Hớt tóc bình dân ở Sài Gòn có hai dạng, một là hớt tóc ở những tiệm vỉa hè, với một chiếc ghế, một tấm gương, và một thùng đồ nghề gồm kéo, dao cạo, tông đơ, đồ ngoáy tai. Họ ngồi ở một góc đường là có thể hành nghề được. Dạng thứ hai là hớt tóc dạo với thùng đồ nghề bé bé, một chiếc ghế con con và một chiếc xe đạp gắn thêm cái biển “hớt tóc”.
Người thợ đạp xe đi khắp các con phố, hóc hẻm tìm khách, vừa đi vừa rao “hớt tóc”, “hớt tóc”… Nhưng có lẽ hình ảnh này chỉ còn trong ký ức của một số người già còn sống trên đất Sài thành.
Một người cắt tóc dạo ở Sài Gòn xưa
Từ năm 1910, nam giới không còn để tóc búi củ hành nữa cũng từ đó nghề hớt tóc dạo ra đời. Người hớt tóc dạo rất tài tử, người chọn nghề này cũng không muốn bon chen với đời, chỉ cần đủ sống qua ngày, coi đó là một nghề lương thiện. Mỗi ngày người thợ hớt tóc dạo kếm dăm bảy khách là có thể lo được hai bữa cơm cho gia đình ba miệng ăn. Họ cười xuề xòa với mọi người, hễ có khách lại mang ghế đặt nơi gốc cây, bờ tường để hành nghề.
Bây giờ không còn thấy hình ảnh một người đàn ông trung niên dắt chiếc xe đạp chậm rãi đi lòng vòng trên những con đường tìm khách cắt tóc nữa. Nhưng những tiệm nhỏ thô sơ bên vỉa hè thỉnh thoảng vẫn thấy. Nơi nào có bờ tường dài và cao thì hay bắt gặp những tiệm như vậy hành nghề. Nếu được mái hiên, hay bóng râm của cây thì tốt, nếu không có thì chỉ cần tấm bạt giăng ngang che nắng che mưa là có thể kiếm sống qua ngày.
Những tiệm hớt tóc bình dân đa số là những người đàn ông từ trung niên, già. Khách hàng của họ cũng là những người dân lao động “một nắng hai sương” tất bật với cuộc sống mưu sinh hằng ngày. Họ là những anh phụ hồ, công nhân, những bác xích lô lưng đã còng. Đôi khi khách hàng lại là những sinh viên nghèo không có tiền vào những tiệm hớt tóc lớn, có khi là những cô cậu học sinh tiểu học con nhà nghèo bị nhà trường bắt cắt tóc không cho để dài. Họ cũng có thể là bất cứ ai xao động trước một tiệm hớt tóc bình dân.
Những câu chuyện giữa người thợ cắt tóc và khách hàng cứ thế trôi đi giữa bao nhiêu thăng trầm của cuộc sống. Khi thì những câu chuyện thời sự, chuyện thể thao, chuyện hàng xóm có con chó Tây… Tất tần tật được trao đổi trong tiệm hớt tóc như thế. Có nhiều ông già chiều chiều lại ra tiệm cắt tóc vỉa hè cùng nhau ngồi tán gẫu chuyện đời. Có khi không cắt tóc nhưng cũng leo lên ghế nằm dài ra để được ngoáy tai. Nhiều người bảo vui rằng, phần ngoáy tai là sướng nhất, khách cứ nằm lim dim để cho thợ cầm cây ngoáy tai xoay xoay trong lỗ tai để lộ khuôn mặt đờ đẫn ra chiều thỏa mãn lắm.
Thời hiện đại bây giờ, các ông chủ tiệm hớt tóc con con này không thể theo kịp trào lưu giới trẻ đang hâm mộ những diễn viên ca sĩ và có nhu cầu cắt tóc giống thần tượng của mình. Khi thì mốt đầu đinh, khi thì hớt so le phần mái, rồi mái xéo, hay gần đây lại thịnh hàng kiểu mái ngắn mái dài, dài một bên che nửa con mắt… Kiểu tóc như vậy đối với những người thợ quen hớt bằng tông đơ thì khó lòng mà cắt được. Chính vì vậy mà tiệm lại càng vắng khách hơn. Thưở trước, những người có chút danh phận cũng chỉ quen để những kiểu tóc đơn giản, thợ hớt tóc cũng dễ dàng làm vừa lòng khách hàng, chỉ cần trông gọn gàng, bóng mượt là được còn bây giờ cái gì cũng phải hợp thời, kể cả cái răng cái tóc.
Nghề hớt tóc cứ thế tồn tại bao đời nay. Để học nghề hớt tóc cũng không lấy gì là khó khăn, phức tạp. Người thông minh thì chỉ cần hai ba tháng chăm chỉ thì đã ra nghề, người chậm thì dăm bảy tháng hành nghề được. Vốn liếng để mở tiệm cũng không lấy gì là tốn kém, chỉ cần có tay nghề cộng với tính cẩn thận thì sẽ có khách hàng thường xuyên. Người chọn nghề hớt tóc phải là người chuyên tâm thì nghề mới không phụ mình.
Nguyên Việt
