Trở lại Hà Giang sau hơn 30 năm diễn ra cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới Vị Xuyên, nghe đến những địa danh như: "Thung lũng gọi hồn, lò vôi thế kỉ..." không khỏi khiến người nghe giật mình.
Cuộc chiến bảo vệ biên giới Vị Xuyên - Thanh Thủy dù quy mô không lớn nhưng được nhận định là vùng chiến sự ác liệt, đau thương nhất trong cuộc chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc (1984-1989).
Nhà thơ Lê Vân đã từng viết những dòng thơ để diễn tả cuộc chiến nhiều đau thương, mất mát này: "Giặc Trung Quốc đánh Hà Tuyên. Sông Nho Quế gầm lên bão sóng. Súng trả lời với súng. Xác quân thù chồng chất biên cương...".
Những chiến sĩ hy sinh để bảo vệ biên giới Vị Xuyên. Ảnh Kim Thược
Cách đây đúng một năm, trong một cuộc gặp tình cờ chúng tôi được nghe bạn Hoàng Sơn (Nam Định) tâm sự: "Mình năm nay 30 tuổi. Cha mình là người tham gia chiến đấu trong thời gian này. Mẹ mình thường kể lại là mình được sinh ra trong thời gian ngắn ngủi cha về thăm nhà. Khi mình lớn lên vẫn thường nghe cha kể cho mình nghe về cuộc chiến. Cha của bạn mình cũng là liệt sĩ và hy sinh năm 1984 trong một trận đánh ác liệt ở biên giới Vị Xuyên. Nhiều người không biết hỏi mình là tại sao năm 1984 không còn chiến tranh mà vẫn có liệt sĩ. Mình đã giải thích cho nhiều bạn trẻ về cuộc chiến giai đoạn này nhưng dường như nhiều bạn không tin mình lắm".
Có lẽ do nỗi trăn trở với bạn Hoàng Sơn nên khi những phóng viên trẻ như chúng tôi thực hiện đề tài "Chiến tranh biên giới Vị Xuyên" đã gặp không ít khó khăn. Một phần lịch sử chưa có những tổng kết cụ thể, một phần vì cuộc chiến được diễn ra âm thầm và bền bỉ suốt 5 năm trời tại vùng biên giới cực Bắc của Tổ quốc. Có lẽ đã đến lúc, lịch sử nên có những tư liệu chính xác và rõ ràng để thế hệ sau ý thức được trách nhiệm và nghĩa vụ của mình với máu xương của cha ông.
