Một câu nói của Thân Nhân Trung trong bài văn bia tiến sĩ niên hiệu Đại Bảo thứ 3 (1442) thời vua Lê Thánh Tông thường được tôn vinh nơi giảng đường: "Hiền tài quốc gia chi nguyên khí".
Để tìm ra được hiền tài, không có cách nào khác ngoài thi cử. Và chuyện gian lận thi cử xưa không hiếm gặp.
Điển hình phải kể đến niên hiệu Minh Mạng thứ 21, vua Thiệu Trị năm 1841, tại Thừa Thiên, xét thấy tiềm năng mà vô tình phạm huý trong 24 quyển bài thi của học trò, Cao Bá Quát và Phan Thừa Nhạn ngầm lấy muội đèn làm mực giả chữa, năm ấy đỗ cử nhân 5 người.
Quan phần khảo Nguyễn Văn Siêu xin Quan ngoại trường Cao Bá Quát đánh đỗ quyển thi của Trương Đăng Ninh (cháu đại thần Trương Đăng Quế) sau khi bị nội trường đánh trượt. Cao Bá Quát đồng ý.
Kì thi năm ấy, triều đình tra khảo, xử phạt Nguyễn Văn Siêu trượng hình, đi đày sau giao cho Bộ Lại giảm cách chức; Cao Bá Quát và Phan Thừa Nhạn trảm quyết sau y án giảo giam hậu.
Chuyện xử phạt nghiêm minh được coi là cần thiết khi khoa cử là nơi trực tiếp tiến thân của hiền tài. Giáo dục là “bách niên chi kế”, phương thức, đường lối lâu dài trong việc giáo dục hình thành nhân cách.
Các quy định được đặt ra ngặt nghèo về kỵ huý, diễn đạt, hình thức, quy phạm cùng với y án nghiêm minh khi có chuyện gian lận.
Nhẹ thì phạt trượng đeo gông, nặng thì “chung thân bất đắc ứng thí”, tội đồ xử tử.
Nghe chuyện xưa mà ngẫm chuyện nay...
Gian lận trong thi cử?
Năm 2015, hình ảnh được cắt ra từ clip bị phát tán khiến Bihar trở thành điểm nóng, hàng loạt phụ huynh trèo lên ban công ném đáp án vào phòng thi một cách công khai. Vấn nạn “Băng đảng thi cử” ở Ấn Độ trở nên nhức nhối hơn bao giờ hết khi hàng năm, hàng chục triệu thí sinh phải đương đầu kì sát hạch với tỉ lệ chọi gấp nhiều lần các trường ĐH Ilinois, Oxford hay Cambrige.
Tháng 2 năm 2018, tại đất nước Mặt trời mọc, Cựu Cục trưởng bộ Giáo dục và Khoa học Nhật Bản thừa nhận hành vi can thiệp nâng điểm con trai vào trường đại học Y khoa Tokyo (THUV), đồng thời điều tra hiệu trưởng đương nhiệm về tội cố ý sửa chữa những bài thi có nguồn thông tin cho trước.
Bê bối ngành giáo dục năm 2011 tại Mỹ - quốc gia phát triển bậc nhất nhân loại. 11 giáo viên bang Georgia phải ngồi tù vì can thiệp điểm số của học sinh để chạy theo giá trị thành tích ảo.
Đã một tháng trôi qua kể từ vụ bê bối điểm thi lớn nhất xảy ra. Hà Giang, Sơn La, và mới đây thôi 3 tỉnh Điện Biên, Kon Tum, Lai Châu xuất hiện nghi vấn bất thường.
Thành tích ảo phơi bày công khai trên mặt truyền thông, những con số "nhảy múa" tự do trên bảng công bố điểm, công sức chứng minh thực lực bị đánh đồng với sự “may rủi” ?
Cần nghĩ gì khi đặt những “trí tuệ sửa chữa” cạnh hình ảnh nhiều học sinh thật sự tài năng ngày đêm đèn sách mong ngày vinh quy?
Bộ trưởng định trả lại sự công bằng cho các em học sinh ra sao, chặn vết loang học đường như thế nào?
Bài viết thể hiện quan điểm của tác giả.
