Từ nhiều năm nay, điểm môn Lịch sử vô cùng thấp. Với thực trạng nhiều học sinh lười học môn Lịch sử thì nhiều người dễ dàng cho rằng do học sinh có vấn đề. Nhưng nếu nhìn nhận một cách khách quan thì một môn học mà không thu hút được học sinh thì lỗi không hẳn chỉ là do các em.
Có một sự thật đáng buồn là ở hầu hết các trường, Lịch sử được coi là môn phụ nên học sinh thường không chú trọng học. Sự việc đã xảy ra thì cả lãnh đạo ngành, giáo viên và học sinh đều có một phần trách nhiệm.
Môn Lịch sử không phải môn học có thể diễn tả bằng những câu chuyện. Nếu đơn thuần như vậy thì chẳng khác nào học Văn học.
Học sử cũng không chỉ là các con số, mặc dù không có các con số thì không có sự kiện lịch sử nhưng nó còn là nguyên nhân, ý nghĩa, tác động của sự kiện.
Môn Lịch sử đang ở báo động đỏ.
Học sử cũng không phải chỉ là để biết quá khứ, mà còn để rèn luyện phương pháp tư duy "lịch sử" trong những hành động hiện tại, luôn biết nhìn nhận các vấn đề của cuộc sống một cách thấu đáo có căn nguyên, có tác động và đưa ra những phán đoán cho tương lai...
Vậy nguyên nhân sâu xa của tình trạng điểm Lịch sử ngày càng thấp và học sinh "sợ" môn học này là hậu quả lâu dài của chương trình nặng nề, cách dạy và học quá cứng nhắc, khô khan của môn Lịch sử chăng?
Trong các cuộc họp báo, bộ GD&ĐT luôn khẳng định việc dạy và học Lịch sử đã đổi mới, đề thi không bắt các em phải nhớ máy móc mà hướng đến việc hiểu và yêu thích môn học này.
Nhưng liệu đổi mới và sáng tạo theo cách mà Bộ nói liệu đã khoa học và hiệu quả hay chưa? Có lẽ chẳng cần ai lên tiếng mà chính nhìn từ thực tế, kết quả kỳ thi THPT quốc gia 2018 vừa qua lại cho ra con số ngược lại, một năm điểm thi môn Lịch sử thấp kỷ lục.
Trước đó, kỳ thi tuyển sinh đại học năm 2013 cả nước có hơn 1.000 thí sinh đạt điểm 0 môn Lịch sử. Đến năm 2018, trong kỳ thi tốt nghiệp THPT, chỉ tính riêng TP.HCM, điểm thi Lịch sử chỉ có 80,9% thí sinh đạt điểm dưới trung bình và chỉ 19,1% thí sinh đạt từ 5 điểm trở lên.
Phổ điểm môn Lịch sử năm 2018 (Nguồn Thanh Niên).
Một con số đáng buồn và đáng báo động, nếu bộ GD&ĐT cứ mãi loanh quanh và "ru ngủ" học sinh bằng những tư duy thiếu tầm chiến lược như vậy thì đó là vấn đề rất đáng lo ngại. Hơn ai hết, người đứng đầu ngành cần phải nhìn thẳng vào sự yếu kém của phương pháp dạy học để có những bước tiến thực sự.
Thực tế trên cho thấy, muốn khôi phục chất lượng của giáo dục môn Lịch sử, Bộ cần đổi mới căn bản và toàn diện cả hệ thống môn Lịch sử trong nền giáo dục phổ thông từ nhận thức, vị thế. Bên cạnh đó không quên yêu cầu giáo dục lưu tâm đến việc xây dựng lại chương trình, SGK và nâng cao chất lượng đào tạo giáo viên, thay đổi cả cách dạy, cách học và cách thi.
Các tiết lịch sử cũng nặng về số liệu thống kê nên mỗi tiết Lịch sử đáng ra phải lôi cuốn thì lại khô khan. Học sinh cần cảm nhận được những tháng ngày quá khứ qua những câu chuyện dễ hiểu, chứ không phải nhồi nhét số liệu.
Vậy tại sao chúng ta không thử một phương pháp dạy mới hơn là để học sinh tự tư duy? Từ một gợi ý, có thể dẫn đến nhiều hướng tư duy khác nhau, kích thích hứng thú tìm hiểu, từ đó rút ra bài học cho bản thân, thay vì ép học sinh phải học thuộc lòng theo sách giáo khoa để rồi môn học này trở nên khô khan khi lẽ ra nó truyền tải niềm yêu thích.
Kiến thức lịch sử không thể củng cố lại chỉ trong một giờ, một ngày, mà phải thực hiện trong thời gian dài, một tháng, một năm hoặc lâu hơn. Song, chúng ta không nên bỏ cuộc. Tất cả đều có thể bằng một sự bắt đầu...
* Bài viết thể hiện quan điểm riêng của tác giả!
