Hội Luật gia Việt Nam 64 năm xây dựng và phát triển

Khái quát về quá trình hình thành và phát triển

Hội Luật gia Việt Nam được thành lập ngày 4 tháng 4 năm 1955 (theo Nghị định số 130/NV/DC/NĐ ngày 04/4/1955 của Bộ Nội vụ). Trong 64 năm qua, dưới sự lãnh đạo của Đảng, sự quản lý của Nhà nước, các thế hệ luật gia Việt Nam đã không ngừng phấn đấu, rèn luyện và trưởng thành cùng với sự phát triển đi lên của đất nước và dân tộc Việt Nam. Với phương châm Đoàn kết, Dân chủ, Sáng tạo, Phát triển, các cấp hội và hội viên Hội Luật gia Việt Nam đã tham gia tích cực, nhiệt tình, tâm huyết vào các mặt hoạt động, góp nhiều công sức, trí tuệ hoàn thành tốt các nhiệm vụ được giao, xây dựng Hội Luật gia Việt Nam ngày càng vững mạnh, trở thành một tổ chức chính trị - xã hội - nghề nghiệp, có những đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc Việt Nam XHCN; được Đảng, Nhà nước, Xã hội và Nhân dân ghi nhận và tin tưởng.

Trải qua 12 kỳ Đại hội, Hội Luật gia Việt Nam đã không ngừng phát triển, trưởng thành về mọi mặt. Từ 40 hội viên khi thành lập, đến nay, Hội Luật gia Việt Nam đã có hơn 63 nghìn hội viên; hệ thống tổ chức đã phát triển trên quy mô toàn quốc với 63 Hội luật gia tỉnh, thành phố; 52 Chi hội Luật gia trực thuộc Trung ương Hội; 410 Hội Luật gia các huyện, quận, thị xã, thành phố thuộc tỉnh, 671 Chi hội Luật gia trực thuộc Hội luật gia các tỉnh, thành phố và hơn 2500 Chi hội Luật gia xã, phường, thị trấn.

Phạm vi hoạt động của Hội được mở rộng, chất lượng và hiệu quả công tác Hội không ngừng được nâng cao. Các cấp Hội và hội viên Hội luật gia Việt Nam đã tham gia tích cực và có hiệu quả vào công tác xây dựng chính sách pháp luật; nghiên cứu khoa học và đào tạo; tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý, tư vấn giải quyết khiếu nại và hoà giải ở cơ sở; tham gia hoạt động cải cách tư pháp, cải cách hành chính; giám sát, phản biện xã hội, giám sát việc thi hành pháp luật, giải quyết tranh chấp pháp lý ngoài cơ chế nhà nước; xây dựng và thực hiện các chương trình, đề án phù hợp với chủ trương xã hội hoá của Đảng và Nhà nước; mở rộng hợp tác quốc tế giữa Hội Luật gia Việt Nam với các tổ chức và cá nhân luật gia tiến bộ của các nước trong khu vực và trên thế giới, góp phần thực hiện đường lối đối ngoại nhân dân…

Quá trình 64 năm xây dựng, phát triển và trưởng thành, Hội đã trải qua 4 giai đoạn chủ yếu:

Giai đoạn từ năm 1955 đến năm 1980: Giai đoạn hình thành tổ chức, xây dựng Điều lệ hội, khẳng định tính chất, vị trí, vai trò, chức năng, nhiệm vụ của Hội, từng bước xây dựng tổ chức, phát triển hội viên, mở rộng các hoạt động của Hội, tham gia tích cực vào cuộc đấu tranh pháp lý bảo vệ độc lập, chủ quyền, thống nhất và toàn vẹn lãnh thổ của Việt Nam.

Giai đoạn từ năm 1980 đến năm 2004: Giai đoạn củng cố và phát triển tổ chức, xây dựng Hội Luật gia Việt Nam thực sự là một tổ chức nghề nghiệp mang tính chính trị, xã hội sâu sắc của những người hoạt động trong lĩnh vực pháp luật; mở rộng và nâng cao chất lượng hoạt động của Hội, tham gia tích cực vào quá trình đổi mới tư duy pháp lý, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Giai đoạn từ năm 2004 đến năm 2014: Giai đoạn đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động, xây dựng Hội Luật gia Việt Nam trở thành tổ chức chính trị, xã hội, nghề nghiệp, tham gia tích cực vào các quá trình thực hiện chiến lược công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng nhà nước pháp quyền XHCN Việt Nam, xây dựng kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Giai đoạn từ 2014 đến nay: Giai đoạn đẩy mạnh đổi mới toàn diện, phát huy tinh thần chủ động, sáng tạo, hướng về cơ sở, xây dựng và phát triển tổ chức Hội Luật gia Việt Nam ngày càng vững mạnh, xây dựng đội ngũ luật gia Việt Nam giỏi về chuyên môn nghiệp vụ, vững vàng về chính trị tư tưởng, tận tụy với nghề, vì dân, vì công lý, nâng cao chất lượng và hiệu quả hoạt động của Hội Luật gia Việt Nam trong giai đoạn mới, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp phát huy dân chủ, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế.

Một số thành tựu chủ yếu

Trong quá trình xây dựng và phát triển của Hội Luật gia Việt Nam, các cấp hội và hội viên đã nỗ lực phấn đấu vượt qua khó khăn, thách thức, không ngừng mở rộng và nâng cao chất lượng hoạt động; đã tham gia tích cực và có hiệu quả vào công tác xây dựng chính sách pháp luật; nghiên cứu khoa học và đào tạo; tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật; tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý, tư vấn giải quyết khiếu nại và hoà giải ở cơ sở; tham gia hoạt động cải cách tư pháp, cải cách hành chính; giám sát, phản biện xã hội, giám sát việc thi hành pháp luật, giải quyết tranh chấp pháp lý ngoài cơ chế nhà nước; xây dựng và thực hiện các chương trình, đề án phù hợp với chủ trương xã hội hoá của Đảng và Nhà nước; mở rộng hợp tác quốc tế giữa Hội Luật gia Việt Nam với các tổ chức và cá nhân luật gia tiến bộ của các nước trong khu vực và trên thế giới, góp phần thực hiện đường lối đối ngoại nhân dân, đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, trong đó có một số kết quả chủ yếu như sau:

Tham gia đấu tranh trên mặt trận pháp lý, góp phần vào sự nghiệp đấu tranh giải phóng Miền Nam, thống nhất đất nước. Ngay từ những ngày đầu thành lập, Hội đã tham gia và góp phần tích cực trong cuộc đấu tranh pháp lý đòi thi hành Hiệp định Giơnevơ. Nhiều hội viên đã tham gia viết sách, viết báo để giải thích và phổ biến rộng rãi Hiệp định, vạch trần những thủ đoạn xảo quyệt của đế quốc Mỹ trên diễn đàn pháp lý trong nước và quốc tế nhằm phá hoại việc thực thi Hiệp định. Hội cũng đã đề xuất và vận động giới luật gia tiến bộ trên thế giới ủng hộ quan điểm của Việt Nam về tôn trọng các quyền dân tộc cơ bản với 4 nội dung “Độc lập, chủ quyền, thống nhất, toàn vẹn lãnh thổ” và nhiều hoạt động khác được giới luật gia quốc tế đánh giá cao.

Về tham gia xây dựng chính sách, pháp luật: Hội đã chủ trì xây dựng thành công 3 văn bản pháp luật quan trọng: Pháp lệnh trọng tài thương mại năm 2003; Luật trọng tài thương mại năm 2010 và Luật trưng cầu ý dân được thông qua ngày 25/11/2015, tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa XIII. Đại diện của Hội đã tham gia ban soạn thảo, tổ biên tập của nhiều dự án luật, pháp lệnh, nghị định các văn bản QPPL quan trọng khác (riêng 5 năm vừa qua, đại diện Trung ương Hội đã tham gia Ban soan thảo, tổ biên tập của 19 dự án văn bản QPPL quan trọng. Các cấp Hội cũng thường xuyên tổ chức các cuộc Hội thảo, toạ đàm góp ý kiến các dự thảo luật, pháp lệnh, nghị định quan trọng. (5 năm vừa qua Trung ương Hội tổ chức được 99 cuộc Hội thảo; các tỉnh, thành Hội đã tham gia góp ý kiến xây dựng vào hơn 80.000 lượt văn bản quy phạm pháp luật).

Về công tác phổ biến, giáo dục pháp luật của Hội: Công tác PBGDPL của Hội được tiến hành thường xuyên với nội dung, hình thức phong phú, đa dạng, chất lượng và hiệu quả được nâng lên, góp phần kịp thời phổ biến các quan điểm, chủ trương, chính sách của Đảng, pháp luật của Nhà nước, nâng cao hiểu biết về pháp luật, ý thức tôn trọng và chấp hành pháp luật của các tổ chức và cá nhân trong xã hội. Các cấp Hội luôn hoàn thành tốt nhiệm vụ là thành viên Hội đồng phối hợp phổ biến, giáo dục pháp luật Trung ương và địa phương, đồng thời Hội đồng phối hợp PBGDPL của Hội luật gia Việt Nam luôn chủ động triển khai các chương trình, kế hoạch cụ thể để phát huy năng lực của các cấp Hội và Hội viên tham gia vào các hoạt động phổ biến, giáo dục pháp luật phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của mình, tham gia tích cực vào các hoạt động hưởng ứng Ngày Pháp luật Việt Nam (11/9) và thực hiện có hiệu quả chủ trương xã hội hoá công tác PBGDPL. Trong 5 năm vừa qua, các cấp Hội Luật gia đã tổ chức được 456.000 buổi tuyên truyền, phổ biến chính sách, pháp luật cho 14.800.000 lượt người dân, phát hành gần 4 triệu các loại bản tin pháp luật, tờ rơi, tờ gấp...

 Về công tác tư vấn pháp luật, trợ giúp pháp lý, tư vấn giải quyết khiếu nại và hoà giải ở cơ sở: Hệ thống Trung tâm TVPL và TGPL của Hội được củng cố và phát triển. Hiện nay, Hội đã có 82 trung tâm tư vấn pháp luật và trợ giúp pháp lý được thành lập và duy trì được hoạt động thường xuyên, trong đó 11 trung tâm tư vấn pháp luật trực thuộc Trung ương hội và 71 trung tâm trực thuộc Hội Luật gia các tỉnh, thành phố. Các trung tâm tư vấn pháp luật trực thuộc Trung ương Hội tiếp tục triển khai nhiều hoạt động, thu hút được một số nguồn lực tài chính và phối hợp với các tỉnh, thành Hội tổ chức có hiệu quả một số chương trình, đề án; trong 5 năm, các trung tâm tư vấn pháp luật của các địa phương đã thực hiện tư vấn pháp luật được gần 400.000 vụ việc và trợ giúp pháp lý được hơn 107.000 vụ việc.

Công tác tư vấn giải quyết khiếu nại được đẩy mạnh. Hội Luật gia nhiều tỉnh, thành phố đã phát huy vai trò, trách nhiệm là thành viên của Hội đồng tư vấn giải quyết khiếu nại, tố cáo thuộc UBND tỉnh trong việc tư vấn giúp chính quyền giải quyết nhiều vụ khiếu nại, tố cáo phức tạp kéo dài; tham gia các cuộc đối thoại với công dân do UBND tỉnh tổ chức. Nhiều ý kiến của Hội Luật gia đã được các cơ quan ghi nhận và đánh giá cao. Trong 5 năm vừa qua, các cấp hội đã thực hiện tư vấn giải quyết khiếu nại được gần 27.500 vụ việc.

Công tác hoà giải ở cơ sở được tăng cường, các cấp hội ở địa phương đã giới thiệu hội viên có năng lực, có tín nhiệm tham gia các tổ hoà giải ở thôn, xóm, bản, ấp, tổ dân phố; tham gia hòa giải hàng nghìn việc tranh chấp nhỏ về dân sự, đất đai, nhà cửa, hôn nhân và gia đình; đấu tranh ngăn chặn kịp thời những hành vi liên quan đến ma túy, mại dâm, trộm cắp, cướp giật... Trong 5 năm vừa qua, các cấp hội đã tham gia thực hiện hòa giải thành gần 109.000 các tranh chấp lớn, nhỏ.

Về tham gia công tác cải cách tư pháp, cải cách hành chính, giám sát, phản biện xã hội, giám sát việc thi hành pháp luật. Trung ương Hội Luật gia Việt Nam luôn tham gia tích cực và hoàn thành tốt các nhiệm vụ do Ban Chỉ đạo Cải cách tư pháp Trung ương và Hội đồng Tư vấn cải cách thủ tục hành chính của Thủ tướng cho giao; đại diện Lãnh đạo Hội còn trực tiếp tham gia các hoạt động về tuyển chọn thẩm phán Tòa án nhân dân các cấp, kiểm sát viên Viện kiểm sát nhân dân các cấp, đóng góp nhiều ý kiến về đề nghị cấp có thẩm quyền bổ nhiệm, bổ nhiệm lại các thẩm phán, kiểm sát viên và vào các dự thảo án lệ…. Ở địa phương, các cấp Hội tiếp tục tham gia tích cực vào công tác cải cách tư pháp, cải cách hành chính, giám sát việc thi hành pháp luật theo phạm vi chức năng, nhiệm vụ của Hội. Trong 5 năm vừa qua, các cấp Hội luật gia đã tham gia vào hơn 16.337 đoàn giám sát thi hành pháp luật.

Hội cũng chú trọng công tác phát triển thông tin, trang thông tin điện tử tổng hợp của Hội Luật gia Việt Nam được củng cố và phát triển; các cơ quan báo chí, xuất bản của Hội luôn bám sát các hoạt động của hội để tổ chức các hình thức tuyên truyền nhằm nâng cao chất lượng về nội dung: Báo Đời sống và Pháp luật tiếp tục đổi mới về nội dung và hình thức, nâng cao chất lượng thông tin, xây dựng thêm các chuyên mục mới, phát hành thêm những ấn phẩm mới. Tạp chí Pháp lý tiếp tục đổi mới về nội dung và hình thức, mở thêm các chuyên mục, chuyên trang và ấn phẩm mới, nâng cao chất lượng của tạp chí, kịp thời phản ánh những vấn đề, sự kiện pháp lý, các hoạt động của Hội được dư luận xã hội quan tâm. Tạp chí Pháp luật và phát triển xuất bản tiếng Việt và tiếng Anh đi vào hoạt động ổn định, kịp thời tuyên truyền về các sự kiện pháp lý trong nước ra nước ngoài. Nhà xuất bản Hồng Đức tiếp tục Hồng Đức tiếp tục thực hiện tốt chức năng, xuất bản và phát hành các ấn phẩm có giá trị cho xã hội và phục vụ cho công tác tuyên truyền của Hội. Nhiều Hội Luật gia tỉnh, thành phố đã biên tập và xuất bản định kỳ các Bản tin pháp luật để cung cấp cho hội viên làm tư liệu tuyên truyền về những hoạt động trọng tâm của hội.

Về công tác đối ngoại và hợp tác quốc tế. Hội Luật gia Việt Nam luôn thực hiện tốt công tác đối ngoại nhân dân góp phần bảo vệ lợi ích quốc gia dân tộc.Với tư cách là thành viên của Hội Luật gia dân chủ quốc tế (IADL) và Hội luật gia Châu Á - Thái Bình Dương (COLAP), Hội đã vận động, thuyết phục được hai tổ chức này kịp thời ra các tuyên bố vào các thời điểm cần thiết để ủng hộ quan điểm của Việt Nam trong vấn đề Biển Đông. Cụ thể là: Năm 2014, Hội Luật gia dân chủ quốc tế đã ra tuyên bố phản đối việc Trung Quốc hạ đặt giàn khoan trong trong vùng đặc quyền kinh tế của Việt Nam và đã cử đại diện IADL sang Việt Nam để cùng với Hội Luật gia Việt Nam tổ chức họp báo công bố tuyên bố trên. Năm 2016, ngay sau khi Tòa trọng tài ra Phán quyết đối với vụ Phi-líp-pin kiện Trung Quốc về vấn đề Biển Đông, cả IADL và COLAP đều ra Tuyên bố ủng hộ phán quyết của Tòa trọng tài và kêu gọi các bên liên quan tuân thủ phán quyết này và kìm chế các hoạt động gây căng thẳng và quân sự hóa tại Biển Đông.

Ngoài việc đề nghị các tổ chức trên ra tuyên bố, tại các hội nghị thường niên của IADLvà COLAP, Hội Luật gia Việt Nam đều cố gắng đề xuất đưa vào chương trình nghị sự của hội nghị những nội dung thảo luận về vấn đề Biển Đông, trên cơ sở đó, ra Tuyên bố chung của hội nghị, trong đó có một phần nội dung về vấn đề Biển Đông. Đặc biệt, trong 2 hai năm gần đây Hội Luật gia Việt Nam đã vận động được Hội Luật gia dân chủ quốc tế tổ chức hai cuộc hội thảo quốc tế riêng biệt về vấn đề Biển Đông với chủ đề: “Tìm kiếm giải pháp hòa bình cho vấn đề Biển Đông”. Cụ thể: năm 2017 hội thảo được tổ chức tại Nhật Bản với sự phối hợp của Hiệp hội luật gia đoàn kết Nhật Bản, năm 2018 tổ chức tại Nga, với sự phối hợp của Tổ chức Quỹ con đường hòa bình của Nga.

Ngoài các hoạt động nêu trên, Hội cũng đã phối hợp với Trường Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh và Học viện Ngoại giao tổ chức nhiều cuộc hội thảo quốc tế về chủ đề Biển Đông (10 cuộc với Học viện Ngoại giao và 2 cuộc với Đại học Luật thành phố Hồ Chí Minh). Các cuộc hội thảo này đã thu hút hàng trăm đại biểu trong và ngoài nước tham dự và là diễn đàn khoa học có ý nghĩa thiết thực để các chuyên gia, học giả Việt Nam giới thiệu về quan điểm của ta về vấn đề chủ quyền biển đảo, đồng thời góp phần giúp cộng đồng quốc tế nhận thức rõ những tác động và ảnh hưởng tiêu cực do hành động vi phạm luật pháp quốc tế của phía Trung Quốc gây ra đối với hòa bình, an ninh trong khu vực.

Với những thành tích nêu trên, Hội Luật gia Việt Nam đã ba năm liên tiếp (2016, 2017, 2018) được Ban Đối ngoại Trung ương Đảng tặng cờ thi đua là đơn vị đi đầu trong công tác đấu tranh, vận động bảo vệ lợi ích quốc gia, dân tộc.

Hội Luật gia Việt Nam ký kết và thực hiện các thỏa thuận hợp tác song phương với một số tổ chức nghề luật trên thế giới và trong khu vực. Đến nay, Hội đã ký kết thoả thuận song phương với nhiều tổ chức luật gia, nghề luật trên thế giới và khu vực và đã tổ chức các đợt giao lưu, trao đổi kinh nghiệm cho giới luật gia Việt Nam với những hiệp hội nghề luật đã ký kết thỏa thuận hợp tác như Đoàn Luật sư Seoul - Hàn Quốc, Hội luật học Trung Quốc, Hiệp hội Luật sư toàn Ấn Độ, Hội Luật gia Belarus, Hội Luật gia Liên bang Nga, Đoàn luật sư tiểu bang California - Hoa Kỳ, Viện lập pháp và pháp luật so sánh Liên bang Nga và Đoàn luật sư Lào… 

Hội Luật gia Việt Nam thường xuyên chủ động, tìm kiếm cơ hội hợp tác với các cơ quan, tổ chức quốc tế để thực hiện các dự án, hoạt động hợp tác phù hợp với hoạt động chuyên môn của Hội. Các dự án hợp tác đều được Hội làm thủ tục phê duyệt và thực hiện một cách hiệu quả, tiết kiệm theo đúng quy định của pháp luật Việt Nam và yêu cầu của nhà tài trợ.

Trong 64 năm xây dựng và phát triển, các cấp hội và hội viên Hội Luật gia Việt Nam luôn nỗ lực phấn đấu hoàn thành các nhiệm vụ được giao, nhiều hội viên của Hội được giao những cương vị trọng yếu trong các cơ quan cấp cao của Đảng và Nhà nước; hoạt động của Hội ngày càng phong phú, đa dạng, chất lượng, hiệu quả ngày càng cao, được lãnh đạo Đảng, Nhà nước và xã hội ghi nhận, bạn bè quốc tế trân trọng. Với những đóng góp to lớn cho sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa, Hội Luật gia Việt Nam đã vinh dự được Đảng và Nhà nước trao tặng Huân chương độc lập hạng nhất vào dịp kỷ niệm 40 năm ngày thành lập, Huân chương Hồ Chí Minh nhân dịp kỷ niệm 50 năm ngày thành lập và nhiều phần thưởng cao quý khác.

Với những thành tựu đã đạt được và truyền thống quý báu của mình, trong thời gian tới, các cấp Hội và Hội viên Hội Luật gia Việt Nam tiếp tục phấn đấu để thực hiện mục tiêu chung là: Phát huy tinh thần đoàn kết, chủ động, sáng tạo, hướng về cơ sở, tiếp tục đổi mới, nâng cao chất lượng, hiệu quả hoạt động, xây dựng hệ thống tổ chức Hội Luật gia Việt Nam vững mạnh toàn diện, phát triển đội ngũ luật gia Việt Nam giỏi về chuyên môn nghiệp vụ, vững vàng về chính trị tư tưởng, tận tụy với nghề, vì dân, vì công lý, phát huy vai trò của một tổ chức chính trị - xã hội – nghề nghiệp phấn đấu hoàn thành tốt mọi nhiệm vụ được giao, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc, phát huy dân chủ, xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa, bảo vệ quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, phát triển kinh tế thị trường và hội nhập quốc tế, trong thời gian tới.