện cách đây mấy năm, khi vụ Công ty cho thuê tài chính II của Agribank (ALCII) bung bét, vỡ nợ với khoản thiệt hại nhiều nghìn tỷ đồng, người ta thấy cả gương mặt chủ nợ "khủng" là BHXH! Khi đó, theo những số liệu được công bố, BHXH đã ném vào ALCII những 1.000 tỷ đồng. Khoản cho vay này được cơ quan chức năng kết luận là sai trái, thiếu trách nhiệm và trở thành một khoản nợ khó đòi. Khoản cho vay nghìn tỷ này cũng khiến nhiều người giật mình vì công ty cho thuê tài chính vốn dĩ là một định chế tài chính được coi là vô cùng mạo hiểm không chỉ ở Việt Nam mà cả với các quốc gia tiên tiến. Điều này cũng khiến người lao động bức xúc khi nhận thấy những người đang nắm giữ nguồn tiền này đã không làm đúng với những gì họ đã từng tuyên bố.

Thêm vào đó, tình trạng các doanh nghiệp nợ, chậm đóng BHXH vẫn xảy ra khá phổ biến khiến nguồn thu của Quỹ gặp khó khăn. Tính đến tháng 7/2013, số nợ đóng BHXH tại 63 tỉnh, thành phố đã lên tới 6.368 tỷ đồng, chiếm 7,83% số phải thu trong năm 2013.

Đại diện BHXH Việt Nam cho rằng, mức lãi suất chậm đóng BHXH thấp hơn mức lãi suất vay ngân hàng nên nhiều doanh nghiệp chấp nhận chịu phạt để chiếm dụng quỹ BHXH. Bên cạnh việc kiểm tra xử phạt vi phạm hành chính còn hạn chế thì cũng có một số đơn vị khó khăn trong sản xuất kinh doanh, nhất là các doanh nghiệp ngành xây dựng, hàng hải, thủy lợi và giao thông vận tải. Các ngân hàng thương mại chưa thực hiện trích tiền từ tài khoản của doanh nghiệp nợ BHXH để đóng BHXH theo quy định...

 Bên cạnh đó, một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng thu BHXH không đủ chi là do mỗi lần tăng lương tối thiểu, Nhà nước lại điều chỉnh trợ cấp hưu trí và quy định tuổi nghỉ hưu thấp, điều kiện nghỉ hưu trước tuổi quá rộng nên không hạn chế được số người nghỉ hưu trước tuổi.

Trước thực tế này, một số chuyên gia kiến nghị tăng tuổi nghỉ hưu theo hướng từ sau năm 2015, cứ 2 năm tăng thêm 1 tuổi cho đến khi nam nghỉ hưu ở tuổi 65, nữ tuổi 60; trừ tỉ lệ % trợ cấp hưu trí đối với người nghỉ hưu trước tuổi theo hướng cứ mỗi năm nghỉ sớm trừ 2%; điều chỉnh tăng trợ cấp hưu trí theo mức tăng chỉ số giá sinh hoạt, chứ không tăng theo lương tối thiểu.

Mai Nguyễn