Tội phát sinh của các tội khác
Thưa ông, tội phạm rửa tiền có ở Việt Nam không, tại sao không có vụ án rửa tiền nào được công bố hay do các cơ quan chức năng chưa làm tốt?
Như chúng ta đã biết đến năm 2009, Quốc hội mới thông qua Bộ luật Hình sự sửa đổi và đến lúc này mới quy định tội rửa tiền và tội tài chính khủng bố. Nhưng việc tiến hành xét xử gặp phải rất nhiều khó khăn vì đây là một lĩnh vực hoàn toàn mới mẻ, việc thu thập chứng cứ để kết tội là vô cùng khó, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các bộ, ngành.
Mãi đến 30/11/2011 mới có Thông tư 09 liên tịch của 6 đơn vị gồm bộ Công an, bộ Quốc phòng, bộ Tư pháp, ngân hàng Nhà nước, viện Kiểm sát Nhân dân tối cao và Tòa án Nhân dân Tối cao. Thông tư này có hiệu lực từ ngày 7/2/2012. Như vậy nếu nói về pháp luật Việt Nam, để khởi tố được tội rửa tiền thì chỉ có thể tính từ sau mốc thời gian ấy. Nếu tính từ thời điểm đó đến bây giờ cũng chỉ mới được 1 năm.
Như vậy trước đó chúng ta không có cơ sở luật để xử tội này nhưng không có nghĩa là chúng ta lơ là với tội rửa tiền. Chúng tôi vẫn có thể hỗ trợ các cơ quan công an phát hiện tiền thân của tội rửa tiền vì nó là tội phát sinh của các tội khác.
Ông Nguyễn Văn Ngọc.
Nghĩa là cục Phòng chống rửa tiền thông qua các tội phạm khác để đánh giá thực về tội rửa tiền?
Khi chúng tôi cung cấp thông tin cho các cơ quan công an về một khoản tiền bất chính nào đó, có thể với những thông tin đó, họ chưa thể đưa ra kết luận tội rửa tiền nhưng có thể đưa ra hướng điều tra nguồn gốc của số tiền đó. Nếu đó là số tiền có được do trộm cắp, buôn lậu hay những việc làm phi pháp khác thì người phạm tội sẽ bị xử lý theo các tội đó và có thể bị tịch thu toàn bộ số tiền. Điều đó chứng tỏ khi chúng ta chưa có những căn cứ pháp luật để kết tội về tội danh rửa tiền không có nghĩa là cả một hệ thống, một cơ chế phòng chống rửa tiền không có tác dụng. Nhưng để kết tội được tội rửa tiền và đưa ra xét xử thành công thì chúng ta phải có cơ sở luật và phải có vụ việc.
Không "né" tội rửa tiền
Trong 51 ngàn tỷ đồng bị nghi vấn rửa tiền qua hệ thống ngân hàng không có những lĩnh vực nhạy cảm khác như chứng khoán, bất động sản... phải chăng các ngành này minh bạch, thưa ông?
Hiện tại công tác triển khai của chúng ta chủ yếu do các ngân hàng báo cáo lên. Theo thống kê bao gồm ngân hàng trong nước, chi nhánh ngân hàng nước ngoài, quỹ bảo hiểm... Các quỹ bảo hiểm người ta làm rất tốt vì có đầu tư nước ngoài. Chứng khoán bảo hiểm cũng ít mà chủ yếu là ngành ngân hàng.
Khu vực bất động sản đã đưa cả những vấn đề về giáo dục như cấp bằng, giấy chứng nhận môi giới bất động sản, kinh doanh sàn giao dịch. Nhưng bây giờ người ta chưa có kinh nghiệm trong việc phát hiện sự việc cho nên chúng ta cũng chưa thể dựa vào kết quả đó để đánh giá khu vực nào là rửa tiền nhiều. Có thể tội rửa tiền có nhiều trong lĩnh vực bất động sản, nhưng do chúng ta chưa đào tạo thỏa đáng cho họ về lĩnh vực này cho nên họ chưa được trang bị đầy đủ các kiến thức để phát hiện rửa tiền. Riêng lĩnh vực các ngân hàng chúng tôi hướng dẫn rất tốt. Sau khi tổ chức hướng dẫn cho các ngân hàng địa phương, chúng tôi đều thu được những kết quả rất tốt và việc phát hiện rửa tiền ở các ngân hàng vì thế cũng được làm khá tốt.
Vậy là một "đơn vị đặc nhiệm" phòng chống rửa tiền cũng chỉ có thể chờ tiếp nhận thông tin qua báo cáo?
Nếu không có báo cáo thì chúng tôi cũng ngồi chơi và các cơ quan cũng vậy. Vì vậy, vấn đề đào tạo của các bộ, ngành hướng dẫn là rất quan trọng để giúp mọi người hiểu rõ như thế nào là rửa tiền, nghĩa vụ pháp lý của họ đến đâu trong việc phòng chống rửa tiền, nếu phát hiện sự việc mà không báo cáo cho các cơ quan chức năng thì sẽ bị xử lý ra sao. Việc đó không có nghĩa là dọa cho người ta sợ mà là làm cho người ta nhận thức rõ và thấy được trách nhiệm, nghĩa vụ của mình trong việc cung cấp thông tin để hỗ trợ cơ quan chức năng trong việc phòng chống và phát hiện tội rửa tiền.
Thực tế, nhiều quốc gia trong trường hợp bị kết tội tham nhũng sẽ có tội danh liên quan khác nữa là rửa tiền, nhưng ở ta vì sao lại không xử lý về tội này?
Nhiều nước trên thế giới có khái niệm "tội phạm kép", còn ở Việt Nam thì không áp dụng khái niệm này. Pháp luật của ta trước nay chỉ chủ yếu xử lý tội phạm nguồn của tội rửa tiền. Ví dụ khi một người phạm tội tham nhũng và rửa tiền thì người đó sẽ bị xử lý tội tham nhũng và tịch thu toàn bộ số tiền có được do tham nhũng, thậm chí có thể bị phạt thêm.
Trong trường hợp một người phạm tội tham ô, tham nhũng nhưng lại giao số tiền có được do tham ô tham nhũng cho người khác xử lý bằng cách rửa tiền thì hai đối tượng này sẽ bị xử lý theo tội của mỗi người. Về bản chất, tội tham ô, tham nhũng và tội rửa tiền là hai tội hoàn toàn khác nhau. Nhưng mục tiêu cuối cùng trong việc xử lý tội rửa tiền là thu hồi tài sản. Vấn đề ở đây là ở mỗi quốc gia lại có một tập quán, một quan điểm pháp luật khác nhau, để có thể lựa chọn những hình thức xử lý khác nhau để đạt được mục đích cuối cùng mà pháp luật hướng đến chứ không phải là chúng ta né tránh tội rửa tiền.
Xin cảm ơn ông!
Minh Khánh
