Nghi lễ của sự dâng hiến tự nguyện
Tưởng rằng chỉ đất nước Ai Cập mới có những kim tự tháp cổ đại trên cao nguyên Giza, ngoại ô Thủ đô Cairo nổi tiếng là bí ẩn và đầy màu sắc huyền bí đằng sau cánh cửa của lăng mộ Pharaoh mấy nghìn năm tuổi vẫn đang chờ giải mã, thì mới đây, tại đất nước Pê-ru, vốn đã nổi tiếng với các loại bùa chú và những tập tục có một không hai, các nhà khảo cổ học đã tiến hành khai quật khu hầm mộ cổ đại nằm sát cũng không kém phần bí ẩn.
Nhiều nhà khảo cổ học cho rằng nằm sau phía dưới là mộ của lãnh chúa quyền lực.
Tại đây, các nhà khảo cổ học đến từ các trường đại học danh tiếng đã phát hiện hàng trăm bộ hài cốt không đầu và nhiều bộ phận khác của cơ thể nằm trong một thung lũng rộng khoảng 225m2. Đây được xem là vùng đất của nền văn hóa Sican một thời, thủ phủ của những người Lambayeque nằm dọc bờ biển phía bắc của đất nước Pê-ru tồn tại trong giai đoạn từ 900 đến 1.100 sau Công nguyên.
Các nhà nhân chủng học thuộc đại học Utah Valley (Mỹ) đến nghiên cứu và cho biết: "Khu hầm mộ này có rất nhiều thi thể được chôn cất trong tình trạng không mảnh vải che thân và một số cơ thể đã mất đầu. Hầu hết các thi thể là người lớn, ngoại trừ có hai hố có thi thể của trẻ nhỏ. Mỗi hố nhỏ chôn thi thể một người đàn ông và một người phụ nữ đã trưởng thành".
Ông Klaus, một thành viên trong đoàn nghiên cứu chỉ ra rằng: "Từ nền văn hóa cho thấy người Sican không phải là những người hiếu chiến. Cuộc sống và văn hóa của họ dựa trên nền tảng phát triển kinh tế là chính. Thời kỳ hưng thịnh nhất của nền văn hóa này vào khoảng 1.000 năm sau Công nguyên (SCN). Cũng vì thế mà địa giới của người Sican trải dài hàng nghìn dặm sang cả đất nước Ecuador.
Tất cả thi thể được chôn cất trong những cái hố tròn. Và những nhận định giả thiết ban đầu cũng cho rằng đây có thể là kết quả của sự "dâng hiến tự nguyện" trong những nghi lễ tế thần của người dân nơi đây tin vào "một cuộc sống mới đang chờ đợi ở thế giới bên kia". Theo đó, những người sẽ tình nguyện tham gia hiến tế mạng sống của mình không một chút do dự và xem như một vinh dự. Cũng bởi Sican là miền đất thánh và tất cả các nghi lễ tôn giáo đều có liên quan đến tổ tiên, đấng tối cao.
Có lẽ những hố chôn người tập thể này nhằm mục đích cho việc tế lễ là khả năng mà nhiều nhà khảo cổ và nghiên cứu phỏng đoán nhất. Ngoài ra, nhiều người cũng cho rằng chưa có bằng chứng nào chỉ ra đây chỉ là hầm mộ chôn cất một cách đơn thuần hay một nghi lễ thánh, bởi ranh gới giữa hai giả thiết này vẫn còn rất mơ hồ và gây nhiều tranh cãi.
Những bộ xương tại hầm mộ được chôn một cách rất tài tình.
Nghi lễ tế thần hay bảo vệ lãnh chúa
Ông Jose Pinilla, Trưởng đoàn khảo cổ học và ông Carlos Eler, Giám đốc bảo tàng quốc gia Sican cùng cho rằng: "Khu hầm mộ bí ẩn này không giống như những khu hầm mộ khác được tìm thấy trước đó ở vùng Sican và cũng không có tư liệu hay vật phẩm nào để căn cứ vào đó tìm ra bí ẩn của vấn đề".
Trong quá trình khai quật, các nhà khảo cổ học phát hiện các bộ xương được chôn cất ở các vị trí cao thấp khác nhau. Cánh tay và chân được gấp lại và xếp cẩn thận sao cho hai cơ thể chôn cùng nhau trong một diện tích nhỏ nhất. Một cơ thể đã được tìm thấy trong căn hầm ủ bia. Toàn bộ cơ thể nằm lọt thỏm trong một cái bình gốm sứ chỉ cao chừng 1,3m. Một loại bình dùng để nấu một loại thức uống giống như bia được nấu từ bắp ngô, phục vụ trong những đám tang. Loại thức uống này rất phổ biến không chỉ riêng vùng Sican mà còn phổ biến đối với những thổ dân da đỏ sống rải rác trên khắp dãy núi Andes.
Từ thi thể được chôn cất tại vị trí đặt hầm ủ bia nằm ngay phía đông của khu hầm mộ này, các nhà khảo cổ học nhận định rất có thể những người dân Sican đã tổ chức một nghi lễ chôn cất long trọng. Bởi vậy, một lượng lớn loại bia ngô đã được tiêu thụ phục vụ cho nghi lễ và cho những người đến dự.
Một số bộ xương không có hộp sọ và ít nhất 30 hộp sọ đã được tìm thấy và được chôn ở những cái hố nhỏ hơn trong khu hầm mộ. Tuy nhiên, các nhà khảo cổ học tạm thời cũng chưa thể lý giải tại sao lại có những bộ xương không đầu và những chiếc sọ nằm chung một hố và chưa thể tìm ra mối liên hệ nào cho điều này."Rất có thể quá trình thí nghiệm sẽ chỉ ra các vết cắt ở xương cổ và nếu có hình thức hành hình khác nữa cũng sẽ tìm ra", ông Klaus đến từ đại học Utah Valley nói.
Bên cạnh những chiếc hộp sọ, tại khu hầm mộ, các nhà khoa học cũng tìm thấy những chiếc đầu lâu làm bằng chất liệu gốm sứ biểu chưng của các vị thần mà người dân vùng Sican thờ cúng. Những chiếc đầu giả này được trang trí hoa văn rất cầu kì và hình những chiếc cốc uống bia không thể thiếu, chúng được tìm thấy rải rác khắp khu mộ. Ngoài ra, những chiếc đầu lạc đà, báo đốm, rùa, khỉ, gấu được nặn bằng gốm sứ cũng được tìm thấy tại đây.
Dựa trên những họa tiết và chất liệu gốm sứ, thi thể được đặt trong các hố khác nhau và theo độ nông sâu, tầng lớp khác nhau nhóm nghiên cứu đã chỉ ra rằng các sự kiện xảy ra ở vùng đất này có niên đại từ năm 900 đến 1.100 SCN. Từ những dấu hiệu ban đầu, các nhà khảo cổ học và nhóm nghiên cứu đưa ra giả định, khu hầm mộ này đã ít nhất xảy ra 3 lần đào bới vào các thời điểm khác nhau. Hai lần đầu có thể người Lambayeque chỉ chôn các thi thể không có đầu vào những hố nhỏ trong khu hầm mộ.
Lần đào tiếp theo họ đào tại các vị trí có thi thể này và tất nhiên sau quá trình phân hủy chỉ còn lại đống xương nằm hỗn độn bên trong. Họ cẩn thận phân loại từng loại xương dài, xương ngắn ra những hố riêng biệt. Như xương dài gồm có cánh tay và cẳng chân ra một hố.
Một thời gian sau họ lại tiến hành bốc xương lên rồi cẩn thận sắp xếp và bố trí ghép các vị trí lại với nhau, chi tiết từng chiếc xương một làm sao để nhìn từ trên xuống sẽ hình dung được bức tranh người đã khuất đang trong tư thế ghì, đứng ngồi, sinh hoạt, lao động, bế con và thậm chí cả âu yếm nhau nữa. Các bộ xương được sắp xếp rất tài tình và tỉ mỉ như những bức họa của người nghệ sĩ tài hoa hay một tác phẩm nghệ thuật đẹp.
| Nghi lễ tế thần hay bảo vệ lãnh chúa? "Đầu những năm 1960, những tên trộm đã đột nhập vào một kim tự tháp nhỏ hơn ở phía đông khu hầm mộ này và chúng đã bới phải rất nhiều những bộ xương người trước khi chạm tới hầm mộ của lãnh chúa mà chúng mong muốn tìm kiếm những thứ có giá trị", ông Elera, Giám đốc bảo tàng quốc gia Sican nói. Nghiên cứu sau này của các nhà khảo cổ học thuộc trường đại học Southern Illinois (Mỹ), dẫn đầu là Nhà khảo cổ học Izumi Shimada rằng, những hầm mộ ở đây được xây dựng rất công phu và cầu kì chứa đựng nhiều điều bí hiểm. Còn ông John Verano, một nhà Nhân chủng học đến từ trường đại học Tulane ở New Orleans (Mỹ), cho biết: "Những ngôi mộ trước đó ở vùng này được phát hiện có nhiều loại kim loại quý, vật phẩm tế lễ đặc biệt và cả những con người hy sinh chôn cùng. Từ những phân tích, chúng tôi cũng chỉ phỏng đoán, đây có thể chỉ là một phát hiện mới về những bộ xương người bị giết hại để tế lễ hay hầm mộ của một nhân vật có quyền lực đặc biệt nào đó có những người tình nguyện đi cùng bảo vệ". |
Vũ Phương
