Phía sau câu chuyện về cậu bé 8 tuổi cai nghiện thuốc lá ở Indonesia

Cậu bé Aldi Rizal giờ đã 8 tuổi, đang sinh sống tại ngôi làng nhỏ Teluk Kemang Sungai. Khi nhìn Rizal ngồi mỉm cười bên cạnh mẹ, nếu ai không biết thì chỉ nghĩ đó là một bé trai bình thường, nhưng Rizal từng có một quá khứ đầy biến động mà 6 năm trước có hàng triệu người biết đến.

Năm 2011, Aldi Rizal (hay còn gọi là Aldi Suganda) trở nên nổi tiếng trên các trang báo ở Indonesia cũng như ở nước ngoài. Chỉ mới 2 tuổi, cậu bé đã nghiện thuốc lá nặng. Mỗi ngày, Rizal hút vài gói.

“Cháu rất khó bỏ thuốc. Nếu không hút, miệng cháu sẽ bị chua, còn đầu liên tục quay cuồng. Lúc hút thuốc lá, cháu cảm thấy phấn chấn, hăng hái và cơ thể khỏe mạnh hơn”, Rizal nói.

Nhớ lại thời điểm năm 2011, cô Diana, mẹ của Rizal, cho biết cậu con trai cô khi ấy liên tục phá phách và giận dữ, nếu không được hút thuốc.

Rizal là con út trong số 3 cậu con trai của Diana và chồng. Nhưng Rizal không phải là đứa trẻ duy nhất có thói quen khác thường này ở Indonesia. Bởi theo ước tính, có tới hơn 267.000 trẻ em nước này sử dụng các sản phẩm liên quan tới thuốc lá mỗi ngày.

Diana tin rằng, Rizal biết hút thuốc là do cậu tiếp xúc với quá nhiều người lớn có thói quen độc hại này. Mỗi buổi sáng, Rizal thường cùng mẹ đi chợ bán rau. Tại đây, cậu bé 2 tuổi đã được dạy hút thuốc lá và hút.

Theo một khảo sát năm 2013, hơn 57% nam giới được hỏi và 42% thanh thiếu niên Indonesia độ tuổi từ 13 đến 15 là những người hút thuốc lá. Ước tính có khoảng 217.000 người chết mỗi năm ở Indonesia vì các bệnh liên quan tới sử dụng thuốc lá, trong đó nhiều nhất là bệnh tim, hô hấp và ung thư phổi.

Trong khi tỉ lệ ở hầu hết các quốc gia đều giảm từ năm 2013 đến 2016 thì số người hút thuốc dưới 18 tuổi ở Indonesia tiếp tục tăng từ 7,2 lên 8,8%. Dân số của nước này là 261 triệu người, có nghĩa là hàng triệu thanh niên hiện vẫn tiếp tục hút thuốc lá.

Ở khu vực nông thôn Indonesia, thuốc lá rất phổ biến, dù hầu hết là các gia đình đều có mức thu nhập thấp. Tại đây, các bậc cha mẹ thường chú tâm vào việc đi làm và kiếm tiền cho gia đình, ít quan tâm tới con cái, khiến chúng dễ tiếp xúc với thuốc lá. Bên cạnh đó, trẻ em cũng thường đi làm sớm và hay có tiền đi mua thuốc lá, Tiến sĩ Aman Pulungan, Chủ tịch Hiệp hội Nhi khoa Indonesia, cho biết. Ông là người đã theo dõi vấn đề trẻ em hút thuốc lá trong nhiều thập kỷ qua.

Đáng chú ý, theo Tiến sĩ Pulungan, nguyên nhân gốc rễ của vấn đề nằm ở việc các hãng sản xuất thuốc lá được phép quảng cáo tràn lan, vô tội vạ. Những công ty này liên tục tài trợ cho các sự kiện thể thao, âm nhạc và trải những tấm băng-rôn rộng ở các địa điểm công cộng, những tòa nhà cao tầng, nơi nhiều người nhìn thấy.

“Trẻ em sẽ nghĩ rằng nếu muốn trở thành một người đàn ông, chúng phải hút thuốc lá”, ông Pulungan nói.

Ngoài ra, việc trẻ em được phép mua thuốc lá một cách dễ dàng từ vùng nông thôn đến thành thị cũng là nguyên nhân khiến vấn đề trở nên trầm trọng. Chỉ với khoảng 20 nghìn đồng, trẻ em, người lớn có thể mua thuốc lá ở bất cứ cửa hàng nào. Dù 34 tỉnh của Indonesia đã có luật từ năm 2012 về việc cấm các cá nhân bán thuốc lá nhưng cho tới nay công tác thực thi quy định trên vẫn bị lơi lỏng.

Bộ Y tế Indonesia hiện đang phối hợp với các cơ quan Nhà nước khác cùng các tổ chức quốc tế như Tổ chức Y tế thế giới (WHO) nhằm giải quyết triệt để tình trạng hút thuốc lá trong trẻ em vị thành niên. Trong đó, đáng chú ý là Sáng kiến Không Thuốc lá của WHO nhằm xóa bỏ “nạn dịch thuốc lá” ở Indonesia. Sáng kiến gồm 6 chính sách cơ bản đang có tác động tích cực như bảo vệ phụ nữ, trẻ em khỏi khói thuốc, thực thi việc cấm quảng cáo thuốc lá và nâng thuế với mặt hàng này.

Ngoài ra, bộ Y tế cũng cam kết hỗ trợ tích cực hơn cho những người quyết tâm bỏ thuốc lá và nâng cao nhận thức của cộng đồng về tác hại của thói quen chết người thông qua các chiến dịch truyền thông đại chúng. Mục tiêu mà Indonesia hướng tới là tham gia Công ước khung về kiểm soát thuốc lá, một hiệp ước sức khỏe cộng đồng toàn cầu có từ năm 2005 nhằm giải quyết vấn nạn thuốc lá. Tới nay, 181 quốc gia đã ký công ước này và Indonesia chưa tham gia.

Quay trở lại với câu chuyện của cậu bé 8 tuổi Aldi Rizal. Ngày hôm nay, cậu đã trở nên khỏe mạnh và đi học ở trường với thành tích tốt sau khi bỏ thuốc lá. Có kết quả đó, cậu đã mất nhiều năm tham gia khóa cai thuốc với một nhà tâm lý học trẻ em hàng đầu ở Indonesia.

Sau khi cai được thuốc, cậu trở nên ăn khỏe hơn như một cách để “cân bằng” với thói quen xấu trước đây nhưng cuối cùng lại trở nên béo phì. Tuy nhiên, sau một thời gian rèn luyện, thói quen ăn nhiều của cậu một lần nữa được khắc phục và cô Diana rất hài lòng vì cậu con trai khỏe mạnh ngồi mỉm cười bên cạnh mình hôm nay.

Xem thêm: Sau bế tắc Trung-Ấn, Bắc Kinh học được gì?

D.T