Ngân hàng Nhà nước mới đây đã ban hành dự thảo Thông tư thay thế Thông tư 12/2014/TT-NHNN quy định điều kiện vay nước ngoài của doanh nghiệp không được Chính phủ bảo lãnh.
Về cơ bản, Thông tư 12 đã đặt ra khuôn khổ pháp lý về điều kiện vay nước ngoài với những doanh nghiệp không có bảo lãnh Chính phủ, phù hợp với bối cảnh kinh tế trong những năm qua.
Tuy nhiên, thời gian gần đây, vay nước ngoài của tổ chức tín dụng và doanh nghiệp không phải tổ chức tín dụng có xu hướng gia tăng do doanh nghiệp, tổ chức tín dụng tận dụng mặt bằng lãi suất kép trên thị trường quốc tế, nhiều doanh nghiệp phải vay vốn từ công ty mẹ, công ty thành viên để hỗ trợ hoạt động sản xuất, kinh doanh dẫn đến nguy cơ không đảm bảo đáp ứng chỉ tiêu về tổng hạn mức rót vốn dòng trung và dài hạn.
Tại dự thảo Thông tư mới được công bố, một trong những nội dung đáng chú ý là quy định liên quan đến hoạt động vay vốn nước ngoài của doanh nghiệp không phải là tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài.
Theo đó, đối với các khoản vay ngắn hạn, dự thảo Thông tư quy định doanh nghiệp được vay nước ngoài ngắn hạn để thanh toán các khoản nợ ngắn hạn phát sinh trong vòng 12 tháng kể từ thời điểm ký thỏa thuận vay nước ngoài song không bao gồm các khoản nợ phát sinh từ hợp đồng vay với người cư trú; các khoản phải trả phát sinh từ mua bán chứng khoán kinh doanh; mua phần vốn góp, cổ phần của đơn vị khác; mua bất động sản đầu tư và nhận chuyển nhượng dự án.
Ngân hàng Nhà nước cho biết thực tế việc tăng trưởng "nóng", "ồ ạt" của thị trường chứng khoán và kinh doanh bất động sản tiềm ẩn rủi ro lớn vì có thể tạo ra tình trạng vốn "ảo", "bong bóng" tài sản, là mầm mống cho những bất ổn tài chính vĩ mô.
Trong bối cảnh phải quản lý chặt vốn vay nước ngoài, Ngân hàng Nhà nước muốn hạn chế doanh nghiệp vay ngắn hạn cho mục đích có rủi ro bong bóng giá. (Ảnh: Hữu Thắng)
Do đó, trong bối cảnh dòng vốn vay nước ngoài ngắn hạn cần được quản lý chặt chẽ hơn nữa để hạn chế các nguy cơ đảo chiều, cần hạn chế việc doanh nghiệp vay nước ngoài ngắn hạn cho các mục đích tiềm ẩn rủi ro bong bóng giá như chứng khoán, bất động sản.
Ngoài ra, dự thảo thông tư không cho phép sử dụng vốn vay ngắn hạn nước ngoài để nhận chuyển nhượng dự án đầu tư và mua cổ phần, mua phần vốn góp do việc thực hiện dự án hoặc mua cổ phần, mua vốn góp tại doanh nghiệp nhằm thâu tóm doanh nghiệp, mua bán sáp nhập để quản lý, phát triển doanh nghiệp về lâu dài là hoạt động mang tính dài hạn.
Nếu vay vốn nước ngoài ngắn hạn để thanh toán cho khoản nợ phát sinh từ các mục đích sử dụng vốn trung dài hạn nêu trên sẽ tạo ra rủi ro thanh khoản và đi ngược lại bản chất của dòng vốn ngắn hạn chỉ nhằm hỗ trợ thiếu hụt thanh khoản tạm thời.
Bên cạnh đó, trường hợp bên đi vay nhận chuyển nhượng dự án hoặc mua cổ phần, mua phần vốn góp của doanh nghiệp khác nhưng không nhằm mục tiêu phát triển dự án hoặc quản lý doanh nghiệp. Thay vào đó tiếp tục chuyển nhượng dự án, bán cổ phần cho bên thứ ba thì hoạt động mua đi bán lại này cũng có thể tạo bong bóng giá, không tạo ra giá trị thực cho nền kinh tế và cần bị hạn chế.
Như vậy, đối với cả hai trường hợp chuyển nhượng dự án và mua cổ phần, mua phần vốn góp nêu trên đều tiềm ẩn rủi ro cao và không nên cho phép sử dụng vốn vay ngắn hạn nước ngoài, NHNN khẳng định.
Với định hướng kiểm soát chặt chẽ hoạt động vay trả nợ nước ngoài của doanh nghiệp, NHNN cho rằng việc quy định doanh nghiệp không được vay nước ngoài ngắn hạn cho các mục đích tiềm ẩn rủi ro cao nêu trên là cần thiết.
Một mặt yêu cầu chính các doanh nghiệp này quản trị rủi ro tốt hơn trong hoạt động, mặt khác hỗ trợ việc ưu tiên tập trung nguồn vốn vay nước ngoài cho các lĩnh vực, ngành nghề sản xuất trực tiếp tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế.
Theo Ngân hàng Nhà nước, với định hướng kiểm soát chặt chẽ hoạt động vay trả nợ nước ngoài của doanh nghiệp, việc quy định doanh nghiệp không được vay nước ngoài ngắn hạn cho các mục đích tiềm ẩn rủi ro cao nêu trên là cần thiết.
Điều này vừa yêu cầu các doanh nghiệp phải quản trị rủi ro tốt hơn trong hoạt động, vừa ưu tiên tập trung nguồn vốn vay nước ngoài cho các lĩnh vực, ngành nghề sản xuất trực tiếp tạo ra giá trị gia tăng cho nền kinh tế.
