Trong thời kỳ làm Cung Trung Giáo tập, dạy học cho các công chúa và hậu phi, bà Thanh Quan do có tài làm thơ và đức độ dạy học, rất được hoàng đế Minh Mạng tin dùng, quý mến. Vì thế, bà thường được nhà vua mời đàm luận thơ văn...
“Hóm hỉnh” chê chữ viết của vua
Bà huyện Thanh Quan, SN 1805 (Ất Mùi) - mất 1848 (Mậu Thân) tên thật là Nguyễn Thị Hinh, là người giỏi về thơ văn thời Minh Mạng và Tự Đức. Thân sinh, Bà Huyện Thanh Quan là danh nho Nguyễn Lý (1755-1837) vốn là một cựu thần nhà Lê, là học trò của danh sỹ Phạm Quý Thích một tiến sĩ đời nhà Lê và là bạn thân của thi hào Nguyễn Du. Bà người làng Nghi Tàm, huyện Hoàn Long, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội).
Bà huyện Thanh Quan (Tranh minh họa).
Bà là vợ ông Lưu Nghi (1804 -1847), tự là Lưu Nguyên Uẩn, người làng Nguyệt Áng, huyện Thanh Trì, tỉnh Hà Đông (nay thuộc Hà Nội). Lưu Nghi đỗ cử nhân năm 1821 (đời Minh Mạng thứ 2), làm tri huyện Thanh Quan (nay là huyện Thái Ninh, tỉnh Thái Bình), vì vậy người ta thường gọi bà là "Bà huyện Thanh Quan".
Theo Giai thoại văn học Việt Nam của Hoàng Ngọc Phách, một hôm nhân dịp chúc mừng một vị quan lớn của triều đình, vua Minh Mạng ban ơn bằng cách viết tặng hai chữ đại tự theo nghệ thuật thư họa. Viết xong, nhà vua đưa cho Bà huyện Thanh Quan và hỏi: "Được không?". Ngắm nét chữ "rồng bay phượng múa" của nhà vua, Bà huyện Thanh Quan trả lời: Tâu bệ hạ, phúc tối hậu, thọ tối trường (nghĩa là phúc rất dày, thọ rất dài).
Ban đầu, vua hơi ngơ ngác vì không hiểu ý; sau nhìn kỹ lại, ông bèn mỉm cười gật đầu. Thì ra nhà vua đã viết chữ Phúc béo phục phịch và chữ Thọ dài lêu đêu. Bà huyện Thanh Quan tuy ngầm ý chê chữ viết của Minh Mạng nhưng lời chê thật khéo léo và văn vẻ.
Vua Minh
