Cần “thích nghi” với chương trình mới
Chia sẻ với báo chí tại buổi tọa đàm “Sách giáo khoa cho đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục”, TS. Phạm Tất Thắng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Văn hóa, Giáo dục, Thanh niên, Thiếu niên và Nhi đồng của Quốc hội bày tỏ: “Đúng là khi nghe thông tin sách Toán và Tiếng Việt lớp 1 công nghệ giáo dục bị loại tôi cũng khá ngạc nhiên, bởi vì đây là công trình nghiên cứu cả cuộc đời của một nhà khoa học rất có uy tín, của một trung tâm nghiên cứu thuộc viện Khoa học Giáo dục Việt Nam.
Sách này đã có quá trình vận hành thực tiễn ở các mức độ khác nhau, trong các giai đoạn khác nhau hơn 40 năm. Theo con số thống kê, năm học 2019-2020 có khoảng 930.000 học sinh lớp 1 đang theo.
Tuy nhiên, tôi cũng rất tôn trọng quyết định của hội đồng thẩm định sách giáo khoa quốc gia. Tôi cho rằng đây là một mâu thuẫn hiển nhiên, bởi vì hội đồng hiện nay làm việc theo Thông tư 33 của bộ GD&ĐT, tức là thẩm định sách giáo khoa đáp ứng chương trình phổ thông mới theo Nghị quyết 88 của Quốc hội.
Chương trình mới đòi hỏi đổi mới cách tiếp cận, cách thức thể hiện chương trình cũng như nội dung kiến thức cơ bản so với theo chương trình và sách giáo khoa cũ.
Mặc dù thực tế, bộ sách của GS. Hồ Ngọc Đại cũng đã nhận được sự đánh giá tốt từ các địa phương, phụ huynh học sinh, thầy cô giáo”.
Tọa đàm “Sách giáo khoa cho đổi mới căn bản và toàn diện giáo dục” ngày 17/9.
“Hiện nay, chúng ta đang thực hiện Nghị quyết 88, triển khai chương trình và sách giáo khoa mới vì vậy sách giáo khoa có thể do các nhóm tác giả, tác giả nhưng phải theo chương trình tổng thể đã được phê duyệt. Đúng là sách Toán và Tiếng Việt lớp 1 công nghệ giáo dục đã có sức sống, được triển khai trong thực tế, đã khẳng định và được thừa nhận nhưng một mặt nếu được lựa chọn phải đáp ứng được chương trình mới. Đây là một yêu cầu bắt buộc phải làm bởi phương pháp dạy, cách tiếp cận, yêu cầu cũng đã mới.
Chúng ta thống nhất quan điểm là khi thực hiện chương trình giáo dục phổ thông mới, cách tiếp cận chương trình giáo dục phổ thông mới, xây dựng chương trình tiếp cận theo sự phát triển. Vậy, có một sự thay đổi về cách tiếp cận nội dung, từ đó thay đổi về cách hình thức tổ chức các phương pháp.
Sách giáo khoa là một trong những tài liệu quan trọng để giáo viên và học sinh sử dụng trong quá trình dạy và học. Sách giáo khoa phục vụ ngoài đối tượng học sinh cũng phải phục vụ đối tượng là phụ huynh học sinh để thực hiện đúng tinh thần đa dạng môi trường giáo dục, gia đình phối hợp với nhà trường và xã hội hóa giáo dục.
Khi bộ sách giáo khoa, một tài liệu dạy học mà chỉ có những người chuyên sâu mới sử dụng được, một nhóm giáo viên quan tâm hoặc được tập huấn để thực hiện thì chưa phải là đại diện cho sách giáo khoa trong chương trình giáo dục phổ thông mới. Vì vậy, tài liệu quan trọng như sách giáo khoa phải phục vụ chính cho giáo viên, cộng đồng xã hội, phụ huynh học sinh để cùng đồng hành, cùng giúp đỡ thầy cô trong quá trình học tập của con em tiến bộ”, TS. Phạm Tất Thắng nhấn mạnh.
Bên cạnh đó, PGS.TS Phạm Văn Tình, Tổng thư ký hội Ngôn ngữ học Việt Nam lại đánh giá: “Bộ sách của GS. Hồ Ngọc Đại được biên soạn trên một quan điểm giáo dục riêng và đã được thực hiện trong suốt 40 năm và có một khối lượng giáo viên và học sinh rất lớn và đạt được kết quả tốt.
Tuy nhiên, hiện tại, hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa cũng không thông qua bộ sách này, tức là đã chọn được giải pháp thích hợp hơn. Theo tôi, trong dòng chảy lịch sử, đó cũng là chuyện bình thường.
Đặc biệt, tôi đánh giá kết luận của hội đồng thẩm định là khách quan. Theo tôi biết, hội đồng đó không vi phạm những nguyên tắc về tư cách, khả năng, cũng không có hành vi vi phạm pháp luật hoặc có ai đó cho rằng có một sự chỉ đạo nên lưu ý Bộ này Bộ kia…
Với tư cách từng là một người trong hội đồng thẩm định sách giáo khoa, giáo trình, tôi khẳng định, khi thẩm định, các thành viên không được biết thông tin về tác giả. Thẩm định theo phương pháp đánh số, ký hiệu và xoá tên tác giả và những người tham gia biên soạn giống như “dọc phách chấm thi”. Điều này tránh sự thiên vị. Chúng ta cần nhìn nhận từ cốt lõi của vấn đề, các bộ sách giáo khoa đưa vào chương trình mới có phù hợp với quan điểm giáo dục và chỉ đạo của Đảng và nhà nước và giới chuyên môn không”.
Theo TS. Phạm Tất Thắng, một bộ sách giáo khoa tốt phải đáp ứng được 4 yêu cầu: phải thể hiện đúng chương trình; phải có chất lượng tốt, thể hiện ở lựa chọn minh hoạ kiến thức đã được lựa chọn trong chương trình, hình thức thể hiện phải tốt; dễ sử dụng với cả người dạy, người học, phụ huynh học sinh; và giá thành của sách giáo khoa cũng cần phù hợp với mức độ chi tiêu của đại đa số gia đình học sinh.
TS. Phạm Tất Thắng khẳng định tôn trọng quyết định của hội đồng quốc gia thẩm định sách giáo khoa.
Hội đồng thẩm định chịu trách nhiệm trước toàn xã hội
TS. Phạm Tất Thắng cho rằng: “Đánh giá về bộ sách với sức sống 40 năm, phải giải quyết hai vấn đề, một là bộ sách được triển khai khá rộng và quá trình triển khai lâu dài được thực tế ghi nhận. Nhưng con số 40 năm để chúng ta phải chú ý. Thực tế 40 năm qua, chương trình đã thay đổi, kiến thức đã thay đổi.
Chương trình giáo dục phổ thông mới trên một nguyên tắc căn bản là kế thừa cái tốt nhất của giáo dục để làm căn cứ thực hiện chương trình. Hiện nay những cái ưu việt nhất đều được chuyên gia đưa vào sách giáo khoa: giáo dục nghệ thuật theo phương pháp tiếp cận năng lượng, mô hình trường học mới,…”.
Theo Tổng thư ký hội Ngôn ngữ học Việt Nam, việc đánh giá chất lượng bộ sách quan trọng nhất là thông qua chuẩn đầu ra của những người học bộ sách đó được hiển hiện định tính ra sao, chứ không phải thông qua câu hỏi cảm quan từ một số giáo viên, phụ huynh, học sinh.
“Tôi cho rằng, nhận định bộ sách của GS. Hồ Ngọc Đại tốt là đúng, điều đó là đáng mừng. Nhưng sách giáo khoa cải tiến có yêu cầu rất khác các loại sách khác. Giáo dục phổ thông là loại sách rất quan trọng, luôn luôn phải điều chỉnh đổi mới cho phù hợp. Chúng ta đã thấy lịch sử điều chỉnh sách giáo khoa có nhiều giai đoạn, năm 1981 điều chỉnh một lần, năm 2002 điều chỉnh tiếp và năm nay chúng ta điều chỉnh tiếp để đuổi kịp dòng chảy chung của giáo dục.
Chúng ta phải thừa nhận sức sống của những bộ sách. Nhưng nó có tốt hay không thì chưa khẳng định được”, PGS.TS Phạm Văn Tình khẳng định.
Với tư cách từng là một thành viên thẩm định sách giáo khoa, ông cũng chia sẻ: “Trong quá trình thẩm định sách giáo khoa, như tôi được chứng kiến, các tiêu chí đưa ra cần được bàn luận. Có những lúc, hội đồng tranh cãi không khoan nhượng. Hội đồng thẩm định có trách nhiệm đưa ra bộ sách cho toàn dân học nên không thể xuề xoà.
Ngay cả bộ sách của GS. Hồ Ngọc Đại cũng có thể điều chỉnh được theo ý kiến tư vấn của hội đồng. Tôi từng thấy những bộ sách phải sửa đến gần 1.000 chi tiết bởi các thành viên hội đồng đưa ra.
PGS.TS Phạm Văn Tình, Tổng thư ký hội Ngôn ngữ học Việt Nam đánh giá kết quả sách giáo khoa công nghệ giáo dục của GS. Hồ Ngọc Đại bị loại là tất yếu trong dòng chảy lịch sử.
Vì thế, chúng ta không nên băn khoăn trong việc phải sửa nhiều chi tiết mà chúng ta chỉ nên băn khoăn việc sửa chi tiết có hướng đến định hướng và có tính khả thi khi sửa hay không.
Nếu xuất phát từ tinh thần cầu thị và tinh thần vì giáo dục, thì chúng ta phải xem xét ý kiến của hội đồng có xác đáng và chủ biên có nên lưu ý hay không. Nhưng GS. Hồ Ngọc Đại không có ý định sửa chữa, đó cũng là quyền của chủ biên.
Tuy nhiên, tôi nghĩ rằng khi tham gia một cuộc thi, chúng ta phải tuân theo ý kiến của giám khảo hoặc nếu nhận thấy không thỏa đáng thì có quyền phúc khảo. Tôi nghĩ đánh giá bộ sách giáo khoa là vấn đề hệ trọng và chúng ta cần đánh giá thật khách quan”.
TS. Thái Văn Tài, quyền Vụ trưởng vụ Giáo dục Tiểu học, bộ GD&ĐT thông tin thêm: “Bộ GD&ĐT thực hiện chức năng cùng với hội đồng thẩm định sẽ thực hiện thẩm định sách giáo khoa một cách khoa học, công bằng, minh bạch để tất cả các lực lượng cùng tham gia phản biện.
Bộ đang lấy ý kiến ban hành thông tư, quy định về hướng dẫn lựa chọn sách giáo khoa theo các địa phương; đồng thời, tăng cường công tác kiểm tra, giám sát để hướng dẫn, chấn chỉnh đối với các địa phương còn lúng túng, hay trong quá trình triển khai cần hướng dẫn thêm.
Bộ GD&ĐT cũng sẽ tiếp tục theo dõi, giám sát để báo cáo Chính phủ, Quốc hội để có phát hiện những vấn đề liên quan đến quyền lợi của người học và những bất thường trong cơ chế cung cầu của thị trường, đảm bảo phù hợp với điều kiện kinh tế trên toàn quốc trong thời gian tới”.
