Ranh giới mong manh vì chế tài… nửa kín, nửa hở

Ranh giới mong manh vì chế tài… nửa kín, nửa hở

Thứ 6, 24/05/2013 | 11:13
0
Liên quan đến thực trạng hình sự hoá các vụ án dân sự, kinh tế, PV Báo điện tử Người đưa tin đã có cuộc trao đổi với ông Nguyễn Quốc Hội- chánh văn phòng TAND TP.Hà Nội.

Thưa ông, có nhiều ý kiến cho rằng, nguyên nhân dẫn đến hình sự hóa các vụ án dân sự, kinh tế, thương mại, là do xác định sai khách thể. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Điều đó không đúng hoàn toàn. Tuy nhiên, ở một số địa phương, do cơ quan tiến hành tố tụng đã xác định sai khách thể trong những vụ án cụ thể. Khi một xã hội phát triển, việc các giao dịch về kinh tế, vay mượn, thế chấp, cầm cố cũng phát triển với nhiều hình thức, đa dạng. Thông thường một cá nhân hay tổ chức đi vay vốn để làm ăn, nếu thuận lợi thì không có vấn đề gì phải bàn cãi. Tuy nhiên, nếu gặp rủi ro, làm ăn thua lỗ, các doanh nghiệp, cá nhân phát sinh tranh chấp từ việc vay mượn đó.

Trên thực tế rất nhiều cá nhân, tổ chức đi vay làm ăn nghiêm chỉnh, nhưng cũng có nhiều cá nhân, tổ chức, núp bóng dưới hình thức đi vay vốn để lừa đảo, mà pháp luật hình sự nhiều khi không thể truy cứu được do chưa đủ yếu tố. 

Tuy nhiên, hiện tượng một số hành vi vi phạm nghĩa vụ xác lập từ các giao dịch dân sự, kinh tế không cấu thành tội phạm bị khởi tố, điều tra, truy tố, xét xử theo pháp luật hình sự đã và đang là vấn đề bức xúc, được dư luận đặc biệt quan tâm. Tình trạng này không chỉ gây thiệt hại cho người dân, doanh nghiệp mà còn làm tổn hại môi trường đầu tư, kinh doanh, gây mất niềm tin của người dân vào công lý và hệ thống tư pháp.

Luật sư - Ranh giới mong manh vì chế tài… nửa kín, nửa hở

Ông Nguyễn Quốc Hội, Chánh văn phòng TAND TP.Hà Nội.

 Hiện nay, tội phạm kinh tế diễn biến rất phức tạp, có chiều hướng ra tăng, với những thủ đoạn, phương thức cực kỳ tinh vi. Việc đánh giá hành vi vi phạm pháp luật, thu thập chứng cứ đối với tội phạm nói chung đã là khó khăn, nhưng tội phạm kinh tế còn có những phức tạp riêng. Ngoài việc liên quan đến định tội danh, đó là  phạm tội gì, các cơ quan tiến hành tố tụng còn phải đấu tranh giữa các quan điểm với nhau, khi giải quyết một vụ án cụ thể. Ranh giới giữa tội phạm hình sự với giao dịch dân sự là khó tách bạch, dẫn tới việc hình sự hóa các vụ án dân sự. Để giải quyết tốt vấn đề này, cần có thông tư hướng dẫn cụ thể hơn nữa về Điều 140 BLHS để việc thực thi được rõ ràng, hạn chế tối đa việc hình sự hóa các quan hệ dân sự, kinh tế...

Nghĩa là một số cá nhân, tổ chức vay vốn làm ăn, nhưng thực tế là lừa đảo?

Thực tế là có thật, nhưng cũng không thể đại diện cho tất cả các vụ án dân sự, kinh tế, thương mại được. Có đương sự, tổ chức làm ăn nghiêm chỉnh, nhưng vì lý do bất khả kháng, họ không thể chi trả được, điều này cần phải được xem xét, dưới nhiều góc độ, tránh hình sự hóa. Tuy nhiên, nhiều sự việc cơ quan chức năng không khởi tố được vì điều luật quy định quá cứng nhắc. Tôi lấy ví dụ tội lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản được quy định tại Điều 140 - BLHS. Yếu tố cấu thành của tội này là, ý thức ban đầu là ngay thẳng, sau đó mới chiếm đoạt. Tuy nhiên, để khởi tố hình sự, luật quy định phải thỏa mãn một trong hai điều kiện: Đương sự phải bỏ trốn; cơ quan tố tụng phải chứng minh được đương sự đó lấy tài sản đi vay, dùng vào việc bất hợp pháp.

 Nếu không đủ hai yếu tố trên thì vụ việc chỉ là tranh chấp dân sự, giải quyết bằng tố tụng dân sự. Lợi dụng kẽ hở này, nhiều người đã đi vay rất nhiều, có thể lên tới hàng chục tỷ đồng rồi không chịu chi trả nhưng cũng không bỏ trốn. Họ lập luận: Giao dịch của họ chỉ là quan hệ dân sự, các tranh chấp khác nếu có sẽ được khởi kiện bằng một vụ án khác. Điều này không chỉ gây khó khăn cho các cơ quan tiến hành tố tụng mà còn gây thiệt hại lớn đối với người cho vay vốn. Việc cơ quan điều tra không khởi tố hình sự đối với hành vi vi phạm là do khó chứng minh trong việc đương sự dùng tài sản đi vay vào việc bất hợp pháp.

Mặc dù tội phạm về kinh tế rất phức tạp, nhưng chính sách của Đảng và Nhà nước hiện nay là không hình sự hóa các vụ án dân sự.

Xin cảm ơn ông!

Điều 107. Những căn cứ không được khởi tố vụ án hình sự

Không được khởi tố vụ án hình sự khi có một trong những căn cứ sau đây:

1. Không có sự việc phạm tội;

2. Hành vi không cấu thành tội phạm;

3. Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội chưa đến tuổi chịu trách nhiệm hình sự;

4. Người mà hành vi phạm tội của họ đã có bản án hoặc quyết định đình chỉ vụ án có hiệu lực pháp luật;

5. Đã hết thời hiệu truy cứu trách nhiệm hình sự;

6. Tội phạm đã được đại xá;

7. Người thực hiện hành vi nguy hiểm cho xã hội đã chết, trừ trường hợp cần tái thẩm đối với người khác.

Lương Liễu

Hình sự hóa vụ 'phó huyện say xỉn gây tai nạn'

Thứ 5, 04/04/2013 | 11:03
Vụ phó trưởng Công an huyện hải Lăng (Quảng Trị) lái xe gây tai nạn đã được CQĐT hình sự hóa. Hồ sơ vụ tai nạn đã được chuyển lên Công an tỉnh Quảng Trị xem xét.

Cơ quan tố tụng 'lách luật' để miễn trách nhiệm hình sự

Thứ 2, 25/02/2013 | 15:48
Quy định về việc miễn trách nhiệm hình sự (TNHS) theo Điều 25 Bộ luật Hình sự (BLHS) thể hiện tính nhân đạo trong chính sách hình sự của Nhà nước ta.