Mới đây, khoa Cấp cứu bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM (BV ĐHYD) tiếp nhận trường hợp của cụ Lê Văn M. (80 tuổi, nhà ở quận 7, TP.HCM). Qua thông tin của gia đình cho biết, cụ bị đái tháo đường (ĐTĐ) đã nhiều năm.
Thời gian trước khi nhập viện, sức khỏe và đường huyết của cụ rất ổn định, không cần dùng nhiều thuốc, chỉ uống ít thảo dược dạng viên hằng ngày. Cách đây vài tuần, người bệnh bắt đầu có những triệu chứng mệt mỏi, ói mửa nhiều lần, không ăn uống được nhưng không hề đau bụng, sốt hay tiêu chảy.
Khi đến khám tại BV ĐHYD TP.HCM với triệu chứng nôn mửa kéo dài và mệt mỏi sau khi nôn, cụ M. không hề có bất kỳ một triệu chứng đáng lưu ý nào khác, kể cả chỉ số đường huyết cũng rất ổn định.
Tuy nhiên, các bác sĩ tại BV ĐHYD đã chỉ định người bệnh thực hiện các xét nghiệm lâm sàng để có thể chẩn đoán toàn diện và chính xác tình trạng của người bệnh, điều mà nếu chỉ dựa trên các thăm khám triệu chứng bên ngoài sẽ bỏ qua.
Các kết quả xét nghiệm có được lại đối nghịch hoàn toàn với biểu hiện bên ngoài của cụ. Cụ bị suy thận cấp và toan máu nặng với pH = 6.8 (mức bình thường 7.35-7.45). Tình trạng toan máu nặng rất hiếm gặp, thường chỉ gặp ở người bệnh ngưng thở, ngưng tim từ rất lâu. Xác định đây là trường hợp rất nặng, đe dọa tính mạng và có thể tử vong bất kỳ lúc nào, ê-kíp trực nhanh chóng tập trung lực lượng, thuốc men, máy móc, tiến hành điều trị thuốc song song với việc lọc máu cấp cứu ngay cho người bệnh.
Bác sĩ Ngô Viết Hậu đang thăm khám cho bệnh nhân (Ảnh: Bệnh viện cung cấp).
Gia đình cho biết, loại thuốc mà cụ M. đang dùng là một loại thảo dược dạng viên, đựng trong các bao nhựa không nhãn mác. Do thấy bất tiện khi phải tiêm Insulin hằng ngày, người bệnh chuyển sang dùng thuốc thảo dược được một người quen giới thiệu có tác dụng hạ đường tốt, rẻ tiền, dễ mua mà không cần khám bệnh mỗi tháng.
Sau các xét nghiệm phân tích thành phần chuyên sâu của loại thuốc mà người bệnh sử dụng, các bác sĩ khẳng định, đây không phải là thảo mộc đơn thuần mà chính là Phenformin, một loại thuốc trị ĐTĐ nổi tiếng ở thập niên 50-70 của thế kỷ trước đã được cấm lưu hành từ hơn 50 năm.
BS CKI. Nguyễn Viết Hậu - Phó Trưởng khoa Cấp cứu BV ĐHYD cho biết, cụ M. may mắn được chẩn đoán sớm và chính xác bệnh lý, cộng với việc cấp cứu kịp thời nên có thể qua khỏi. Hiện, người bệnh vẫn phải theo dõi và chăm sóc tích cực nhiều ngày với máy thở và lọc máu liên tục.
Các trường hợp tương tự, tỉ lệ tử vong lên đến hơn 50%. BS. Hậu còn cho biết thêm, thuốc Phenformin là thuốc hàng đầu trị ĐTĐ được đưa vào thị trường năm 1957 tại Mỹ. Ban đầu, thuốc được ưa chuộng bởi tác dụng rất tốt nhưng bị cấm sản xuất và lưu hành từ 1973 vì ghi nhận hàng loạt ca tử vong liên quan đến nhiễm acid lactic khi dùng thuốc.
Tình trạng nhiễm toan acid lactic rất dễ xảy ra khi người bệnh uống Phenformin kèm các thuốc giảm đau, kháng viêm trị đau nhức, lợi tiểu trị huyết áp cao, hay người bệnh đã có bệnh thận mạn tính do ĐTĐ lâu năm,…
Việc điều trị bằng thuốc này dễ xảy ra các tác dụng phụ, biến chứng gây tử vong, thậm chí ở người còn rất trẻ. Đôi khi diễn biến tử vong rất nhanh mà không tìm được nguyên nhân, thậm chí dẫn đến nghi ngờ bị đầu độc.
Ở nước ta cũng như các nước trên thế giới đã cấm lưu hành thuốc này, nhưng việc trà trộn thành phần của thuốc vào các viên đông dược không nhãn mác tạo sự nhầm lẫn trong cách suy nghĩ và sử dụng của người bệnh, người nhà người bệnh.
BS. Hậu cũng khuyến cáo người bệnh ĐTĐ dù có mong muốn điều trị bằng Đông y hay Tây y đều cần đến các cơ sở y tế có chuyên môn uy tín để được tư vấn điều trị và hướng dẫn sử dụng thuốc một cách khoa học, tránh việc tự ý dùng thuốc dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
