Nhiều chuyên gia đã lên tiếng cảnh báo chất lượng các công trình thủy điện vừa và nhỏ ở nước ta đang có vấn đề. Xung quanh vấn đề này, PV báo điện tử Người đưa tin đã có cuộc trao đổi với TS. Trần Chủng, nguyên cục trưởng Cục Giám định Nhà nước về chất lượng công trình xây dựng.
Chủ đầu tư "thả lỏng" từ thiết kế đến thi công
Thưa ông, sáng 12/6 vừa qua, đập thủy điện Ia Krêl 2 bất ngờ bị vỡ, đặc biệt đây không phải lần đầu tiên một công trình thủy điện ở nước ta gặp sự cố. Là một chuyên gia đầu ngành về lĩnh vực này, ông đánh giá như thế nào về chất lượng của những công trình này?
Theo tôi thì chúng ta cũng không nên vơ đũa cả nắm, cho rằng tất cả các công trình xây dựng, công trình thủy điện ở nước ta có vấn đề về chất lượng. Vì trên thực tế cũng có những công trình chất lượng rất tốt. Nhưng tình trạng các công trình thủy điện công suất nhỏ như ở Tây Nguyên vừa rồi gặp sự cố theo phán đoán của tôi là có vấn đề về kỹ thuật. Điều này một mặt là do kết cấu địa chất, địa hình ở đó có thể là không tốt, nhưng mặt khác có thể bộ phận thiết kế, thi công không được lựa chọn cẩn thận. Nói cách khác, là do chủ đầu tư thả lỏng từ thiết kế cho đến thi công công trình, không quản lý chặt chẽ theo quy định của pháp luật. Chính quyền cấp phép thì cũng cần phải thường xuyên kiểm tra, giám sát xem chủ đầu tư, đơn vị thi công họ đang làm gì, làm như thế nào và làm đến đâu rồi. Chứ không nên cứ cấp phép xong thì mặc kệ, muốn làm gì thì làm như hiện nay.
Hiện nay, rất nhiều dự án nhỏ lẻ kiểu như thế này, trong tầm kiểm soát của địa phương nhưng chính quyền địa phương thì lại quản lý lỏng lẻo. Chủ đầu tư thì vì lợi ích của mình nên cứ làm để thu tiền mà không tính đến những tác động của công trình, thậm chí không quan tâm lựa chọn đối tác thi công nên dẫn đến những công trình có chất lượng thấp, chưa dùng đã hỏng.
PGS. TS. Trần Chủng.
Theo ý của ông thì hiện nay đang có tình trạng những công trình nhỏ, lẻ thuộc quyền kiểm tra, giám sát của các địa phương thì thường có chất lượng thấp, quản lý lỏng lẻo nên dễ dẫn tới những sự cố?
Đúng là như vậy. Tôi thấy ở nhiều địa phương, những công trình thủy điện vừa và nhỏ, mang tầm địa phương thì chưa được chú ý kiểm tra, giám sát, chính quyền thường mặc kệ chủ đầu tư muốn thực hiện ra sao thì thực hiện. Tôi cho rằng, mặc dù đó là những công trình nhỏ, nhưng nếu không được quan tâm đúng mức thì khi xảy ra sự cố hậu quả của nó không hề nhỏ chút nào. Ví dụ như thủy điện Ia Krêl 2, công suất chỉ có 5,5 MW, nhưng khi xảy ra vỡ đập, chỉ trong phút chốc đã có hàng trăm héc ta hoa màu, hàng chục ngôi nhà của người dân bị cuốn trôi hoàn toàn.
Đối với các công trình lớn, bao giờ cũng được Chính phủ, các bộ ngành quan tâm, siết chặt các khâu cho nên chất lượng vẫn được đảm bảo tốt. Còn với các công trình mang tính địa phương, được chính quyền nới lỏng kiểm soát cho nên vô tư xây dựng. Ở nhiều địa phương, không chỉ chất lượng các công trình nhỏ không đảm bảo mà ngay cả việc phát triển ồ ạt các thủy điện nhỏ một cách thiếu kiểm soát cũng là một vấn đề đáng lo ngại. Tôi cho rằng, trách nhiệm của việc này thuộc về chính quyền của địa phương. Việc địa phương quản lý sau khi cấp phép đầu tư còn mỏng, và đó là một trong những vấn đề đáng lo ngại. Những sự cố công trình nhỏ đó có thể là không thật sự lớn, không gây chấn động, nhưng cộng dồn nhiều thiệt hại lại thì đó lại là một vấn đề lớn.
Đừng để hòa cả làng
Thời điểm này mực nước tại các hồ thủy điện ở Tây Nguyên đang ở mức rất thấp, thế nhưng đập thủy điện Ia Krêl 2 lại bị vỡ đập. Bằng kinh nghiệm của mình, ông có thể lý giải rõ hơn nguyên nhân vỡ đập thủy điện này?
Áp lực của nước chỉ là một trong những nguyên nhân gây ra sự cố vỡ đập. Trong trường hợp thủy điện Ia Krêl 2, tôi loại trừ nguyên nhân do áp lực của nước lên thành đập, vì mực nước hiện nay ở trong hồ là không lớn. Vì thế, có khả năng bản thân đập này đã ẩn chứa những khuyết tật, chỉ cần một tác động nhỏ của địa chất, của thiên nhiên là có thể dẫn tới sự cố. Vì thế, để đảm bảo an toàn cho các công trình, tránh những sự cố đáng tiếc thì cần có những người có trình độ, có tầm để thiết kế công trình. Trong quá trình thi công thì phải được kiểm soát một cách chặt chẽ, cẩn trọng xem đã đúng với thiết kế hay chưa. Ở nước ta, vấn đề này đang bị xem nhẹ, và đây chính là nguyên nhân dẫn tới chất lượng các công trình còn thấp.
Để xảy ra những sự cố đáng tiếc như vậy, theo ông trách nhiệm chính thuộc về ai?
Tôi cho rằng, trách nhiệm chính là thuộc về chủ đầu tư. Hiện nay chúng ta có những quy định rất rõ, chủ đầu tư phải chịu trách nhiệm trước pháp luật và trước địa phương nếu để xảy ra sự cố. Nếu sự cố gây ra những thiệt hại thì chủ đầu tư phải đền bù các thiệt hại đó.
Mặt khác, như tôi đã phân tích, chính quyền địa phương nơi xảy ra sự cố cũng phải đứng ra chịu trách nhiệm, xem xét lại quy trình quản lý của mình, trách nhiệm quản lý của mình ra sao khi để xảy ra sự cố. Bởi lẽ, chính quyền địa phương ngoài việc cấp phép cho chủ đầu tư thì phải có trách nhiệm giám sát xem họ có tuân thủ theo pháp luật không?. Tôi cho rằng, cần phải làm rõ trách nhiệm của các cá nhân liên quan khi để xảy ra những sự cố, không thể làm việc theo kiểu hòa cả làng được. Sự cố xảy ra nhưng cũng không công bố rõ ai là người có lỗi và xử lý những cá nhân đó như thế nào. Theo tôi cần phải chấn chỉnh lại việc này.
Xin cảm ơn ông!
Quốc Triều (thực hiện)
