Trước đó cũng đã có khá nhiều vụ án mà người bị oan, bị kết án chung thân, thậm chí tử hình như vụ Bùi Minh Hải ở Đồng Nai, Trần Văn Chiến ở Tiền Giang, Nguyễn Minh Hùng ở Tây Ninh. Dẫu biết rằng án oan sai không phải là hiện tượng cá biệt chỉ có ở Việt Nam, mà nó xảy ra cả ở những nước phát triển có nền tư pháp mạnh. Song dư luận cho rằng, yêu cầu cấp thiết hiện nay là phải nhanh chóng thành lập một Ủy ban trực thuộc Quốc hội, trực tiếp giám sát các kỳ án, vụ án có dấu hiệu oan sai.
Có kháng nghị thì mới ra oan sai
Phải thừa nhận một điều rằng, các vụ án oan sai không chỉ xảy ra ở Việt Nam mà ngay cả những nước có nền pháp luật, kinh tế phát triển cũng vẫn không tránh khỏi những sai sót, oan sai trong quá trình tố tụng. Vụ án Nguyễn Thanh Chấn ở Bắc Giang cũng không phải là trường hợp cá biệt ở Việt Nam. Trước đó, cũng đã từng có những kỳ án kéo dài hàng chục năm, trải qua rất nhiều phiên tòa nhưng vẫn có oan sai, vẫn tranh cãi.
Vụ án Nguyễn Thanh Chấn đã đặt ra nhiều vấn đề cần giải quyết trong các cơ quan tố tụng.
Vụ án Nguyễn Thanh Chấn đã tạo nên một sự chấn động trong dư luận, các cơ quan chức năng đang vào cuộc điều tra làm rõ những dấu hiệu oan sai của ông Chấn. Thực tế, nhiều vụ án có dấu hiệu oan sai chỉ được minh oan khi có quyết định kháng nghị của Viện trưởng VKSNDTC hoặc Chánh án TANDTC.
Nhìn nhận thực tế này, ĐBQH Huỳnh Nghĩa cho rằng: "Về giải quyết đơn khiếu nại, giám đốc thẩm, tái thẩm, năm qua ngành tòa án đã nỗ lực rất lớn giải quyết gần 7.500 đơn, đạt tỷ lệ 63,3% vượt chỉ tiêu Nghị quyết 37. Trong khi đó ngành kiểm sát chỉ giải quyết trên 2.000 đơn, đạt tỷ lệ 25% là quá thấp. Điều này cho thấy công tác giải quyết đơn giám đốc thẩm, tái thẩm có chuyển biến nhưng vẫn còn nhiều hạn chế. Cả hai ngành tòa án, kiểm sát còn tồn đọng trên 10.000 đơn là con số quá lớn. Giám đốc thẩm, tái thẩm là thủ tục đặc biệt được tiến hành theo trình tự cực kỳ chặt chẽ. Việc kháng nghị chỉ giao duy nhất người đứng đầu các ngành tòa án, kiểm sát thực hiện. Nhưng với cách làm như hiện nay dẫn đến nhận thức của xã hội, kể cả cơ quan Nhà nước xem giám đốc thẩm, tái thẩm là "cấp xét xử thứ 3".
Tâm lý xã hội người dân dường như thiếu niềm tin ở cấp phúc thẩm và họ cố gắng chờ điều kỳ diệu sẽ xảy ra ở "cấp xét xử thứ 3" này làm thay đổi bản án và thời gian qua, cũng có nhiều bản án, quyết định bị hủy theo trình tự đặc biệt này.
Một ĐBQH cũng đã đau lòng chia sẻ, ông đã nhận được hồ sơ vụ án có khối lượng lên tới 70kg. Bị cáo bị kết án tử hình, trong quá trình giám sát đề nghị toà, viện xem xét lại vụ án, nhưng khi được minh oan, phạm nhân đã chết vì bị ung thư.
Cùng với nỗi lòng này ông Nguyễn Mạnh Cường (Đoàn ĐBQH Quảng Bình) nói: "Hậu quả những vụ án oan sai gây ra là vô cùng nghiêm trọng, nó không chỉ gây mất mát về thể chất tinh thần, sự nghiệp, gia đình không thể bù đắp được đối với người bị oan mà vấn đề nghiêm trọng không kém là nó làm mất lòng tin của xã hội, người dân đối với cơ quan tư pháp, đối với hệ thống tư pháp. Nó có thể làm đổ vỡ mọi thành tích cố gắng mà các cơ quan tư pháp đạt được. Tôi đánh giá rất cao sự thẳng thắn, khẩn trương, trách nhiệm của các đồng chí lãnh đạo đứng đầu các cơ quan tư pháp trong giải quyết vụ việc. Tuy nhiên, tôi không đồng ý với ý kiến cho rằng, đây là một hành động rất dũng cảm.
Nếu như chúng ta thấy oan sai phải dũng cảm mới kháng nghị được thì tôi nghĩ rằng có nói như thế sẽ không thuyết phục với người dân. Đây phải là trách nhiệm, oan sai rõ ràng như vậy thì phải là trách nhiệm kháng nghị chứ không thể nói là dũng cảm".
Việc người dân vẫn đặt niềm tin vào quyết định kháng nghị, họ coi đó như "cấp xét xử thứ 3" là có cơ sở, bởi lẽ với những vụ "kỳ án" có dấu hiệu oan sai đã qua nhiều phiên toà xét xử bị cáo chỉ được minh oan khi có kháng nghị.
ĐBQH Đỗ Văn Đương: “Cần có một cơ quan giám sát độc lập”.
Giám sát, yêu cầu báo cáo nhưng không có... hồi âm
Hiện nay chúng ta có quy định về việc giám sát quá trình tố tụng, trong đó Ủy ban Tư pháp của Quốc hội sẽ thay mặt các đại biểu để giám sát việc này. Bàn về vấn đề này, GS.TS Trần Ngọc Đường, chuyên gia cao cấp viện Nghiên cứu lập pháp cho biết, trước đây bên Ủy ban Thường vụ Quốc hội sẽ giám sát rất chặt các vụ án, đặc biệt là các vụ án có dấu hiệu oan sai. Hiện nhiệm vụ này đang được giao cho Ủy ban Tư pháp của Quốc hội làm. Bây giờ những vấn đề giám sát sẽ quy về Ủy ban Tư pháp.
Về nguyên lý thì không thể đi giám sát từng vụ việc cụ thể được, Quốc hội cũng không thể nào giám sát được từng vụ án cụ thể, nhưng thỉnh thoảng nổi lên một số vụ việc lớn, dư luận xã hội quan tâm như kỳ án hiếp dâm ở Hà Đông ngày trước, hoặc mới đây là vụ án liên quan đến ông Nguyễn Thanh Chấn thì Ủy ban Tư pháp của Quốc hội mới vào cuộc.
Trao đổi về vấn đề này, ông Đỗ Văn Đương, Ủy viên thường trực Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cho biết, hiện tại đang bận họp Quốc hội và Ủy ban Tư pháp sẽ vào cuộc giám sát tư pháp. Theo ông Đương, sau vụ của ông Nguyễn Thanh Chấn thì cần chấn chỉnh lại quá trình tố tụng, cần xem xét hồ sơ, rút hồ sơ của những vụ án có dấu hiệu oan sai khác để giám sát và làm rõ.
"Tôi cho rằng không chỉ vụ án oan 10 năm của ông Chấn mà còn các vụ án oan sai khác cũng cần phải rút hồ sơ để giám sát. Hoặc những vụ đặc biệt nghiêm trọng, bỏ lọt tội phạm, tham nhũng và những vụ án lớn, đặc biệt lớn được dư luận xã hội quan tâm, từ đó mới giải quyết được tình trạng trên. Theo tôi, những vụ án nghiêm trọng, phức tạp và gây bức xúc trong dư luận như vậy thì phải có sự giám sát cụ thể", ĐBQH Đỗ Văn Đương nhấn mạnh.
Cũng liên quan đến vấn đề giám sát, đại biểu Đương cho rằng, vụ án ông Nguyễn Thanh Chấn cần được giám sát bởi một cơ quan độc lập, chứ không phải những cơ quan tố tụng hiện nay.
Liên quan đến vấn đề này, có đại biểu nhận xét, số lượng đơn đề nghị giám đốc thẩm, tái thẩm chưa được giải quyết vẫn còn khá nhiều mặc dù còn trong thời gian giải quyết theo quy định của pháp luật. Chất lượng giải quyết đơn trong một số trường hợp còn chưa cao, nội dung còn sơ sài, thiếu căn cứ thuyết phục nên người dân không đồng tình và tiếp tục đề nghị khiếu nại, tỷ lệ giải quyết đơn nhìn chung còn thấp, số đơn tồn đọng chuyển năm sau còn lớn, nhiều vụ không được xét xử giám đốc thẩm, tái thẩm theo đúng thời hạn quy định, trong đó có nhiều vụ thuộc thẩm quyền của Hội đồng thẩm phán TANDTC. Từ thực tế đó, đại biểu này cho rằng, chúng ta cũng chưa có những giải pháp cụ thể để giải quyết tình trạng đơn kêu oan trong suốt 10 năm qua như trường hợp Nguyễn Thanh Chấn.
Cần một cơ quan giám sát độc lập ĐBQH Đỗ Văn Đương nói: "Theo tôi, cần có một cơ quan giám sát, cụ thể Ủy ban Tư pháp sẽ giám sát chẳng hạn. Anh phải giám sát, xong phải rút hồ sơ lên. Tuy nhiên, hiện tại chúng tôi đang bận họp Quốc hội. Nhưng chúng tôi sẽ vào cuộc giám sát tư pháp, chứ còn việc này để người trong cuộc làm thì khó. Theo cá nhân tôi thì không chỉ vụ án của ông Chấn mà còn các vụ án oan sai cũng cần phải rút một số hồ sơ để giám sát. Ngoài ra, những vụ đặc biệt nghiêm trọng, bỏ lọt tội phạm hoặc tham nhũng và những vụ lớn đặc biệt lớn được dư luận xã hội quan tâm cũng cần phải rút hồ sơ để giám sát, từ đó mới giải quyết được tình trạng trên". |
Minh Khánh- Quốc Triều
