Các chương trình nghệ thuật ngoài trời vào các tối thứ Bảy, Chủ nhật, ngày lễ, ngày Tết ở Hà Nội luôn thu hút rất đông khán giả. Không chỉ người các tỉnh thành về Hà Nội chơi đi xem mà có cả người Hà Nội. Lý do là thời đó không phải ai cũng có tiền mua vé vào rạp. Mặt khác truyền hình chưa phát triển, mỗi tối chỉ phát sóng một hai giờ và cũng rất ít nhà có ti vi vì thế nghe hát chủ yếu qua đài truyền thanh Hà Nội hay đài Tiếng nói Việt Nam. Người yêu âm nhạc thuộc lòng bài hát, biết tên ca sĩ nhưng không có cơ hội biết mặt thần tượng của mình nên họ kéo nhau đi xem ca nhạc ngoài trời và tôi cũng là một trong số đó.
Các ca sĩ biểu diễn khi đó được đào tạo bài bản nên có thể hát được nhiều thể loại khác nhau nhưng bao giờ cũng có bài “tủ”. Ca sĩ Vân Khánh bao giờ cũng hát hai bài là Siboney (nhạc Cu Ba mà mọi người chế ra là “Bố Tây đen mẹ cũng Tây đen, đẻ con đen xì”) và bài Tình Bác sáng đời ta. Ca sĩ Quang Hưng cũng hai bài “tủ”: Tôi là Lê Anh Nuôi và Anh quân bưu vui tính còn ca sĩ Trần Hiếu là Con voi. Ca sĩ Thúy Hà thường hát Cánh chim báo tin vui và Đêm nay anh ở đâu, Bích Liên hát Đường tôi đi dài theo đất nước và Bài ca năm tấn. Thanh Hoa hát Đường tầu mùa xuân, Ngọc Tân thì Chiều trên bến cảng. Nếu tính số các ca sĩ hay hát show tại các tụ điểm thì rất nhiều, ca sĩ nam có Tiến Thành, Hữu Nội, Mạnh Hà, Trọng Nghĩa, Trần Khánh..., nữ có Thúy Lan, Thúy Đạt, Bích Thảo, Vũ Dậu... Ngoài ra còn các ca sĩ trưởng thành từ phong trào âm nhạc quần chúng như Ngọc Bé, Huy Túc, Quốc Đông, Văn Sáu... Nhớ khi Ngọc Bé hát Em là thợ quét vôi, ca sĩ lấy hai tay đưa lên đưa xuống trong không khí cho ra dáng chị quét vôi thật ngộ nghĩnh. Chen giữa các tiết mục bao giờ cũng có tấu hài và nghệ sĩ Hồng Kỳ diễn rất duyên. Thời đó điều kiện kỹ thuật không cho phép nên ca sĩ không thể hát nhép nên phải có dàn nhạc. Thổi có Trumpet có ông Trường nhà đầu phố Bà Triệu, Accordeon có Tuấn “mũi”.
Các nghệ sĩ ở thời bao cấp thường không quá để tâm đến chuyện cát-xê. (Ảnh minh họa, nguồn Internet)
Hình thức biểu diễn cũng đa dạng gồm: Đơn ca, song ca, tam ca và tốp ca. Lắm hôm các ca sĩ hát tốp ca làm điệu, dựa vai vào nhau đu đưa theo giai điệu cũng đáng yêu. Sau năm 1975, các mốt thời trang từ Sài Gòn ùa ra Hà Nội, tuy vậy các ca sĩ nữ khi hát show vẫn áo dài may theo kiểu Hà Nội và Thúy Hà bao giờ cũng gây ấn tượng bằng cách chỉ mặc áo màu đỏ, đi guốc cao gót bằng nhựa. Sang thập niên 80 cũng có ca sĩ mặc váy lên sân khấu nhưng không nhiều. Với ca sĩ nam, trang phục biểu diễn mùa hè là áo sơ mi bỏ trong quần, mùa đông mặc complete. Sau năm 1975, có ca sĩ mặc quần ống loe, đi giày đế cao nhưng khi có “chiến dịch” rạch quần ống loe thì bỏ luôn.
Cát-xê thời bao cấp chia làm hai loại, nếu theo nhiệm vụ của đoàn thì biểu diễn xong nghệ sĩ chỉ được bồi dưỡng bát phở, bát mỳ hay số tiền tương đương với bát phở vì họ đã có lương. Còn đi show thì ông bầu không bao giờ công bố bao nhiêu và ca sĩ cũng không bao giờ hỏi, nói chung quan niệm khi đó được xuất hiện trước công chúng là hạnh phúc. Nói vậy nhưng lúc mở phong bì cũng hồi hộp, tuy nhiên sự chênh lệch giữa các nghệ sĩ không lớn. Đầu thập niên 80, cát-xê của người giới thiệu chương trình là 10 đồng, còn ca sĩ thì tùy theo nhưng cao nhất cũng không vượt quá 20 đồng, so với giá vàng khi đó thì mua được 1/7 chỉ.
Các ca sĩ thời bao cấp có rất nhiều fan nhưng họ không xin chữ ký. Họ yêu quý rất thực tế, ví dụ đang xếp hàng mua thực phẩm hay mua bia hơi fan sẽ nhường cho ca sĩ mua trước.
Nguyễn Ngọc Tiến
