Vụ án kinh điển
Luật sư Hồ Ngọc Diệp (Đoàn Luật sư TP. HCM) cho rằng, câu chuyện ông Nguyễn Văn Tấn – một người kinh doanh mặt hàng ăn uống nhỏ lẻ tại huyện Bình Chánh (TP. HCM) bị khởi tố, điều tra về hành vi “Kinh doanh trái phép” làm ông nhớ lại một vụ án khá nổi tiếng, liên quan đến khái niệm “Lẽ công bằng” - một quan niệm pháp lý mang tính nhân bản, nhưng cũng gây nhiều tranh cãi trong giới luật học Phương tây.
Đó là vụ án “Cô Ménard ăn cắp bánh mỳ”, xảy ra tại nước Pháp vào thế kỷ XIX. Cô Ménard có con nhỏ nhưng không chồng, nên vụ án còn được gọi là vụ án “Cô gái – mẹ”.
Luật sư Hồ Ngọc Diệp (Đoàn Luật sư TP. HCM)
Trong cơn túng quẫn và đói khát của cả hai mẹ con, Ménard đã đập vỡ cửa kính của một cửa hiệu, để ăn cắp bánh mỳ và bị bắt đưa ra tòa. Chánh án Magnaud của Tòa tiểu hình Château – Thierry, ngày 4 tháng 3 năm 1898 đã tha bổng Ménard với lập luận trong bản án như sau:
“Thật đáng tiếc rằng, trong một xã hội được tổ chức chu đáo, lại có một thành viên của xã hội ấy, mà nhất là một người làm mẹ của một gia đình, có thể thiếu bánh mỳ để ăn mà không phải do lỗi của chính mình. Khi một trường hợp như vậy xảy ra và được xác định rõ như trường hợp của cô Ménard, Thẩm phán có nghĩa vụ phải giải thích một cách nhân đạo những quy định thiếu mềm dẻo của luật pháp; sự bần cùng và đói khát có thể làm cho con người mất đi một phần của tự do ý chí, và cũng có thể, trong một chừng mực nào đó, làm giảm đi nơi người này khái niệm về cái đúng và cái sai; một hành vi thông thường đáng trách cứ, sẽ trở nên không đáng trách khi người vi phạm chỉ hành động vì nhu cầu khẩn thiết, phải tìm cho mình một miếng ăn thuộc nhu yếu phẩm hàng đầu…”.
Mặc dù sau đó, với quan điểm bảo thủ, Tòa thượng thẩm Amiens đã không chấp nhận lập luận trên của Tòa tiểu hình, nhưng cũng nhận định
