Những "nghi vấn"
Rõ ràng mối quan hệ giữa Iran và Nga ở Syria không còn thân thiện như những gì họ đã có năm 2015 khi Moscow lần đầu can thiệp nhằm bảo vệ quyền lực của Tổng thống Syria Bashar al-Assad.
Tình hình sau đó đã trở nên hỗn loạn và phức tạp để hai bên nhận ra những khác nhau trong một số vấn đề lớn. Và những bất đồng này đang ngày càng trở nên rõ ràng hơn.
Từ Aleppo tới Homs và từ Damascus tới Palmyra, sự giao thoa lợi ích của Nga và Iran khi ông Assad còn trong thời kỳ khó khăn còn lớn hơn nhiều so với ngày hôm nay, đặc biệt là khi quân đội Chính phủ Syria đang chuẩn bị tuyên bố chiến thắng trong cuộc chiến đã kéo dài 7 năm, khi Idlib được giải phóng. Hiện có một nghi vấn lớn đang được đặt ra là cụ thể Nga và Iran khác biệt ra sao ở Syria và tại sao lại có khác biệt đó?
Tổng thống Syria Assad cùng người đồng cấp Iran và Nga.
Syria không xem Iran và Nga ngang nhau, dù đây là điều mà nhiều người ở cả Iran và Syria không muốn thừa nhận. Gốc rễ của vấn đề nằm ở chỗ mối quan hệ giữa Damascus và Moscow kể từ thời Xô Viết.
Nga đã đào tạo hàng nghìn quan chức quân sự cũng như các chuyên gia cho Syria trong thời kỳ gia đình ông Assad nắm quyền từ năm 1971. Ngoài ra, người Nga cũng gần gũi hơn với người Syria trong cuộc sống thường ngày.
Đây là điều trái ngược hoàn toàn với người Iran. Thực sự, rất khó để các quan chức Syria thấu hiểu với tính cách của quan chức Iran. Điều này cũng áp dụng cả cho lực lượng Hezbollah và các nhóm khác cùng chiến đấu với Iran tại Syria.
“Giới chức Iran rất được kính trọng. Họ là người tốt, nhưng rất khó để thân thiện với họ”, một quan chức quân đội Syria giấu tên chia sẻ.
“Chúng tôi rất khác nhau. Họ có đức tin mạnh mẽ, trong khi nhiều người trong chúng tôi không quá bị ảnh hưởng bởi tôn giáo… Nói cách khác, Nga là một cường quốc và họ có tầm nhìn rõ ràng về chiều hướng của cuộc chiến. Người Nga giữ liên hệ với Mỹ, Israel, Thổ Nhĩ Kỳ, Saudi và cả Iran nữa và chúng tôi nhận thức rõ ràng rằng, nhà lãnh đạo của mình hợp tác chặt chẽ với người Nga”, quan chức quân đội Syria giấu tên cho hay.
Dấu hỏi về vai trò của Iran?
Nhiều thành viên của Chính phủ Syria tin tưởng, nếu không phải vì ông Assad, vai trò của Iran có lẽ sẽ là một dấu hỏi lớn từ trước đó. Tehran luôn khẳng định, ông Assad sẽ giữ lại được quyền lực.
Hoài nghi tương tự cũng đặt ra cho sức ép quân sự của Israel lên Syria thông qua các cuộc không kích nhằm ép Iran phải rời xa, trước hết là phần biên giới ráp danh với cao nguyên Golan do Israel kiểm soát, và sau đó là toàn bộ Syria.
Lập trường chính thức của Iran luôn là, do Damasucs đã “mời” Tehran tới Syria, nên họ sẽ không rời đi nếu Chính phủ Syria không trực tiếp yêu cầu. Sự hiện diện của Iran tại Syria chỉ ở mức độ tư vấn, không hơn. Phát ngôn viên bộ Ngoại giao Iran Bahram Ghassemi hôm 4/8 từng nói, Tehran sẽ rút quân khỏi Syria sau khi nước này có được sự ổn định tương đối.
Ngày 1/8, hãng thông tấn TASS dẫn lời một đặc phái viên của Nga cho biết, quân đội Iran đã rút các vũ khí hạng nặng ra khỏi khu vực Golan. Mặc dù vậy, Israel tuyên bố sự rút lui này vẫn là chưa đủ.
Trong khi đó, một nguồn tin giấu tên của quân đội Iran cho rằng ngay từ đầu, thật ra chưa hề có bất kỳ vũ khí hạng nặng nào của Iran tại miền Nam, thậm chí là trên toàn bộ lãnh thổ Syria.
“Iran hiểu người Nga cam kết với sự ổn định trong khu vực, và Iran cũng cam kết với điều đó. Nhưng chính quân đội Syria luôn bị Israel tấn công, và cũng chính quân đội Syria luôn đáp trả và ngăn cản người Do thái thực hiện các kế hoạch của mình”.
Reuters đưa tin ông Trump cùng ông Putin đã đồng ý về nguyên tắc trong hội nghị thượng đỉnh ở Helsinki rằng Iran nên rút khỏi Syria. Tuy nhiên, theo quan chức Mỹ, Nga xem đây là nhiệm vụ khó khăn.
Cố vấn an ninh quốc gia của Tổng thống Mỹ Donald Trump John Bolton sẽ thảo luận về vai trò của Iran ở Syria trong các cuộc đàm phán với người đồng cấp Nga Nikolai Patrushev ở Thuỵ Sỹ vào tuần tới, một quan chức chính quyền ông Trump cho biết hôm 16/8.
Cả Nga, Iran cùng Thổ Nhĩ Kỳ là các bên bảo trợ cho việc ngừng bắn ở Syria. Có những nhóm vũ trang do Iran hậu thuẫn là đồng minh ủng hộ phe của Tổng thống Syria Bashar Assad trong cuộc chiến. Tuy nhiên, Tổng thống Bashar Assad đã nói rằng, không có binh sĩ quân đội Iran nào hoạt động trên lãnh thổ Syria.
Xem thêm >> Thách thức khi Nga “bắt tay” Mỹ đẩy Iran khỏi Syria
