Chính sách đối ngoại "hướng Nga" đã được Thái tử Mohammad bin Salman chú trọng trong thời gian trở lại đây.
Lời giải nào cho "bài toán cân bằng"?
Kể từ khi tham gia vào cuộc nội chiến ở Syria, Nga đã tìm thấy một đồng minh hữu ích là Iran để trợ giúp cho các mục tiêu bình ổn tình hình của chính quyền Damascus. Tuy nhiên, vai trò trung gian của Nga ở Trung Đông đang đối mặt với thử thách khó khăn nhất: Tìm cách cân bằng giữa Iran, Israel và Saudi Arabia.
Theo nhà phân tích Khalid Ibn Muneer của trang blog Qutnyti, thành công của chiến dịch ở Syria đã củng cố vị thế của Nga với tư cách là “Cảnh sát trưởng mới ở Trung Đông”, nhưng kéo theo đó là động lực cho Iran mở rộng sự hiện diện ngày càng lớn trong khu vực và giành được quyền lực cao hơn cả đối thủ Saudi Arabia.
Những tham vọng của Iran đang khiến cho chính Nga phải cảm thấy khó chịu, khi Tehran đang đặt ra thách thức đối với uy tín của Moscow trong khu vực.
Yêu cầu chính thức của Nga về việc Hezbollah và Iran rút quân khỏi Syria là câu trả lời thẳng thắn cho quan điểm của Nga, đồng thời cho thấy động thái muốn làm dịu đi sự quan ngại của Israel trong thời gian gần đây.
Hơn hết lúc này, Moscow không chỉ cố gắng xoa dịu đối tác quan trọng là Israel mà còn đó là các quốc gia Ả Rập khác, tiêu biểu là Saudi Arabia – quốc gia đang ngày càng trở thành đối tác kề vai sát cánh với Nga về vấn đề dầu mỏ.
Trong khi tham gia vào cuộc xung đột Syria bằng “bàn tay” quân sự, Nga vẫn giữ các kênh ngoại giao của mình hoạt động tích cực để kết nối với các quốc gia vùng Vịnh.
Quan hệ Nga-Saudi Arabia
Saudi Arabia dưới thời vua Abdullah là một đồng minh quan trọng, tham gia tài trợ và trang bị cho các lực lượng của phương Tây ở Syria. Tuy nhiên, gánh nặng từ cuộc khủng hoảng giá dầu đã tạo cơ hội để phá vỡ băng quan hệ giữa Saudi Arabia và Nga, hai cựu thù trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh.
Sự đồng thuận chung về việc tăng giá dầu đã giúp Riyadh và Moscow hướng tới một thỏa thuận dầu mỏ chung Nga-OPEC, mở đường cho một sự cải thiện mạnh mẽ về mối quan hệ giữa hai bên.
Không chỉ vậy, những thành tựu quân sự của Nga tại Syria đã khiến cho các đời lãnh đạo Ả Rập về sau chuyển hướng sang gần gũi hơn với Moscow. Chính sách đối ngoại của Saudi Arabia đang có một sự cải biến mạnh mẽ, phần lớn đến từ tham vọng của Thái tử Mohammad bin Salman.
Được xem như là nhà lãnh đạo thực sự của Riyadh hiện tại, Mohammad bin Salman là một trong những kiến trúc sư chính trong thỏa thuận với Nga về cắt giảm sản lượng dầu.
Khi Bộ trưởng dầu mỏ kỳ cựu Ali al-Naimi không ủng hộ thỏa thuận đó, ông đã nhanh chóng bị thay thế bởi người mới - Khaled al-Falih. Động thái này mô tả rõ ràng sự háo hức của giới lãnh đạo Saudi Arabia trong việc xây dựng mối quan hệ với Nga.
Chuyến thăm của nhà vua Saudi Arabia gần đây có thể được coi là khởi đầu của một quan hệ đối tác chiến lược tiềm năng, khi các nhà lãnh đạo Moscow và Riyadh đồng ý hợp tác về năng lượng hạt nhân, nông nghiệp, công nghệ thông tin, thương mại, đầu tư và phát triển xã hội.
Các nước Ả Rập sẽ là thị trường béo bở cho vũ khí của Nga.
Việc tái hợp giữa Nga với các cường quốc Ả Rập cũng được xác nhận bởi quan hệ nhiều tầng với Ai Cập, quốc gia đang quay lưng lại với phương Tây và tìm đến Moscow trong việc mua sắm các thiết bị quân sự.
Nga cũng tài trợ cho việc xây dựng các nhà máy điện hạt nhân ở Ai Cập, sau khi hai nước ký kết thỏa thuận hạt nhân trị giá 30 tỷ USD.
Quan hệ chiến lược của Nga với Ai Cập có ý nghĩa quan trọng vì Saudi Arabia và Các tiểu vương quốc Ả Rập thống nhất (UAE) là những đồng minh chính của Tổng thống Ai Cập Abdel Fattah el-Sisi.
Trong đó, cả Riyadh và Cairo đều đi theo quan điểm của Moscow trong việc ủng hộ Khalifa Haftar làm người lãnh đạo Libya, thay vì Chính phủ do NATO hậu thuẫn hiện tại ở Tripoli.
Bằng cách đảm bảo Riyadh đứng về phía mình, Moscow sẽ không chỉ củng cố lợi ích của mình ở Trung Đông, mà còn đảm bảo các thị trường vũ khí quân sự và công nghệ hạt nhân ổn định.
Do đó, không có lý do gì ngăn cản Moscow thử mọi lựa chọn ngoại giao để giảm bớt những lo ngại về Tehran trong khu vực, nhà phân tích Khalid Ibn Muneer nhấn mạnh.
Nga cần Iran thay đổi trước khi quá muộn?
Sự cam kết giữa Moscow và Riyadh quan trọng nhất vẫn là đổi lấy sự rút khỏi vai trò ở Syria của chính Saudi Arabia.
Điều này trở nên rõ ràng sau khi Thái tử Mohammad bin Salman đồng ý với lập trường để nhà lãnh đạo Assad tiếp tục ngồi ghế tổng thống và đồng ý với việc Syria chiếm lại vùng Ghouta.
Vùng đất này trước đây bị chiếm đóng bởi một lực lượng dân quân được hậu thuẫn bởi Saudi Arabia.
Đổi lại cho việc Saudi rút khỏi Syria, Nga đã chọn cách tiếp cận trung lập trong cuộc xung đột ở Yemen và trong cuộc khủng hoảng Qatar, nơi Iran tích cực chọn lập trường chống Riyadh.
Nga thậm chí còn lên án các cuộc tấn công bằng tên lửa của lực lượng Houthi do Iran hậu thuẫn nhằm vào mục tiêu của Saudi.
Ngoài ra, trong các cuộc tấn công đó, sự thất bại của các hệ thống phòng thủ của Mỹ trong việc đánh chặn một số tên lửa Houthi đã làm tăng sự quan tâm hơn của Riyadh đối với các hệ thống phòng không tiên tiến danh tiếng của Moscow.
Điều này sẽ thúc đẩy Nga sớm đàm phán với khách hàng tiềm năng đến từ vương triều Ả Rập.
Trong khi đó, nếu không thay đổi tham vọng trong tương lai gần, Iran có thể sẽ sớm trở nên bị cô lập.
Áp lực quốc tế đối với Iran khiến Nga khó có thể duy trì liên minh với một quốc gia có các vấn đề chính trị và kinh tế ở quy mô mà Moscow không thể một tay ôm trọn.
