Mua dồn dập cổ phiếu quỹ
Công ty cổ phần Đầu tư Dịch vụ Tài chính Hoàng Huy (mã chứng khoán: TCH) mới đây có tờ trình gửi các cổ đông xin ý kiến về việc tiếp tục mua thêm 20 triệu cổ phiếu làm cổ phiếu quỹ của công ty nhằm giảm số lượng cổ phiếu lưu hành, gia tăng giá trị cho cổ đông. Tờ trình này sẽ được thông qua tại Đại hội cổ đông bất thường dự kiến diễn ra vào ngày 12/2/2018 tới đây.
Theo đó, TCH sẽ thực hiện mua lại tối đa 20 triệu cổ phiếu làm cổ phiếu quỹ, chia thành 2 đợt trong năm tài chính 2018, mỗi đợt tối đa 10 triệu cổ phiếu. Nguồn vốn thực hiện từ lợi nhuận chưa phân phối còn lại và thặng dư vốn cổ phần. Phương thức giao dịch qua thỏa thuận và khớp lệnh.
Cũng hồi đầu tháng 1/2018, TCH đã có báo cáo về việc hoàn tất mua hơn 9,7 triệu cổ phiếu làm cổ phiếu quỹ. Trước đó, tại cuộc họp HĐQT ngày 9/10/2017, các cổ đông đã thông qua quyết định mua lại tối đa 18 triệu cổ phiếu quỹ. Tuy nhiên, theo trình bày tại cuộc họp mới nhất hôm 18/11, do giới hạn quy định về nguồn vốn mua nên số lượng cổ phiếu mua vào được quyết định là 11 triệu cổ phiếu thay vì 18 triệu cổ phiếu.
Tài chính Hoàng Huy dồn dập mua cổ phiếu quỹ.
Vì sao chỉ trong vài tháng, doanh nghiệp này lại dồn dập gom cổ phiếu của chính mình như vậy? Ngược lại thời điểm đầu tháng 10/2017, khi đó TCH có gần 363 triệu cổ phiếu đang lưu hành và không nắm giữ cổ phiếu quỹ nào. Giá cổ phiếu TCH thời điểm đó được cho là giảm khá sâu so với vài tháng trước, giao dịch chỉ quanh mức 16.200 đồng/cổ phiếu.
Còn hiện tại, cổ phiếu TCH niêm yết trên sàn HOSE có thị giá dao động từ 21.000 – đến 23.000 đồng/cổ phiếu. Cú tăng điểm này của TCH không thể không nói đến vai trò gom cổ phiếu quỹ của chính Hoàng Huy.
Cổ đông băn khoăn
Như đã nói ở trên, trong báo cáo của TCH, việc mua cổ phiếu nhằm “giảm lượng cổ phiếu đang lưu hành, làm gia tăng giá trị cho cổ đông”. Tuy nhiên, không thể phủ nhận, mua cổ phiếu quỹ sẽ giúp doanh nghiệp làm đẹp một vài chỉ số tài chính, cụ thể là EPS (thu nhập trên mỗi cổ phần), ROE (tỷ số lợi nhuận ròng trên vốn chủ sở hữu) và ROA (tỷ số lợi nhuận ròng trên tài sản) tăng lên, kể cả khi doanh thu và lợi nhuận không đổi.
Thế nhưng có một điểm hết sức mâu thuẫn rằng, tại nhiều doanh nghiệp hầu như việc gom cổ phiếu quỹ không đem lại lợi nhuận cho hoạt động kinh doanh chính và không tạo ra giá trị cho cổ đông. Nhiều nhà đầu tư cho rằng, nếu triển vọng doanh nghiệp không tốt, cớ gì lãnh đạo mạo hiểm mua lại cổ phiếu của chính mình? Trong tình hình kinh tế khó khăn như hiện nay, tiền mặt được coi trọng vì có tính thanh khoản cao hơn, thì việc bỏ ra số tiền lớn mua cổ phiếu không thể không khiến cổ đông đắn đo.
Tại thời điểm 31/12/2017, TCH có 456 tỷ đồng tiền mặt và tiền gửi ngân hàng. Nếu thực hiện thành công giao dịch mua lại 20 triệu cổ phiếu quỹ ước tính TCH phải bỏ ra tới 440 tỷ tiền mặt. Cho nên, việc mua cổ phiếu quỹ sẽ khiến doanh nghiệp có thể mất đi khoản tiền đề phòng bù đắp cho việc đầu tư trung, dài hạn, cổ đông cũng phải chấp nhận thực tế là hoạt động của doanh nghiệp thêm rủi ro và rủi ro có thể đến bất cứ lúc nào.
Về cách thức mua, TCH công bố rằng theo hình thức khớp lệnh hoặc thỏa thuận. Nếu không mua đủ qua khớp lệnh thì có thể thông qua giao dịch thỏa thuận. Với hình thức này, cổ đông cũng có thể đặt câu hỏi về danh tính bên bán và có hay không việc sử dụng tiền của doanh nghiệp để giúp một hoặc một số cổ đông đặc biệt thoái vốn ở giá tốt?
Nhìn chung, có thể tại thời điểm đăng ký mua, doanh nghiệp có nguồn vốn nhàn rỗi, nhưng nguy cơ rủi ro về tài chính cũng rất khó đoán định, ví dụ, không thu được các khoản nợ đến hạn, chậm trả của khách hàng... Khi đó, kế hoạch mua cổ phiếu quỹ bất thành, hoặc thiếu hụt dòng tiền sẽ làm suy yếu khả năng thanh toán và trả nợ của công ty.
Con dao hai lưỡi
Liên quan đến việc mua bán cổ phiếu quỹ, luật sư Hà Huy Phong – Giám đốc công ty Luật Inteco cho rằng, những lợi ích từ việc mua bán cổ phiếu quỹ là không cần bàn thêm vì nó có rất nhiều. Bản chất đó là cách thức để công ty kiếm lợi nhuận trên chính cổ phiếu của mình thông qua cơ chế giao dịch thị trường chứng khoán. Việc kiếm lợi nhuận như vậy là hoàn toàn chính đáng và được pháp luật cho phép, cũng là cách để doanh nghiệp tự bình ổn mặt hàng và giá cả của chính mình trên thị trường.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, trên thị trường vốn, có khá nhiều chiêu trò và xảo thuật để có thể thay đổi cách nhìn của thị trường về công ty hoặc thậm chí là cách thức để vun vén lợi ích cho cổ đông là thành viên ban lãnh đạo hoặc người có liên quan. Việc mua lại cổ phiếu quỹ sẽ làm giảm lượng tiền mặt tại công ty. Vốn chủ sở hữu phản ánh ở mục B, phần nguồn vốn trên bảng cân đối kế toán sẽ giảm đi một lượng tương đương.
Theo phân tích luật sư Phong, thông thường nguồn ngân quỹ sử dụng để mua cổ phiếu quỹ được huy động từ vốn thặng dư cổ phần hoặc lợi nhuận chưa chia. Đây là cách tốt nhất để công ty “giấu tiền”, né tránh việc chia lợi tức cho cổ đông.
Mặt phải của việc mua lại cổ phiếu quỹ là gia tăng độ cô đặc của cổ phiếu, tạo sự khan hiếm của hàng hóa trên thị trường, nâng cao giá trị mang lại cho cổ đông. Tuy nhiên mặt trái là đẩy cổ đông ra kiếm lợi trên thị trường thay vì thu lợi cả trên hai mặt trận là thị trường chứng khoán và lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh của công ty.
Luật sư Phong khuyến cáo, cần cảnh giác với giao dịch bất thường về mua bán cổ phiếu quỹ, vì đó có thể là cách mà doanh nghiệp có thể chuyển tiền và lợi nhuận từ túi công ty sang túi cổ đông lớn, gây thiệt hại cho cổ đông nhỏ. Mua bán cổ phiếu quỹ là con dao hai lưỡi cả về mặt kinh tế và pháp luật, hay nói cách khác, tồn tại nhiều kẽ hở hợp pháp để cổ đông có thể đánh võng trên thị trường, vun vén riêng cho lợi ích của mình.
Trao đổi với PV, một chuyên gia tài chính nhận định, nhìn vào lịch sử giao dịch của các cổ phiếu có truyền thống hay mua cổ phiếu quỹ cho thấy, sau động thái này, giá cổ phiếu không hẳn có sự bứt phá mạnh mẽ. Về mặt nào đó, đây là chiêu nhằm đẩy giá cổ phiếu tăng cao hơn.
Sau mỗi lần thông báo mua cổ phiếu quỹ, thị giá cổ phiếu lại chứng kiến một cú hích. Hơn nữa, việc mua cổ phiếu quỹ cũng cho thấy doanh nghiệp không ưu tiên sử dụng vốn để đầu tư mở rộng kinh doanh, hay đầu tư công nghệ nâng cao chất lượng.
Điều này có thể sẽ giảm sức cạnh tranh của doanh nghiệp trong tương lai. Chính vì thế, mua cổ phiếu quỹ có nên và có thực sự đạt mục đích bình ổn giá cổ phiếu, mang lại lợi ích cho cổ đông hay chỉ là bình phong cho các mục đích khác là một câu hỏi đầy nghi vấn trước cách công bố thông tin “nửa kín, nửa hở” của các doanh nghiệp.
