Tập tài liệu có tên "Quan hệ Mỹ -Việt Nam giai đoạn 1945-1967": Nghiên cứu do Bộ Quốc phòng thực hiện, được công bố 40 năm sau khi nó bị rò rỉ. Tài liệu này do Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Robert McNamara yêu cầu soạn thảo năm 1967 nhằm ghi lại lịch sử cuộc chiến ở Việt Nam.
Tổng thống Lyndon Johnson phát biểu trước binh lính tại miền nam Việt Nam năm 1967. Ảnh: AP
Tổng thống Richard Nixon từng ngăn cản việc xuất bản tài liệu này, dẫn tới một phán quyết của tòa án, mở đường cho tự do báo chí. Dù văn bản vẫn được coi là tài liệu mật, phần lớn nội dung của nó đã được đăng tải trong suốt 40 năm qua.
Loạt bài tiết lộ về Hồ sơ Lầu Năm Góc lần đầu tiên được đăng trên tờ The New York Times ngày 13/6/1971. Nó có sức bùng nổ và gây chấn động chẳng khác gì đợt tiết lộ Wikileaks vừa qua.
Việc tung ra Hồ sơ Lầu Năm Góc khi đó vốn vi phạm quy định tối mật của chính phủ, làm lung lay ghế Tổng thống của ông Richard Nixon và đưa đến một cuộc chiến pháp lý tại Tòa án Tối cao, mà đã mở đường cho tự do báo chí. Hồ sơ này vốn được Bộ Quốc phòng và một nhóm phân tích gia về chính sách ngoại giao chuẩn bị vào cuối nhiệm kỳ của Tổng thống Lyndon Johnson.
Chính một trong các nhà phân tích là ông Daniel Ellsberg đã tiết lộ hồ sơ này, trong hành động thách thức được coi là một trong những cáo giác kịch tính nhất trong lịch sử Mỹ. Hồ sơ này cho thấy các đời Tổng thống Johnson, Kennedy và các chính quyền trước nữa đã leo thang xung đột tại Việt Nam trong khi lừa dối Quốc hội, công chúng và các đồng minh. Tuy nhiên, tập hồ sơ vẫn có 11 chữ bị xóa, khiến giới học giả thắc mắc không biết là chữ gì.
Động thái công bố tập tài liệu này khiến nhiều người suy đoán liệu còn gì có thể khám phá về cuộc chiến đã chia rẽ cả nước Mỹ. Nhiều người đặt câu hỏi tại sao giới chức Mỹ mất thời gian quá lâu để công bố một trong những bí mật được giữ kém nhất lịch sử, BBC nhận định.
Thủy Bình (tổng hợp)
