Tiếng nói của những người trong cuộc
"Đã biết bao lần em đọc những bài báo, câu chuyện nói về tâm trạng của người thi rớt đại học. Lúc đó em cũng chỉ thấy mọi chuyện thật đơn giản, đâu tới nỗi nghiêm trọng như báo chí viết. Nhưng giờ đây, khi chính bản thân mình rơi vào hoàn cảnh như vậy em mới thật sự đồng cảm, thấm thía. Em cũng không định nghĩa được tâm trạng em lúc này nữa, dường như mọi thứ trong em đều rối tung lên, đầu óc trống rỗng, cơ thể mệt mỏi.
Bao ngày nay từ khi nhận được kết quả em chỉ biết trốn và khóc... Xin thầy cô cho em một lời khuyên!", đó là tâm sự nức nở của T.A. (ngụ TP. Vũng Tàu). T.A. là một trong những thí sinh kém may mắn khi kết quả thi không phản ánh đúng năng lực học tập, và kỳ vọng của gia đình họ hàng vào em cũng rất lớn.
Thí sinh xem kết quả thi đại học. (Ảnh Thanh Thắng)
Trường hợp của A.K. (ngụ TP.HCM) thì còn khó tin và khá đau lòng hơn nữa khi em lại chọn biện pháp đi "phượt" bụi để khuây khỏa tinh thần khi không đậu đại học. Thật đáng tiếc cho em là trong thời gian này em gặp và bị một số bạn bè xấu dụ dỗ dính vào một vụ ngộ sát khi tham gia vào một vụ ẩu đả tập thể. Để bây giờ em đang phải nằm trong trại tạm giam hối hận về những gì mình đã làm.
Chị Khánh M., mẹ của A.K. khóc hết nước mắt và rơi vào trạng thái trầm cảm nặng, suốt ngày nhắc đi nhắc lại: "K. nó ngoan lắm, lỗi tại vợ chồng tôi, cứ bắt ép cháu phải thi đậu đại học. Nếu nhà tôi không tạo áp lực quá lớn như thế, thông cảm với con thì giờ nó đâu có ra nông nỗi này...".
Cả nhà bạn Minh Tâm thì cùng tới văn phòng tư vấn tâm lý để giải quyết khúc mắc khi mỗi người một ý trong chuyện chọn hướng đi tiếp theo cho Minh Tâm khi không đậu đại học. Ba thì nhất quyết "tống" bạn đi du học, mẹ thì muốn bạn ôn thi một năm nữa để thi lại đại học, trong khi Minh Tâm thì "sao cũng được". Khi chuyên viên hỏi bạn tại sao lại có tư tưởng như thế thì bạn thú nhận là chẳng biết nên làm gì nữa, thật sự em chỉ muốn học một trường nghề phù hợp với năng lực của em thôi, chứ như lời ba mẹ em nói thì em tự thấy mình không đủ khả năng. Em có cảm giác như cha mẹ chỉ làm cho hết trách nhiệm của mình chứ không cần biết em muốn gì, riết rồi em cũng chán nản.
Một tình huống không còn gì mới, nhưng năm nào cũng vậy, tại các văn phòng tư vấn tâm lý giáo dục tiếp nhận một ngàn lẻ một câu chuyện về các sĩ tử không thi đậu đại học là rơi vào những tình huống như: Chán đời không biết làm gì tiếp theo, xa lánh thế giới xung quanh, theo bạn xấu, khủng hoảng tâm lý, mất kiểm soát dẫn tới những hành vi đáng tiếc, thậm chí có bạn trẻ còn tự tử... Ngoài ra còn có những chuyện dở khóc dở cười như có quá nhiều sự lựa chọn nên cuối cùng không biết chọn con đường nào...
Liệu pháp tinh thần
Tâm trạng thất vọng, chán chường của các bạn trẻ khi thi rớt đại học là điều có thể hiểu được. Trong những thời điểm này, các chuyên gia tâm lý giáo dục đều đồng ý rằng trước tiên phải đồng hành để giúp các bạn vượt qua cú sốc đầu đời. Với nhiều bạn trẻ, nếu không kịp thời động viên chia sẻ tích cực thì rất có thể sẽ để lại cho họ những di chứng tâm lý nặng nề. Thi đại học là một cơ hội lớn để họ khẳng định bản thân, là một bước ngoặt lớn trong cuộc đời. Vì vậy khi bị thất bại thì họ sẽ rất dễ mất niềm tin vào chính bản thân.
Tiến sĩ Nguyễn Công Thoại.
| Đừng nên duy ý chí về việc phải có bằng đại học Tiến sĩ Trần Bảo Nam, Phó giám đốc trung tâm dạy nghề An Tiến (TP.HCM) cho biết, mặc dù đã có sự thay đổi tư duy nhất định của các bậc phụ huynh và các bạn trẻ trong việc chọn ngành chọn nghề. Nhưng vẫn còn tồn tại nhiều luồng tư duy trái chiều. Điều này dẫn tới sự sai lệch trong việc hoạch định tương lai của khá nhiều bạn trẻ. Đừng nên duy ý chí quá về việc phải có bằng đại học thì mới là tốt. Thậm chí tôi thấy một số trường hợp phụ huynh và các em đặt mục tiêu thi đậu đại học vì hình ảnh, sĩ diện gia đình nhiều hơn là việc xem nó có phù hợp với các em không. Những tư duy như vậy nên được gạt bỏ và tích cực hơn nữa thì phụ huynh và các em mới có thể đưa ra những sự lựa chọn sáng suốt được. |
Chuyên viên tư vấn Huỳnh Lan, đài 1080 chia sẻ: "Thật khó để nói rằng những chuyện này không sao đâu, cứ vui vẻ đi, còn nhiều cơ hội nữa... vì trong quá trình nói chuyện với các bạn như vậy tôi cảm nhận rằng những từ ngữ đó là sáo rỗng với họ trong thời điểm này. Tôi nghĩ, những chuyên viên tốt nhất trong lúc này chính là cha mẹ, gia đình, thầy cô của các bạn. Sự cảm thông, tinh thần tích cực của chính những người xung quanh mới là liều thuốc hiệu quả.
Nhiều trường hợp tôi cảm thấy xót xa khi có nhiều bạn dường như đang bị rơi vào tình thế bị cô lập. Khủng hoảng niềm tin của chính bản thân là điều dễ hiểu, nhưng để họ bị khủng hoảng niềm tin với cả thế giới xung quanh thì nên xem lại thái độ, trách nhiệm của cha mẹ, gia đình".
"Có độ vênh trong nhu cầu của các bạn trẻ và tư tưởng của cha mẹ", đó là nhận xét của chuyên viên tâm lý giáo dục Hứa Yến Linh. Chị tâm sự: "Lắng nghe con là kỹ năng còn thiếu với một số phụ huynh hiện nay. Chỉ dẫn định hướng cho con là điều cần thiết và nên làm, tuy nhiên nó sẽ không mang lại hiệu quả nếu thiếu một yếu tố quan trọng là nhu cầu của con em mình. Rất nhiều trường hợp rơi vào tình trạng không lối thoát vì cha mẹ vô tình cho con một suy nghĩ sai lầm là con đường học đại học là lựa chọn duy nhất".
Đi tìm “gốc” của bệnh
Thạc sỹ tâm Lý Phan Công Hậu, chuyên viên nghiên cứu phát triển nhân lực, bộ GD&ĐT cho biết: "Hiện nay nhu cầu nguồn nhân lực thực tiễn của đất nước còn đang thiếu nhiều trong những ngành kỹ thuật, được đào tạo bởi các trường nghề hay các trung tâm dạy nghề. Vì vậy "cửa sống" của các bạn rất nhiều, không nhất thiết phải có bằng đại học thì mới vào đời được. Vừa học vừa làm hay học liên thông từng giai đoạn cũng là những giải pháp tốt với nhiều bạn trẻ. Hay một số bạn thì lựa chọn con đường du học, đó cũng là một giải pháp tốt nếu năng lực các bạn trẻ phù hợp va điều kiện gia đình cho phép.
Vấn đề là phụ huynh và chính các bạn hãy tìm ra phương án nào phù hợp nhất với hoàn cảnh của gia đình và nhu cầu của xã hội. Thực tế có nhiều người vẫn thành công khi đi theo những con đường này, ngược lại có những người chật vật khi cầm tấm bằng đại học. Có nhiều yếu tố để dẫn tới những kết quả này, tuy nhiên nguyên nhân sâu xa của nó chính là việc phụ huynh và các bạn không tìm ra được điểm chung giữa năng lực bản thân, hoàn cảnh gia đình và nhu cầu của xã hội".
Thạc sỹ Phan Thị Kim Huyền, chuyên gia tư vấn trung tâm tham vấn tâm lý gia đình và trẻ em Tâm Lý Việt chia sẻ: "Vấn đề này hàng năm vẫn còn trở nên rối ren là vì chúng ta chưa chữa bệnh được tận gốc. Đặc biệt trong đó là chuyện hướng nghiệp cho các bạn trẻ, giúp các bạn và gia đình có những nhìn nhận và lựa chọn đúng đắn. Khi nhận được lời khuyên khách quan của các chuyên gia và sự thống nhất của gia đình thì các bạn trẻ sẽ tránh được những giai đoạn khó xử như trên.
Việc hướng nghiệp cho con em nên được tiến hành càng sớm càng tốt, điều này sẽ giúp các em vững tin vì sự lựa chọn của tương lai, gia đình an tâm để đầu tư cho con em và nền giáo dục của chúng ta cũng bớt đi gánh nặng khi phải gồng mình để đào tạo nhân lực chưa hiệu quả, như tình trạng "thừa thầy thiếu thợ" chẳng hạn.
Chuyên gia tâm lý, tiến sĩ Nguyễn Công Thoại
