Tiểu thuyết "Chín bỏ làm mười" lấy bối cảnh là không gian khu phố cổ Hà Nội những năm 60 của thế kỉ XX. Khác với lối viết chương hồi thông thường, câu chuyện được kể lại bằng việc thay đổi linh hoạt giọng kể.
Lần lượt, 7 ngôi kể là: cậu bé Nam Mọt sách, bác Lẫm Biết tuốt, chị Tâm mun, ông Biếc Dân phòng, chị Hiếu cơm, Lâm đồng cô và thủ từ Khiêm, bằng suy nghĩ và cảm nhận của riêng mình đã thuật lại mọi sự việc trong khu phố Hàng Nồi một cách đầy sinh động và chân thật. Bằng đấy nhân vật, là những đại diện tiêu biểu của con phố nhỏ mà ẩn chứa trong đó vô vàn rắc rối, mâu thuẫn của xã hội những năm sau khi hòa bình lập lại.
Chín bỏ làm mười là tâm thức cư xử của người Việt, đã được tác giả lựa chọn làm chủ đề chính của tiểu thuyết. Có những việc, nếu cứ hành xử theo cách này thì mọi chuyện sẽ đi vào bế tắc và con người càng thêm hằn học, tức tối và căm ghét nhau hơn. Vì chín bỏ làm mười mà trong gia đình tam đại đồng đường, cha mẹ, con cái mất đoàn kết, suốt ngày bì tị nhau; bà con lối phố chành chọe, dòm ngó nhau; dịch vụ thương nghiệp coi thường khách hàng mà khách cũng e dè ngại phản ảnh...
Trong một không gian sống ngột ngạt, chật chội với mùi chuồng trồ (nhà vệ sinh) nồng nặc, những kiếp sống của con người cũng chẳng thể nào khá hơn. Tất cả đều trở thành nạn nhân, và đỉnh điểm nhất là cái chết của anh Lâm đồng cô. Không là trai, cũng chẳng phải gái, anh bị cả xã hội lên án, tẩy chay. Từ một thầy giáo anh trở thành con phe, và đến khi không chịu nổi sức ép dư luận, anh đã tìm đến cái chết để giải thoát.
Tiểu thuyết "Chín bỏ làm mười" của nhà văn Trần Chiến.
Những đứa trẻ như Nam mọt sách, Tâm mun trong sáng, ngây thơ mà cũng bị lôi vào những trò phản trắc của người lớn, bị đưa vào trong cuộc đấu tố Lâm chỉ vì chúng hay đến nhà Lâm chơi. Mẹ Nam Mọt sách là một người phụ nữ chỉn chu, biết nâng niu cái đẹp và tận hưởng cuộc sống, song vì sự dò xét, hiềm tị của láng giềng mà phải giấu mình, lúc nào cũng phải tâm niệm một sự nhịn là chín sự lành.
Có thể nói, đây là một cuốn tiểu thuyết viết về Hà Nội với những nét rất đặc trưng của xã hội thành thị những năm sau hòa bình lập lại. Bạn đọc có thể có một sự hình dung tương đối đầy đủ về phố cổ phố Hàng Nồi với sự xô lệch, chia cắt về không gian sống, sự có mặt sinh sống làm ăn của người Hoa, những nét sống của thời văn hóa bao cấp, và hơn cả là cuộc sống nhiều lo toan, bươn chải của con người trong những năm tháng không thể nào quên đó.
Tiếp tục lấy Hà Nội là nguồn cảm hứng sáng tạo, với "Chín bỏ làm mười", Trần Chiến đã thể hiện một khả năng quan sát chi tiết, óc tư duy linh hoạt và ngòi bút sắc sảo để nhận diện tất cả các vấn đề còn khuất lấp trong một khu phố cổ ngày xưa - mà đằng sau đó là một Hà Nội đang từng ngày phát triển, đan xen vào đó là những bất cập cần phải nhìn nhận trực diện để thay đổi. Tất cả xuất phát từ một tình yêu Hà Nội đến cháy lòng của ông.
Ngôn ngữ của tác giả sắc lẹm, dí dỏm, độc đáo, sử dụng nhiều so sánh rất đắt. Cách đan xen những đoạn tưởng tượng về cuộc nói chuyện giữa thủ từ Khiêm coi đền Song Mã với linh hồn của Huyền Trân công chúa và đồng cô Lâm đã tạo nên một màu sắc huyền thoại hấp dẫn, ẩn chứa nhiều luận đề sâu sắc của nhà văn.
Phong Linh
