Năm 2009, Tổng công ty Cổ phần Phát triển hạ tầng và Đầu tư tài chính Việt Nam (Vidifi) được thành lập với vốn điều lệ 5.000 tỷ đồng nhằm đầu tư cao tốc Hà Nội - Hải Phòng theo hình thức BOT, dự án đường ô tô Tân Vũ – Lạch Huyện và các dự án cơ sở hạ tầng đồng bộ với hai tuyến đường trên.
Cơ cấu cổ đông của Vidifi khi đó gồm ngân hàng Phát triển Việt Nam (VDB) góp 51% vốn; ngân hàng TMCP Ngoại thương Việt Nam (Vietcombank) góp 5% vốn; Tổng CTCP Xuất nhập khẩu và Xây dựng Việt Nam (Vinaconex) và Công ty Cổ phần Đầu tư Sài Gòn (SGI) mỗi đơn vị góp 10% vốn điều lệ.
Theo giới thiệu từ Vidifi, nhờ ưu thế từ các cổ đông có nguồn lực tài chính và kinh nghiệm quản lý, doanh nghiệp này còn đầu tư vào các lĩnh vực tài chính, chứng khoán, bất động sản... nhằm góp phần thu hồi vốn đầu tư cho các dự án xây dựng cơ sở hạ tầng.
Tuy vậy, cho đến nay, nhiều ông lớn Nhà nước đã phải rút dần vốn khỏi Vidifi do tình hình kinh doanh kém hiệu quả của công ty. Vinaconex chỉ sở hữu 1,08% vốn của Vidifi (tương đương 40 tỷ đồng), Vietcombank cũng rút phần vốn góp tại đây còn 75 tỷ đồng - tương đương 1,97% vốn.
Nhiều ngân hàng, tập đoàn Nhà nước tham gia góp vốn đầu tư cao tốc Hà Nội - Hải Phòng.
Năm 2016, Vidifi đạt doanh thu thuần 1.430 tỷ đồng, tăng nhiều lần so với mức 121 tỷ đồng của năm 2015. Tuy nhiên, do chi phí vận hành, lãi vay cũng như khấu hao dẫn đến Vidifi lỗ 1.756 tỷ đồng.
Tính bình quân, mỗi ngày chủ đầu tư tuyến cao tốc Hà Nội - Hải Phòng thua lỗ gần 5 tỷ đồng. Vốn điều lệ hiện tại là 3.700 tỷ đồng.
Hồi đầu tháng 5/2017, Vidifi đã gửi kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ trong đó có hai vấn đề nổi cộm là tái cơ cấu các khoản vay và hỗ trợ chi phí bồi thường giải phóng mặt bằng. Vidifi cho biết, tổng các khoản vay nước ngoài của dự án đường cao tốc Hà Nội – Hải Phòng là 300 triệu USD, bao gồm 200 triệu USD từ ngân hàng Xuất nhập khẩu Hàn Quốc, 100 triệu USD từ Ngân hàng Tái thiết Đức.
Số liệu từ doanh nghiệp cho thấy hiện số thu phí từ tuyến đường bình quân là 5,5 tỷ đồng mỗi ngày, trong khi lãi vay phải trả khoảng 8 tỷ đồng. Như vậy, mỗi ngày số tiền hụt là 2,5 tỷ đồng (tương đương khoảng 900 tỷ mỗi năm). Trong đó, lãi vay chiếm 94% chi phí trong giai đoạn vận hành tuyến đường cao tốc.
Cùng với đó, để đẩy nhanh tiến độ dự án trong khi Nhà nước chưa cấp kinh phí, Vidifi đã vay vốn VDB để bồi thường, giải phóng mặt bằng. Nhưng đến nay khoản hỗ trợ chi phí bồi thường, giải phóng mặt bằng của dự án (gần 4.100 tỷ đồng) vẫn chưa được bố trí trong kế hoạch đầu tư công trung hạn 2016-2020.
Chính vì vậy, đối với dự án đường cao tốc, Vidifi chưa được Nhà nước cấp vốn tổ chức bồi thường, giải phóng mặt bằng mà đã phải bỏ vốn thực hiện trong 8 năm và hiện đã phải trả lãi vay với mức 10% mỗi năm.
Để bù lỗ cho cao tốc Hà Nội - Hải Phòng, Vidifi đã được Chính phủ giao quản lý, thu phí trên quốc lộ 5 từ khi bộ Giao thông vận tải bàn giao (năm 2009) cho đến hết thời gian kinh doanh BOT dự án. Chính hiện tượng "đi quốc lộ phải trả tiền cho cao tốc" khiến nhiều tài xế bức xúc, dùng tiền lẻ qua trạm để phản đối.
Ông Đào Văn Chiến - Chủ tịch HĐQT Vidifi khẳng định, bắt buộc phải thu phí quốc lộ 5 mới thu hồi được vốn đầu tư cho dự án cao tốc Hà Nội - Hải Phòng. "Việc Vidifi thu phí trên quốc lộ 5 thực chất là hỗ trợ chính sách của Chính phủ chứ không phải thu phí BOT. Nếu không giao cho Vidifi thì Nhà nước vẫn sẽ thu phí Quốc lộ 5 và lấy tiền đó hỗ trợ cho Vidifi làm cao tốc Hà Nội - Hải Phòng” - ông Chiến lý giải.
Thứ trưởng bộ GTVT Nguyễn Ngọc Đông thừa nhận, người dân có lựa chọn trên tuyến Hà Nội - Hải Phòng nhưng chỉ có sự lựa chọn giữa đường thu phí cao hơn (đi cao tốc Hà Nội – Hải Phòng), hoặc đi đường thu phí thấp hơn (đi Quốc lộ 5), mà không có lựa chọn nào miễn phí.
Hiệp hội vận tải Ô tô Việt Nam đã nhiều lần kiến nghị lên Thủ tướng Chính phủ, đề nghị xoá bỏ hai trạm thu phí trên quốc lộ 5 của Vidifi để tạo điều kiện kinh doanh bình đẳng cho doanh nghiệp.
