Bao giờ hết cảnh bị hại “dài cổ” chờ tiền bồi thường từ bị cáo?

Bị hại đòi tiền trong vô vọng

Phiên xử phúc thẩm cựu Đại biểu Quốc hội Châu Thị Thu Nga (cựu Chủ tịch Hội đồng quản trị công ty tập đoàn Xây dựng nhà – Housing Group) cùng 8 thuộc cấp bị kết tội Lừa đảo chiếm đoạt tiền của hơn 700 người mua nhà tại dự án B5 Cầu Diễn (Từ Liêm, Hà Nội) khép lại vào ngày 16/4 với bản án chung thân cho bị cáo Nga.

Bảy trăm hai sáu khách hàng qua 752 hợp đồng góp vốn đã nộp gần 380 tỷ đồng. Hiện, hơn 500 khách hàng chưa nhận lại số tiền bị chiếm đoạt, tổng cộng hơn 242 tỷ đồng. Với số tiền lớn phải bồi thường cho các bị hại, bị cáo Nga phải dùng căn hộ đã kê biên để thi hành án. Chiếc ô tô hình thành trong giai đoạn hôn nhân với chồng bị cáo Nga nhưng giá trị lớn khó phân định phần của ai nhiều hơn nên tòa tiếp tục kê biên để giải quyết ở giai đoạn thi hành án.

Dù bị cáo Nga có tài sản để kê biên thi hành án, nhưng con số này cũng như “muối bỏ bể” so với tổng số tiền phải bồi thường là 242 tỷ đồng. Hơn 500 bị hại đòi tiền trong vô vọng, không biết khi nào tiền bồi thường sẽ về tay?

Một vụ án khác mới đi đến hồi kết khi kéo dài việc xét xử tới 7 năm. Đó là phiên xét xử bị cáo Lê Văn Đình (35 tuổi, quê Hà Nam) và 2 bị cáo khác về tội Sử dụng mạng máy tính, mạng Internet thực hiện hành vi chiếm đoạt tài sản.

Đình cùng các đồng phạm đã thành lập một công ty đa cấp, kêu gọi các nhà đầu tư trở thành thành viên. Chỉ trong vòng 16 ngày của tháng 3/2011, Đình và đồng phạm đã nhận 13,6 tỷ đồng từ hơn 11.000 mã giao dịch được thanh toán. Khi bản án tuyên bị cáo Đình 12 năm tù, các bị hại vẫn ngơ ngác chạy theo níu lấy luật sư để hỏi khi nào thì nhận được tiền bồi thường?

Chỉ khả thi khi người phải thi hành án có... tài sản

Phân tích vấn đề này dưới góc độ pháp lý, luật sư Nguyễn Thị Tuyến – Giám đốc công ty Luật TNHH Khải Hưng, đoàn Luật sư TP.Hà Nội cho hay: Theo luật Thi hành án dân sự khi bản án của toà án có hiệu lực pháp luật thì trong thời hạn 5 năm, người phải thi hành án có quyền yêu cầu cơ quan thi hành án dân sự có thẩm quyền ra quyết định thi hành án. Sau khi người phải thi hành án nhận được hoặc được thông báo hợp lệ quyết định thi hành án thì sẽ có 10 ngày để họ tự nguyện thi hành án. Hết thời hạn này, nếu người phải thi hành án có điều kiện thi hành án mà không tự nguyện thi hành án thì bị cưỡng chế.

Việc áp dụng biện pháp cưỡng chế thi hành án đối với người phải thi hành án được xem là một trong những cơ sở để xem xét việc xử phạt vi phạm hành chính theo Nghị định 76/2006/NĐ-CP. Mặc dù hiện nay, mức xử phạt vi phạm hành chính trong hoạt động thi hành án dân sự còn rất thấp. Tuy nhiên, việc thực hiện xử phạt vi phạm hành chính nếu người vi phạm tiếp tục không thực hiện sẽ là cơ sở của việc truy cứu trách nhiệm hình sự về tội Không chấp hành án theo quy định tại Điều 380, Bộ luật Hình sự 2015.

Về nguyên tắc việc thi hành án sẽ được thực hiện xuyên suốt và liên tục cho đến khi việc thi hành án được thực hiện xong. Trong trường hợp người được thi hành án, người phải thi hành án là cá nhân chết thì quyền, nghĩa vụ thi hành án của họ sẽ được chuyển giao cho người khác theo quy định pháp luật về thừa kế.

“Trên thực tế việc thi hành án chỉ có thể đảm bảo tính khả thi khi người phải thi hành án có tài sản để đảm bảo khả năng thi hành án. Trong trường hợp người phải thi hành án đang chấp hành hình phạt trong trại giam mà không có tài sản hoặc không đảm bảo đủ điều kiện thi hành án thì người được thi hành án phải đợi khi người phải thi hành án chấp hành xong hình phạt tù, tham gia vào hoạt động xã hội có thu nhập thì mới có điều kiện để bồi thường cho bị hại”, luật sư Tuyến cho biết.

Cùng đánh giá thực tiễn về việc thi hành án, luật sư Nguyễn Văn Hùng - công ty Luật TNHH Poseidon Lawfirm chia sẻ: “Trong tình huống chậm được bồi thường thiệt hại thì bị hại có thể gửi đơn yêu cầu thi hành án lên cơ quan thi hành án dân sự. Trong một số tình huống, bị hại gần như không được bồi thường gì từ các bị cáo”.

Việt Hương