Rút khỏi thỏa thuận hạt nhân Iran hay chuyển Đại sứ quán đến Jerusalem không giúp cho Mỹ lấy lại phần nào vị thế ở Trung Đông.
Nga mới là nước "kiểm soát thùng thuốc súng"?
Theo chuyên gia Sean McFate, một thành viên tại Hội đồng Đại Tây Dương, kế hoạch từ bỏ thỏa thuận hạt nhân Iran của Tổng thống Mỹ Donald Trump đang mang đến một cơn địa chấn như BREXIT cách đây vài năm trước.
Trong khi đó, Iran và Israel đang nhích về một cuộc chiến tranh toàn diện có thể xác định lại toàn bộ bàn cờ quyền lực ở Trung Đông.
Thế nhưng, các nhà cố vấn ở Washington lại đang làm công việc với tư tưởng cũ kỹ từ năm 2012, khi Mỹ vẫn còn là trung gian quyền lực hàng đầu ở khu vực. Rõ ràng, vào năm 2018 hiện tại, Moscow mới là quốc gia đang chiếm lĩnh vai trò này.
Quan điểm của McFate cho rằng, bằng cách tập trung quá nhiều vào thỏa thuận hạt nhân vốn không còn nhiều ý nghĩa, nước Mỹ đã bỏ lỡ bức tranh lớn hơn: Mối đe dọa lớn nhất đến vị thế của Washington không phải là Iran, hay thậm chí toàn bộ các nước Trung Đông, mà chỉ có duy nhất Nga.
“Cho đến chừng nào Mỹ còn chưa nghiêm túc về mối đe dọa đến Nga, chúng ta sẽ nhượng phần lớn Trung Đông cho Moscow trong một thảm họa gây ra bởi chính sách đối ngoại sai hướng”, học giả từ đại học Oxford viết trên CNBC.
“Tôi đã dành ba tháng ở Israel và nhiều người Israel tin rằng, chiến tranh với Iran là điều không thể tránh khỏi. Lằn ranh đỏ của Israel rất đơn giản: Iran không được phép hiện diện bằng binh lực và vũ khí tiên tiến ở Syria. Trong khi mục tiêu của Iran dường như là trở thành quyền lực thống trị Trung Đông. Điều này đã đảm bảo cho một sự xung đột, và những tháng qua người ta đã thấy leo thang chưa từng có”, McFate nói thêm.
Mỹ giờ đây đã không còn là quốc gia không thể thiếu ở Trung Đông – đó phải là Nga. Trên thực tế, Tổng thống Putin là người có quyền kiểm soát “thùng thuốc súng” này nhiều hơn so với các chuyên gia Mỹ muốn thừa nhận.
Ai yêu cầu Israel "cần dịu lại" sau khi chiếc F-16 của nước này bị bắn hạ bởi lực lượng Syria? Ai khuyên Iran ngừng lại những lời khẩu chiến nguy hiểm nhằm vào Israel? Ai bảo Israel ngừng các cuộc không kích ở Syria? Ai bảo Iran "bình tĩnh" sau khi họ mất bảy binh sĩ trong vụ tấn công? Ai hứa sẽ bảo vệ Israel khỏi một cuộc tấn công đến từ Iran? Câu trả lời đều là Nga. Tất cả những diễn biến nóng nhất thời gian qua ở Trung Đông đều cho thấy sự thiếu vắng một tiếng nói của Mỹ.
Câu hỏi đặt ra là: Tại sao Israel lại quay sang Nga, một quốc gia là đối tác với kình địch Iran? Theo chuyên gia McFate, bởi vì Israel thực sự là một đất nước sáng suốt. Jerusalem biết Moscow có thể ảnh hưởng đến Tehran còn Washington thì không thể.
Quan trọng hơn – còn một mối liên hệ sâu xa nữa —Israel có sợi dây liên kết “rất đặc biệt” ở Nga. Mỹ không phải là quốc gia duy nhất có "mối quan hệ đặc biệt" với nhà nước Do Thái.
Quay trở lại đầu những năm 1990, Israel đã chào đón hơn một triệu người Nga gốc Do Thái, giúp tăng 20% dân số chỉ trong vài năm.
Giờ đây, tiếng Nga là ngôn ngữ thứ hai ở Israel và hãng hàng không El Al có đường bay thẳng đến Moscow hai chuyến một ngày. Nhiều người Israel mang hộ chiếu Nga và Thủ tướng Netanyahu cũng biết rằng, ông cần dành nhiều thời gian gần gũi với Tổng thống Putin cũng như với Tổng thống Trump.
Israel tìm đến Nga vì những điều Mỹ không có.
Điều này càng được thúc đẩy bởi sự rạn nứt ngày càng tăng giữa người Mỹ gốc Do Thái và người Israel, thể hiện qua sự tẩy chay gần đây của Natalie Portman đối với giải thưởng Genesis năm 2018, còn được gọi là "Giải Nobel Do Thái". Portman, sinh ra ở Jerusalem, phản đối sự đối xử của chính phủ đối với người Palestine.
Nga ngày càng nổi lên như một kình địch của Mỹ chứ không còn là sự cạnh tranh thông thường. Thỏa thuận hạt nhân của Iran là thứ yếu và điều quan trọng nhất vẫn là giải quyết vấn đề với Nga.
Mỹ và những nước cờ "khắc chế" Nga
Theo McFate, đây không còn là vấn đề của từng đảng phái - đó là vấn đề của người Mỹ. Vì vậy, chính quyền Tổng thống Trump cần phải thực hiện các bước đi sau để đưa nước Mỹ trở lại.
Thứ nhất, Mỹ phải đẩy lùi ảnh hưởng của Nga trong khu vực. Nhưng không phải bằng cách tiếp cận theo kiểu Chiến tranh Lạnh mà bằng phương pháp nào đó có sắc thái hơn.
Bắt đầu bằng cách loại bỏ các đối tác ngày càng gần gũi với Nga như Thổ Nhĩ Kỳ, sau đó là chuyển sang Ai Cập – quốc gia luôn luôn quan trọng nhưng chưa hẳn đã ngả sang trục của Moscow.
Mở rộng chương trình nghị sự của Mỹ ngoài chống khủng bố, hướng tới các mục tiêu cần thiết và thực tế hơn, vì chống khủng bố của Mỹ không những không truyền cảm hứng cho các quốc gia khác mà còn bị chỉ trích quá nhiều.
Thứ hai, giảm lỗ hổng để Nga khai thác. Mỹ đã trở thành một lực lượng phân cực và bất ổn kể từ sau cuộc xâm lược Iraq. Trong khi đó, chính quyền Putin từng bước trở thành một quan tòa hòa giải uy tín đối với các cường quốc, đó là lý do tại sao Thủ tướng Netanyahu đã đi đến Moscow thay vì Washington.
Điều này có nghĩa là Mỹ cần phải hòa hợp với các đối tác trong khu vực hơn là chọc vào những vấn đề nhạy cảm dễ tạo nên xung đột, như chính quyền Trump đã làm bằng cách chuyển đại sứ quán đến Jerusalem.
Cùng với đó đó, Washington cần cho thấy sự nỗ lực của mình trong việc ngăn chặn các vấn đề bất đồng dễ trở thành khủng hoảng và từ khủng hoảng trở thành xung đột. “Giảm thiểu vai trò trung gian hòa bình của Tổng thống Putin trong khu vực sẽ làm giảm sức mạnh của nước Nga”, McFate nhận định.
Thứ ba, áp dụng ngay cách thức mà Nga đang làm rất tốt: Xây áp dụng áp lực ở những nơi khác. Nga có thể tập trung vào Trung Đông khi không bị các quốc gia vệ tinh gây sức ép. Đã đến lúc Mỹ và các đồng minh nên bắt đầu ủng hộ các quốc gia vệ tinh trong quá khứ của mình một lần nữa.
