Vắc-xin Covid-19 Cuba - niềm hy vọng của các nước thu nhập thấp

Tỉ lệ dân số tiêm chủng vắc-xin Covid-19 tại đất nước Cuba đã vượt hơn hầu hết các quốc gia lớn và giàu có nhất trên thế giới. Trên thực tế, chỉ có Các Tiểu vương quốc Ả Rập Thống nhất (UAE) giàu có về tài nguyên dầu mỏ mới ghi nhận tỈ lệ tiêm chủng cao hơn Cuba. Đất nước này đã đạt được tỉ lệ tiêm chủng ấn tượng nhờ vào việc tự sản xuất vắc-xin Covid-19 của riêng mình, ngay cả khi trải qua lệnh cấm vận thương mại vốn kéo dài hàng thập kỷ của nước Mỹ.

Bà Helen Yaffe, giảng viên lịch sử kinh tế và xã hội tại Đại học Glasgow, Scotland (Anh) chia sẻ với hãng tin CNBC: "Đó là một kỳ tích đáng kinh ngạc", "Những người đã nghiên cứu về công nghệ sinh học thì không ngạc nhiên về điều đó bởi nó không nằm ngoài mong đợi. Đó là kết quả của những chính sách chính phủ về đầu tư công vào lĩnh vực sức khỏe cộng đồng và y khoa".

Theo số liệu thống kê chính thức do Our World in Data tổng hợp, cho đến nay, khoảng 86% dân số Cuba đã được tiêm đầy đủ 3 liều vắc-xin ngừa Covid-19, trong đó bao gồm cả trẻ em từ 2 tuổi trở lên được bắt đầu được tiêm chủng từ vài tháng trước.

Các cơ quan y tế của Cuba đang triển khai các mũi tiêm tăng cường cho toàn bộ người dân trong tháng này nhằm hạn chế sự lây lan của biến thể Covid-19 Omicron, vốn được cho rằng có khả năng lây truyền cao.

Bà Helen Yaffe chia sẻ: “Tôi cho rằng rõ ràng nhiều quốc gia và dân số ở phía nam bán cầu sẽ coi vắc-xin Cuba là hy vọng tốt nhất để tiêm chủng đến năm 2025”. Cuba, với khoảng 11 triệu dân, là quốc gia duy nhất ở khu vực Mỹ Latinh và vùng Caribe tạo ra vắc-xin “cây nhà lá vườn” ngăn ngừa Covid-19.

Ông John Kirk, giáo sư chương trình Châu Mỹ Latinh của Đại học Dalhousie (Nova Scotia, Canada), chia sẻ qua điện thoại với hãng tin CNBC: "Sự đột phá của đất nước nhỏ bé này trong việc sản xuất vắc-xin cho riêng mình và thực hiện tiêm chủng cho 90% dân số đã là một điều phi thường".

Hệ thống công nghệ sinh học của Cuba đã phát triển 5 loại vắc xin Covid-19 khác nhau, trong đó có Abdala, Soberana 02 và Soberana Plus. Các loại vắc-xin này đều được Cuba cho biết cung cấp khả năng bảo vệ 90% ngăn ngừa Covid-19 có triệu chứng khi tiêm đủ ba liều.

Dữ liệu thử nghiệm lâm sàng vắc-xin của Cuba vẫn chưa trải qua đánh giá đồng cấp khoa học quốc tế, mặc dù quốc gia này đã tham gia 2 cuộc trao đổi thông tin trực tuyến với Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) nhằm bắt đầu quy trình phê duyệt đưa vào Danh sách Sử dụng Khẩn cấp (EUL).

Không giống như các công ty dược phẩm khổng lồ Pfizer và Moderna của nước Mỹ sử dụng công nghệ mRNA, tất cả vắc-xin được sản xuất bởi Cuba đều là vắc-xin tiểu đơn vị protein, tương tự vắc-xin Novavax.

Điều quan trọng đối với các nước thu nhập thấp là những liều vắc-xin với chi phí rẻ, có thể được sản xuất ở quy mô lớn và không yêu cầu bảo quản trong tủ lạnh với nhiệt độ quá thấp.

Do đó, một số quan chức y tế quốc tế đánh giá vắc-xin Cuba là nguồn hy vọng cho nam bán cầu, đặc biệt là trong bối cảnh tỉ lệ tiêm chủng của các quốc gia này vẫn ở mức thấp. Ví dụ, trong khi khoảng 70% người dân ở Liên minh châu Âu đã được tiêm chủng đầy đủ, thì con số này ở châu Phi chỉ chưa đến 10% dân số.

Tuy nhiên, để hiện thực hóa hy vọng này, vắc-xin của Cuba sẽ phải trải qua quá trình phê duyệt bởi WHO. Trong đó, quá trình kiểm tra của WHO có bao gồm việc đánh giá các cơ sở sản xuất tại nơi phát triển vắc-xin, vốn là điều mà các quan chức y tế Cuba cho rằng đã làm chậm tiến độ của quá trình phê duyệt.

Ông Vicente Verez, người đứng đầu Viện vắc-xin Finlay của Cuba, chia sẻ với hãng tin Reuters vào tháng trước rằng cơ quan y tế Liên hợp quốc đang đánh giá các cơ sở sản xuất của Cuba theo "tiêu chuẩn hàng đầu thế giới"- hàm ý để sử dụng cho các quốc gia có nền công nghiệp hóa cao và có nền kinh tế tiên tiến, trong khi chi phí để nâng cấp các cơ sở tại nước này lên cấp độ như vậy là quá tốn kém. 

Trước đó, ông Verez chia sẻ rằng các tài liệu và dữ liệu cần thiết sẽ được trình lên WHO trong quý đầu tiên năm 2022. Sự chấp thuận của WHO là một bước quan trọng trong việc cung cấp các mũi tiêm trên toàn thế giới.

Niềm hy vọng to lớn

Ông Kirk cho rằng việc WHO phê duyệt vắc-xin Covid-19 do Cuba sản xuất trong nước sẽ mang "ý nghĩa to lớn" đối với các quốc gia đang phát triển. Không giống như các quốc gia hay công ty dược phẩm khác, Cuba đã đề nghị tham gia chuyển giao công nghệ để chia sẻ chuyên môn sản xuất vắc-xin của mình với các nước có thu nhập thấp.

Ông Kirk nói: “Mục tiêu của Cuba không phải là nhanh chóng kiếm tiền, mà là bảo vệ sức khỏe toàn cầu. Vì vậy, dù việc thu lợi nhuận có thể xảy ra nhưng không phải là lợi nhuận ở mức cao như một số công ty đa quốc gia".

E] Người phụ nữ đứng sau thành công của "vũ khí" vắc-xin Astrazeneca

Ông Tedros Adhanom Ghebreyesus, Tổng giám đốc WHO, vào tháng trước đã cảnh báo một "cơn sóng thần" về các trường hợp mắc Covid-19 do biến thể Omicron gây ra có thể tràn ngập “quá nhanh và quá lớn” đến hệ thống y tế trên toàn thế giới. Ông Tedros đã nhắc lại lời kêu gọi phân phối vắc-xin nhiều hơn để các quốc gia thu nhập thấp có thể tiêm chủng cho dân số của họ. Mục tiêu của WHO là 70% dân số mọi quốc gia sẽ được tiêm chủng đầy đủ đến tháng 7/2022.

Vào năm ngoái, WHO cho biết trong trường hợp các nước thu nhập cao không tích trữ vắc-xin để sử dụng cho các chiến dịch tiêm chủng tăng cường thì thế giới có khả năng sẽ có đủ liều vắc-xin Covid-19 để tiêm chủng đầy đủ cho toàn bộ người trưởng thành trên toàn cầu vào năm 2022.

WHO, cùng một số chuyên gia y tế, các nhóm công đoàn, các cựu lãnh đạo thế giới, các tổ chức từ thiện y tế quốc tế, những người đoạt giải Nobel và các tổ chức nhân quyền đã nhiều lần kêu gọi từ bỏ quyền sở hữu trí tuệ đối với vắc-xin phòng Covid-19 nhằm mở rộng sản xuất vắc-xin trên toàn cầu.

Không e ngại khi tiêm chủng vắc-xin

Số trường hợp nhiễm Covid-19 trung bình trong 7 ngày ở Cuba đã tăng lên tới 2.063 ca vào ngày 11/1, đây là mức tăng gần gấp 10 lần kể từ cuối tháng 12 năm ngoái trong bối cảnh số ca nhiễm biến thể Covid-19 Omicron hiện đang gia tăng trên khắp các quốc gia và vùng lãnh thổ ở khu vực châu Mỹ.

Tổ chức Y tế Liên Mỹ (PAHO), văn phòng của WHO tại khu vực châu Mỹ, đã cảnh báo rằng việc số ca nhiễm tăng cao có thể khiến số ca nhập viện và tử vong gia tăng trong những tuần tới.

PAHO đã kêu gọi các quốc đẩy nhanh tốc độ bao phủ vắc-xin nhằm giảm sự lây lan của Covid-19. Cơ quan này cũng nhắc lại khuyến nghị về các biện pháp y tế công cộng như đeo khẩu trang, vốn là một yêu cầu bắt buộc ở Cuba.

Bà Yaffe, giảng viên lịch sử kinh tế và xã hội tại Đại học Glasgow qua chia sẻ với hãng tin CNBC vào tháng 2/2021, đã "đảm bảo" rằng Cuba có thể sử dụng vắc-xin Covid-19 sản xuất trong nước một cách cực kỳ nhanh chóng. 

Bà nói: “Đó không phải là phỏng đoán, mà dựa trên sự hiểu biết về hệ thống chăm sóc sức khỏe cộng đồng của Cuba. Thực tế, Cuba có những bác sĩ gia đình và phòng khám y tá ở mọi vùng miền”. Nhiều phòng khám trong số này đặt trụ sở tại các vùng nông thôn khó tiếp cận, điều đó cho phép các cơ quan y tế nhanh chóng cung cấp vắc-xin cho người dân.

Bà Yaffe cho biết: “Ở một khía cạnh khác, họ không có phong trào phản đối tiêm vắc-xin, điều mà chúng ta đang chứng kiến tại nhiều quốc gia”.

Hà Thanh (theo CNBC, World in data)