Chính quyền của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang tăng cường quan hệ an ninh với Ấn Độ, Nhật Bản và Australia. Đặc biệt, trong chuyến công du đầu tiên tới châu Á trên cương vị Tổng thống Mỹ, ông Donald Trump luôn sử dụng thuật ngữ “Ấn Độ - Thái Bình Dương” để thay thế cho cụm từ "châu Á – Thái Bình Dương" vốn được chính quyền tiền nhiệm sử dụng rộng rãi.
Theo các chuyên gia phân tích, cách lựa chọn ngôn từ này của ông Trump phản ánh sự thay đổi của Mỹ trong cách nhìn nhận về khu vực. Tầm nhìn mới này mở ra khả năng Mỹ xây dựng một liên minh "tứ trụ" trong khu vực gồm Mỹ, Nhật Bản, Australia và Ấn Độ.
Và điều này cũng thể hiện mong muốn của Mỹ vào một Ấn Độ đóng vai trò lớn hơn trong an ninh khu vực. Trong bối cảnh Trung Quốc đang không ngừng phát triển cả về kinh tế lẫn quân sự, Ấn Độ có thể là vùng đệm tiềm năng cho các nước nhỏ hơn, đặc biệt là khu vực Đông Nam Á.
Một cuộc tập trận chung giữa Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ năm 2016.
Lần đầu tiên kể từ khi liên minh chiến lược bốn bên Mỹ, Ấn Độ, Australia và Nhật Bản được xây dựng theo đề xuất của Nhật Bản cách đây một thập niên, mới đây lãnh đạo bốn nước đã có một cuộc gặp bên lề hội nghị ASEAN tại Philippines. Giới phân tích cho rằng cuộc gặp giữa lãnh đạo 4 nước phần nào thể hiện chủ trương của Tổng thống Trump trong việc tăng cường hợp tác với các đồng minh và đối tác ở khu vực châu Á.
Tuy nhiên, sự hồi sinh của khối liên minh 4 bên ở châu Á này phải vượt qua sự ngờ vực dai dẳng của New Delhi đối với 3 nước còn lại, điều cản trở sự hợp tác quân sự đích thực.
Các cuộc tập trận hải quân chung là trung tâm của một mối quan hệ mà nhiều nhà phân tích xem như một động thái nhằm đối trọng với sức mạnh gia tăng của Trung Quốc, bằng cách ràng buộc chặt chẽ hơn các nền dân chủ hàng đầu trong khu vực. Tuy nhiên, trong khi các lực lượng hải quân Mỹ, Nhật Bản và Australia có thể dễ dàng phối hợp với nhau dựa trên những hệ thống tác chiến và liên kết dữ liệu do Mỹ thiết kế, thì Ấn Độ lại nằm ngoài cuộc.
Ấn Độ dường như vẫn rất miễn cưỡng chia sẻ dữ liệu và những hệ thống liên lạc quân sự nhạy cảm. Dù Mỹ đã tiến hành nhiều cuộc tập trận hải quân với Ấn Độ hơn bất kỳ nước nào song các chuyên gia và nguồn tin hải quân cho rằng Washington và New Delhi vẫn cần có thêm nhiều "sự làm quen về văn hóa" hơn là các cuộc tập trận tác chiến chung.
“Cứ tưởng tượng điều này giống như hướng dẫn bạn tìm đến nhà mình trong những năm 1980. Bên trái của bạn có thể là bên phải của người ta, cả hai người đều không hiểu rõ tình huống hiện tại”, ông Abhijit Iyer-Mitra, nhà nghiên cứu cấp cao tại viện Nghiên cứu hòa bình và xung đột tại New Delhi, so sánh.
Về phía Ấn Độ, vì không ký kết hiệp định về chia sẻ dữ liệu, nên các cuộc tập trận hải quân được tiến hành thông qua những mệnh lệnh văn bản hoặc qua các trao đổi dữ liệu dạng tin nhắn. Năm ngoái, Ấn Độ đã ký một thỏa thuận hậu cần quân sự với Mỹ sau một thập kỷ tranh cãi, tuy nhiên 2 hiệp định khác lại đi vào bế tắc.
Theo Mỹ, Hiệp định ghi nhớ về an ninh thông tin và liên lạc (CISMOA) sẽ giúp nước này cung cấp cho đồng minh Nam Á những thiết bị và hệ thống được mã hóa. Trong khi đó, hiệp định hợp tác và trao đổi cơ bản là một thỏa thuận khác sẽ đặt ra một khuôn khổ mà thông qua đó Washington có thể chia sẻ với New Delhi những dữ liệu nhạy cảm để hỗ trợ cho việc định vị và di chuyển trên biển.
Tuy nhiên, giới chức quân sự Ấn Độ tiết lộ nước này quan ngại rằng việc chấp nhận CISMOA sẽ mở ra những kênh liên lạc quân sự với Mỹ và thậm chí cho phép Mỹ theo dõi những hoạt động, nơi những lợi ích của hai nước có thể không tương đồng với nhau.
Đại tá Gurpreet Khurana, Giám đốc điều hành quỹ Hàng hải Quốc gia của Ấn Độ cũng cho biết, quan ngại cơ bản của New Delhi là quyền tự quyết của nước này sẽ bị hạn chế khi ràng buộc quân đội nước này vào những quy tắc và quy trình tác chiến của Mỹ. Có lần Mỹ đề xuất hệ thống liên lạc “va li” di động mang tên CENTRIXS, có khả năng truyền dữ liệu đánh giá tình hình đầy đủ cho các tàu Ấn Độ trong khi hai lực lượng hải quân tập luyện cùng nhau. Nhưng Ấn Độ từ chối kết nối với hệ thống này trong thời gian tập luyện vì lý do bảo đảm an ninh vận hành, một nguồn tin Ấn Độ tiết lộ.
Ông David Shear, nguyên Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng phụ trách về châu Á dưới thời cựu Tổng thống Barack Obama nhận định các lực lượng Mỹ, nhất là hải quân, đều nhận thấy rõ những trở ngại về phối hợp tác chiến với phía Ấn Độ nhưng đây sẽ là một dự án lâu dài.
Xem thêm >> Quan chức Ấn Độ gây bão vì nói nguyên nhân ung thư do "quả báo"
